Διανύοντας τους κρίσιμους μήνες του καλοκαιριού και προσπαθώντας να υπερπηδήσουμε τις όποιες κομματικές αγκυλώσεις είναι η στιγμή να δούμε πως φαίνεται να κινείται η νέα πραγματικότητα μετά τη λήξη των προγραμμάτων τον Αύγουστο του 2018.
Κοινός παρονομαστής όλης της περιόδου των μνημονίων: η σχεδόν μηδαμινή συνεισφορά των ελληνικών κυβερνήσεων στην τελική διαμόρφωση των προγραμμάτων. Εάν ξεπεράσουμε τις κομματικές παρωπίδες ή τους αντικειμενικούς μας φόβους θα παραδεχθούμε ότι όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν ότι πολιτικά παίρνονται αποφάσεις για εμάς χωρίς εμάς.
Όλες οι ενδείξεις συνηγορούν ότι οι δανειστές επιζητούν να βρουν μια λύση η οποία να είναι αποδεκτή από την Αγορά. Τρεις φαίνονται να είναι οι βασικές κατευθύνσεις:
1. να πραγματοποιηθεί η αποπληρωμή του ποσού που οφείλεται στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ή του συντριπτικού μέρους του) έτσι ώστε εκείνο στην πράξη να απεμπλακεί από την ιστορία της βιωσιμότητας ή μη του ελληνικού χρέους [χαρακτηριστικά άνθρωπος της αγοράς μου ανέφερε «εάν δώσουν οι Ευρωπαίοι στο ΔΝΤ τα 10 δις που του χρωστάμε ή τα 9 δις και το αφήσουμε με 1 δις στο πρόγραμμα, βγάζοντας το (το ΔΝΤ) στην πράξη από την μέση, τότε μέχρι το 2030 δεν τίθεται θέμα βιωσιμότητας του χρέους κι έτσι θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε στις επόμενες κινήσεις].
2. να γραφτεί μια «ήρεμη», όπως χαρακτηριστικά μου ειπώθηκε από άνθρωπο της αγοράς, έκθεση από πλευράς ΔΝΤ. Μια έκθεση που όσον αφορά στο χρέος και τις ελληνικές συστημικές τράπεζες να μην εγείρει ερωτηματικά, αλλά να εμπνέει εμπιστοσύνη ότι η Ελλάδα έκανε το επόμενο βήμα.
3. να παραμείνει το ΔΝΤ ως «Επιστάτης» όπως χαρακτηριστικά ανέφερε συνομιλητής μου, ήτοι να φαίνεται, όπως ακριβώς και σήμερα, ότι συμμετέχει ελέγχοντας τις εξελίξεις.
Εάν πετύχουν όλα τα παραπάνω και με την αίσθηση ότι ο υπόλοιπος Νότος φοβίζει, η Ελλάδα μπορεί να γίνει ένα Ελντοράντο επενδύσεων. Ωστόσο εκεί, προσωπικά, έχω ένα μεγάλο αλλά. Διότι το πρώτο βασικό πρέπει να είναι η ανάκτηση της εμπιστοσύνης. Εάν δεν εμπιστεύονται οι δανειστές της Ελλάδα, οι Έλληνες την Ελλάδα, οι Έλληνες επιχειρηματίες την Ελλάδα, οι καταθέτες την Ελλάδα πως θα την εμπιστευτούν οι επενδυτές;
Ταυτόχρονα, όμως, οι επενδυτές, δεν μπορούν να είναι πανάκεια εάν δεν υπάρχει σχέδιο της χώρας. Είναι το δεύτερο βασικό σημείο. Σήμερα αυτό το κάτι σαν σχέδιο δεν εξυπηρετεί κι αυτό είναι σε όλους γνωστό. Το μεγάλο πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει η επόμενη κυβέρνηση, όποια κι αν είναι αυτή, είναι η διαμόρφωση μιας νέας κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας.
Προς την κατεύθυνση αυτή είναι πασιφανές ότι η στράγγιση του ιδιωτικού τομέα έχει όρια. Ο ΣΥΡΙΖΑ (και οι ΑΝΕΛ ως πολιτικό δεκανίκι) έκαναν μια επιλογή η οποία δεν συμβάλλει στη μακροπρόθεσμη επιβίωση της Ελλάδας ούτε καν στην μεσοπρόθεσμη. Η υπερφορολόγηση όπως και η τιμωρία στο δικαίωμα της εργασίας ή εάν θέλετε στο δικαίωμα της δημιουργίας, μέσα από την εργασία πρέπει άμεσα να σταματήσει. Που θα βρεθούν, όμως, οι οικονομικοί πόροι ώστε η Ελλάδα να μπορέσει να επιβιώσει και ταυτόχρονα να μειώσει τη φορολογία; Θα είναι ο δημόσιος τομέας η επόμενη αγελάδα την οποία θα αρμέξουν οι όποιοι κυβερνώντες ή υπάρχει μια κάποια άλλη λύση;
Σε αυτό το κλίμα πρακτικά μπαίνουμε σε μια σχετικά μεγάλη προεκλογική περίοδο. Η χώρα όντως έχει αργεντινοποιηθεί, ανάλογα την ιδεολογική κατεύθυνση καθενός βλέπουμε ή όχι λύσεις, αλλά υπάρχουν ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά που, όσο κι αν εθελοτυφλούμε, δεν αλλάζουν. Πρώτον, δεν έχουμε βρει ως πολιτεία κι ως κοινωνία οριστική λύση στα μέχρι σήμερα οικονομικά προβλήματα. Παθογένειες της οικονομίας μας παραμένουν στο όνομα, ακριβώς, της σωτηρίας της. Δεύτερον, προσπαθώντας να ξεπεράσουμε το πρόβλημα αφήνουμε στην τύχη τους εκατομμύρια παράπλευρες απώλειες (βλέπετε το στατιστικό όταν περίπου ένα στα δύο δάνεια παραμένουν κόκκινα) δημιουργώντας ένα κοινωνικό κενό. Τρίτον, η ζουγκλοποίηση της κοινωνίας μας ήρθε για να μείνει. Παιδεία, υγεία κι ασφάλεια βρίσκονται σε μειονεκτικότερη θέση έναντι άλλων χωρών που πριν δέκα ή είκοσι χρόνια εθεωρούντο οπισθοδρομικές για τα δικά μας δεδομένα. Οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων περνάνε πρωτόγνωρες κρίσεις, αφού το οικονομικό καταστρέφει το οικογενειακό, το κοινωνικό.
Η ταπεινή μου γνώμη εξακολουθεί να είναι ότι πρέπει να σκεφτούμε εκτός κουτιού (οut of the box στην αγγλοσαξονική). Η διαπίστωση αυτή σε πολλούς πλέον είναι κοινή, αλλά δυστυχώς η προσπάθεια της δεν βρίσκει κοινωνούς. Μακάρι να αποτελέσει μια πρακτική πολιτική αντιμετώπιση από την πλευρά των κομμάτων σε αυτό τον μακρύ προεκλογικό αγώνα που πρακτικά ξεκίνησε.