Σε ιστορικό υψηλό παραμένει ο αριθμός των δημοσιογράφων που είναι υπό συνθήκες κράτησης αφού στις αρχές Δεκεμβρίου ανέρχονται σε 387 και δεν καταγράφεται καμία ουσιαστική αλλαγή συγκρητικά με την ίδια περίοδο πέρυσι με τους 389 κρατούμενους.
Η φετινή έκθεση, των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF) αναδεικνύει τρία βασικά στοιχεία, δύο εκ των οποίων δεν έχουμε συναντήσει προηγούμενες χρονιές.
Το πρώτο αφορά την προφανή εργαλειοποίηση της πανδημίας από κάποιες χώρες που στο πλαίσιο των νόμων και των μέτρων που υιοθέτησαν και εφαρμόζουν για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του κορονοϊού έστρωσαν το χαλί για εκατοντάδες περιστατικά αυθαίρετων συλλήψεων και άσκησης βίας σε βάρος εργαζόμενων στο Τύπο και πάντα σχετικά με την κάλυψη των γεγονότων.
Το δεύτερο αφορά την μεγάλη αύξηση στον αριθμό των γυναικών δημοσιογράφων που είναι υπό κράτηση τη στιγμή που επίσης αυξάνει ο αριθμός των επαγγελματιών γυναικών στον κλάδο.
Όπως επισημαίνεται: ”Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν τις σοβαρότατες συνέπειες της πανδημίας στην δημοσιογραφία και το απαράδεκτο γεγονός πως για κάποιους δημοσιογράφους το τίμημα της αναζήτησης της αλήθειας είναι η ίδια η ελευθερία τους. Επίσης η έκθεση επιβεβαιώνει πως οι γυναίκες δημοσιογράφοι, το ποσοστό των οποίων αυξάνεται στον κλάδο της δημοσιογραφίας, τυγχάνουν της ίδιας αντιμετώπισης”.
Το τρίτο ανησυχητικό στοιχείο αφορά την μη μεταβολή στον αριθμό των κρατούμενων δημοσιογράφων και τι σημαίνει και αυτό το στοιχείο για την ελευθερία του Τύπου. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς πως πέρυσι είχαμε μια αύξηση των υπό κράτηση δημοσιογράφων κατά 12% και φέτος καμία αξιοσημείωτη μεταβολή αλλά και πως σύμφωνα με την έκθεση των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα ο συνολικός αριθμός επαγγελματιών και μη επαγγελματιών δημοσιογράφων υπό κράτηση έχει αυξηθεί κατά 17% τα τελευταία πέντε χρόνια (ήταν 328 το 2015).
Παραβίαση της ελευθερίας του Τύπου ελέω πανδημίας
Βάσει των δεδομένων του Tracker 19 - ένα εργαλείο που δημιουργήθηκε ειδικά για την πανδημία τον Μάρτιο του 2020 και τροφοδοτείται με στοιχεία που συγκεντρώνουν οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα-παρατηρείται σημαντική αύξηση των παραβιάσεων της ελευθερίας του Τύπου από την έναρξη της πανδημίας.
Από τα περισσότερα από 300 περιστατικά που συνδέονται άμεσα με δημοσιογραφική κάλυψη της πανδημίας από 1 Φεβρουαρίου έως 30 Νοεμβρίου 2020 (και αφορούν περί τους 450 δημοσιογράφους), οι αυθαίρετες συλλήψεις φτάνουν το 35% ενώ η σωματική ή/και άσκηση ψυχολογικής βίας το 30%.
Ο δε αριθμός των συλλήψεων τετραπλασιάστηκε από τον Μάρτιο έως τον Μάιο του 2020. Τα μέτρα και οι νόμοι που υιοθετήθηκαν ανά τον κόσμο για την αντιμετώπιση της πανδημίας Covid-19 προκάλεσαν ένα “lockdown στις ειδήσεις και την πληροφόρηση” και σε πολλές περιπτώσεις είχαν ως αποτέλεσμα τη σύλληψη και τη φυλάκιση δημοσιογράφων.
Στην Ινδία, για παράδειγμα, διεξήχθησαν έρευνες από τις διωκτικές αρχές σε βάρος τουλάχιστον 48 δημοσιογράφων, και 15 από αυτούς συνελήφθησαν ή κρατήθηκαν για μία έως τέσσερις εβδομάδες πριν αφεθούν ελεύθεροι με εγγύηση.
Μια άλλη αύξηση στον αριθμό ανησυχητικών περιστατικών παρατηρήθηκε σε χώρες του βορείου ημισφαιρίου με την έναρξη του δεύτερου κύματος της πανδημίας και κυρίως στην Ευρώπη. Το φαινόμενο δεν είχε την ίδια έντασης ενώ αφορούσε κυρίως κυρίως περιπτώσεις βίας και επιθέσεις.
Η καταστολή που παρατηρήθηκε το πρώτο εξάμηνο του 2020 πάντως συνεχίστηκε. Ενώ οι περισσότεροι δημοσιογράφοι απελευθερώθηκαν μέσα σε λίγες ώρες ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, μέσα σε λίγες ημέρες ή εβδομάδες από τη σύλληψή τους, 14 κρατούνται ακόμη σε τρεις περιοχές: Ασία, Μέση Ανατολή, Αφρική.
Αύξηση 35% στις συλλήψεις γυναικών
Ο αριθμός των γυναικών δημοσιογράφων που είναι υπό κράτηση αυξήθηκε κατά 35% τον τελευταίο χρόνο, φτάνοντας αυτές τις μέρες τις 42 έναντι τις 31 ένα χρόνο πριν. Σημειώνεται πως οι γυναίκες αποτελούν πλέον το 11% των κρατουμένων δημοσιογράφων, σε σύγκριση με 8% πέρυσι.
Αν και το 2020 είχαμε την απελευθέρωση της γνωστής Ιρανής δημοσιογράφου Ναργκές Μοχαμάντι, από τις αρχές του μήνα αναφέρθηκαν 17 νέες περιπτώσεις γυναικών δημοσιογράφων που τέθηκαν υπό κράτηση:
-4 στη Λευκορωσία, όπου καταγράφεται πρωτοφανής καταστολή μετά το αμφιλεγόμενο αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών τον Αύγουστο.
-4 στο Ιράν
-2 στην Κίνα.
Σημειώνεται πως και στις τρεις αυτές χώρες, παρατηρείται αύξηση των μέτρων καταστολής με πρόσχημα την πανδημίας.
-3 στην Αίγυπτο
-2 στην Καμπότζη
-1 στο Βιετνάμ
-1 στην Γουατεμάλα.
Παρά δε τις πολλές εκκλήσεις για άμεση απελευθέρωσή τους με επιχείρημα και τον αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης στις ασφυκτικά γεμάτες φυλακές, η πανδημία φαίνεται πως οδηγεί σε περαιτέρω συλλήψεις και όπως τονίζεται στην έκθεση 14 δημοσιογράφοι έχουν συλληφθεί για την κάλυψή που έκαναν σε ό,τι αφορά την εξέλιξη της πανδημίας κορονοίου.
6 στους 10 δημοσιογράφους κρατούμενοι σε 5 χώρες
Οι περισσότεροι από τους μισούς δημοσιογράφους που φυλακίστηκαν, δηλαδή το 61% κρατούνται σε μόλις πέντε χώρες.Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, η Κίνα, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία, το Βιετνάμ και η Συρία είναι οι χώρες με τον υψηλότερο αριθμό φυλακισμένων δημοσιογράφων.
Η Κίνα παραμένει πρώτη με συνολικά 117 φυλακισμένους δημοσιογράφους, εκ των οποίων σχεδόν το ένα τρίτο (45) είναι μη επαγγελματίες. Η δίωξη του καθεστώτος βέβαια δεν στοχεύει αποκλειστικά Κινέζους δημοσιογράφους. Ο Τσενγκ Λέι, Κινέζος γεννημένος στην Αυστραλία και δημοσιογράφος για κινεζικό κρατικό τηλεοπτικό οργανισμό, κρατείται και του έχει απαγορευθεί να έρθει σε επαφή με οποιονδήποτε από τις 14 Αυγούστου 2020. Ο Γκουί Μινχάι επίσης κινεζικής καταγωγής πολίτης Σουηδίας που έζησε στο Χονγκ Το Κονγκ και δημοσίευσε βιβλία βάσει δημογιοραφικών ερευνών, απήχθη κατά τη διάρκεια επίσκεψης του στην Ταϊλάνδη το 2015 και μεταφέρθηκε στην Κίνα, όπου καταδικάστηκε σε δέκα χρόνια φυλάκισης τον Φεβρουάριο του 2020 για ”παράνομη παροχή πληροφοριών σε ξένες χώρες”.
Τρεις από τις πέντε χώρες στην κορυφή της λίστας είναι στη Μέση Ανατολή. Στη Σαουδική Αραβία κρατούνται επί του παρόντος 34 δημοσιογράφους και bloggers. Αν και ορισμένοι από αυτούς κρατούνται από το 2012, οι αρχές της χώρας έχουν αναβάλει όλες τις δίκες - που συνήθως διεξάγονται με εντελώς αδιαφανή τρόπο - από την έναρξη της πανδημίας.
Στην Αίγυπτο, οι περισσότεροι δημοσιογράφοι που είχαν φυλακιστεί κατά τη διάρκεια ενός κύματος συλλήψεων τον Σεπτέμβριο του 2019 δεν έχουν απελευθερωθεί. Έκτοτε φυλακίστηκαν και άλλοι κατηγορούμενοι ως ”μέλη” τρομοκρατικών οργανώσεων ή για ”διασπορά ψευδών ειδήσεων”. Μεταξύ αυτών οι Χανι Γκίσα και Σαϊέντ Σεχτά, οι οποίοι εργάζονται για την εφημερίδα Youm 7, και οι Shimaa Samy καιΙσλάμ Αλ Καλί που εργάζονται για τον ειδησεογραφικό ιστότοπο Darab.
Στη Συρία, όπου οι περισσότερες κρατήσεις χρονολογούνται από τα πρώτα χρόνια του εμφυλίου το 2011, η λίστα των φυλακισμένων δημοσιογράφων είναι αμετάβλητη και λίγες οικογένειες έχουν λάβει νέα για τους αγαπημένους τους. Εάν μάθουν οτιδήποτε, είναι συνήθως για το θάνατο τους. εΑυτό συνέβη στις αρχές του 2020 για στην πρώην σύζυγο του Τζεχάντ Τζαάλ, ενός blogger που φυλακίστηκε το 2012. Η γυναίκα κατάφερε να πάρει στα χέρια της το πιστοποιητικό θανάτου που επιβεβαίωνε τους φόβους της ότι πρώην σύζυγός της πέθανε υπό κράτηση, πιθανότατα υπό βασανιστήρια. Το πιστοποιητικό, σύμφωνα με το οποίο πέθανε το 2016, δεν αναφέρει καν αιτία θανάτου.
Στο Βιετνάμ, όπου σήμερα κρατούνται επτά επαγγελματίες δημοσιογράφοι και 21 bloggers, οι αρχές επιδόθηκαν σε ένα ακόμη μπαράζ συλλήψεων συνέλαβαν τον Μάιο και τον Ιούνιο, που πιθανότατα πυροδοτήθηκε εξαιτίας του συνεδρίου του Κομουνιστικού Κόμματος που έχει προγραμματιστεί για τον Ιανουάριο του 2021. Αρκετά μέλη της Ανεξάρτητης Ένωσης Δημοσιογράφων του Βιετνάμ (IJAVN) είναι στη φυλακή, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου, Φαμ Τσι Ντουνγκ. Η σύλληψη τον Οκτώβριο του Φαμ Ντον Τραγκ, που κέρδισε το Βραβείο Ελευθερίας Τύπου των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα επιβεβαιώνει πως οι αρχές υιοθετούν μια όλο και πιο σκληρή πολιτική καταστολής και φίμωσης των δημοσιογράφων.
Δημοσιογράφοι σε ομηρία
Παράλληλα 54 δημοσιογράφοι κρατουνται όμηροι εκ των οποίων 41 επαγγελματίες, επτά μη επαγγελματίες και 6 εργαζόμενοι στο Τύπο. Οι περισσότεροι κρατούνται από το Ισλαμικό Κράτος (25) και ακολουθούν οι Χούθι στην Υεμένη 7 ενώ συνολικά 13 είναι στα χέρια άλλων τρομοκρατικών οργανώσεων όπως Αλ Κάιντα, Χάγια Ταχρίρ αλ Σάμαμ ή στα χέρι ανταρτών και μη αναγνωρισμένων αρχών. Τέλος για 13 δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία.
