Πέντε χρόνια αργότερα από το ξέσπασμα της πανδημίας και η covid-19 κάνει ακόμα αισθητή την παρουσία του. Σε όλο τον κόσμο, υπάρχουν περίπου 400 εκατομμύρια άνθρωποι που έχουν διαγνωσθεί με «long covid» ή αλλιώς, κορονοϊό μακράς διάρκειας. Σε αυτή την περίπτωση, τα συμπτώματα επιμένουν ή αναπτύσσονται εκ νέου και σε μεγαλύτερο βαθμό ακόμη και τρεις μήνες μετά την εμφάνιση της νόσου.
Κάτι τέτοιο μπορεί να επηρεάσει το 18 έως 36% των ασθενών στο σύνολο τους. Πολλοί άνθρωποι έχουν αναφέρει γνωστικές δυσλειτουργίες, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που αναγκάστηκαν να σταματήσουν να εργάζονται.
Και ορισμένες από αυτές τις γνωστικές απώλειες δεν περιορίζονται σε άτομα με μακροχρόνια λοίμωξη, μπορεί επίσης να επεκταθούν σε όσους ανάρρωσαν γρήγορα από την οξεία λοίμωξη.
Ωστόσο, ο κίνδυνος δεν έχει εξαφανιστεί ακόμη κι εν έτει 2025.
Η επίδραση του κορονοϊού στον εγκέφαλο
Οι μελέτες νευροαπεικόνισης έχουν αποκαλύψει με συνέπεια αλλαγές στον εγκέφαλο μετά από μόλυνση από κορονοϊό, αν και τα μεγέθη των δειγμάτων είναι συχνά μικρά.
Οι σαρώσεις εγκεφάλου ασθενών με μακροχρόνια λοίμωξη έχουν αναδείξει παθολογικές αλλαγές σε περιοχές που εμπλέκονται στην κίνηση και τη νόηση, καθώς και αλλαγές στην εγκεφαλική δραστηριότητα που αφορά την ηρεμία και την ξεκούραση.
Μια μελέτη του 2024, ανέφερε εκτεταμένη απομυελίνωση, η οποία απογυμνώνει την προστατευτική επίστρωση από τους νευρώνες, σε ασθενείς με μακρά λοίμωξη. Ο βαθμός απομυελίνωσης συσχετίστηκε με συμπτώματα κατάθλιψης.
Μελέτες που χρησιμοποιούν μαγνητικές τομογραφίες υψηλής ανάλυσης έχουν επίσης αποκαλύψει δομικές αλλοιώσεις σε διάφορα τμήματα του ιππόκαμπου, ο οποίος είναι ζωτικής σημασίας για τη μάθηση και τη μνήμη.
Παράλληλα, αναδείχθηκαν ανεπαίσθητες ανωμαλίες στο στέλεχος του εγκεφάλου, οι οποίες μπορεί να επηρεάσουν τις αυτόνομες λειτουργίες που σχετίζονται με την αναπνοή, τον ύπνο και την καρδιακή λειτουργία.
Άλλες έρευνες δείχνουν ότι οι ασθενείς με Covid μακράς διάρκειας έχουν μειωμένη ροή αίματος στον εγκέφαλο όταν στέκονται όρθιοι, σε σύγκριση με τους υγιείς ανθρώπους.
Όμως μια λοίμωξη από κορονοϊό, ακόμη και χωρίς να είναι μακρά, μπορεί να προκαλέσει καθοριστική επίδραση στον εγκέφαλο.
Μια μελέτη απεικόνισης του εγκεφάλου του 2023 η οποία έγινε σε 223 μη εμβολιασμένα άτομα που ανάρρωσαν από μια ήπια έως μέτρια λοίμωξη από κορονοϊό, διαπίστωσε ενδείξεις παρατεταμένης νευροφλεγμονής και αλλοιώσεις στη λευκή ουσία. Παράλληλα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ατροφία του εγκεφάλου σε περιοχές που σχετίζονται με τη μνήμη και τη ρύθμιση των συναισθημάτων.
Ορισμένες μελέτες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα πως η Covid αυξάνει τους σχετιζόμενους με την άνοια και τους φλεγμονώδεις βιοδείκτες στον εγκέφαλο. Όπως και με άλλες λοιμώξεις, μια λοίμωξη από κορονοϊό μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας ή γνωστικής διαταραχής στους ενήλικες.
Το γνωστικό κόστος του μακροχρόνιου Covid
Οι ερευνητές λένε ότι η covd μακράς διάρκειας δεν είναι πιθανότατα μια ασθένεια, αλλά ένας «όρος ομπρέλα» που καλύπτει 200 διαφορετικά συμπτώματα που αντικατοπτρίζουν την εμβέλεια του ιού όπως είναι, η δύσπνοια, ο χρόνιος βήχας, η ναυτία, η τριχόπτωση, οι μυϊκοί πόνοι, η ταχυκαρδία και άλλα.
Τα νευρογνωστικά συμπτώματα συγκαταλέγονται μεταξύ των πιο συχνών και ενοχλητικών συμπτωμάτων μακροχρόνιας νοσηρότητας και περιλαμβάνουν συντριπτική κόπωση, διαταραχές στον ύπνο, δυσκολία στη λήψη αποφάσεων, απώλεια μνήμης και εγκεφαλική ομίχλη.
Αλλά μια λοίμωξη από κορονοϊό θα μπορούσε να έχει γνωστικές συνέπειες ακόμη και σε άτομα που δεν έχουν διαγνωστεί με long covid.
Μια μελέτη του 2024 σε 112.964 άτομα έδειξε ότι εκείνοι που ανάρρωσαν γρήγορα από την covid εξακολουθούσαν να έχουν γνωστικά ελλείμματα τα οποία ισοδυναμούσαν με απώλεια IQ τριών μονάδων, σε σύγκριση με εκείνους που δεν κόλλησαν ποτέ τον ιό.
Σύμφωνα με μια μελέτη του 2025, πάνω από το 45% των ατόμων που έπασχαν από covid μακράς διάρκειας, ανέφεραν γνωστικές δυσλειτουργίες δύο χρόνια μετά την αρχική μόλυνση. Οι έρευνες δείχνουν ότι κάτι τέτοιο μπορεί να επηρεάσει τους πάντες, από τα παιδιά έως τους ηλικιωμένους.
«Βρισκόμαστε πραγματικά μόνο στην αρχή της κατανόησης του εύρους του προβλήματος», δηλώνει ο Μίχαελ Πελούζο, επίκουρος καθηγητής και κλινικός ιατρός λοιμωδών νοσημάτων στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο.
Η ισορροπία που έχει χαθεί
Η μακροχρόνια covid μπορεί επίσης να επιφέρει δυσαυτονομία, μια συχνά δια βίου δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος που ελέγχει ακούσιες λειτουργίες, όπως ο καρδιακός ρυθμός, η εφίδρωση και η αρτηριακή πίεση.
Κάτι τέτοιο, μπορεί να προκαλέσει ταχυκαρδία, λιποθυμία και ζάλη, τα οποία αυξήθηκαν απότομα μετά την έναρξη της πανδημίας.
«Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να είναι εξουθενωτικά», επισημαίνει η Τζανά Μοέν, νευροεπιστήμονας που έγραψε πρόσφατα μια ανασκόπηση σχετικά με τις νευροανοσολογικές αλληλεπιδράσεις.
Περισσότερο από το ένα τέταρτο των συμμετεχόντων σε μια μελέτη του 2024 με covid μακράς διάρκειας αναγκάστηκαν να αλλάξουν δουλειά κυρίως λόγω γνωστικών προβλημάτων.
Το πρόβλημα βρίσκεται ανάμεσα μας
Ο Έρικ Τοπόλ, καθηγητής ιατρικής και εκτελεστικός αντιπρόεδρος του Scripps Research, δηλώνει ότι γνωρίζει ανθρώπους που έχουν μολυνθεί μέσα στους τελευταίους τρεις έως τέσσερις μήνες και οι οποίοι έχουν covid μακράς διάρκειας.
Οι σοβαρές λοιμώξεις από τον κορονoϊό που απαιτούν νοσηλεία στο νοσοκομείο, ενέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο για κάποιον να διαγνωσθεί με covid μακράς διάρκειας.
Οι έρευνες δείχνουν ότι μόνο το 7-10% των ατόμων με covid μακράς διάρκειας αναρρώνουν πλήρως μετά από δύο χρόνια με πολλούς ανθρώπους να δηλώνουν πως μόλις αισθανθούν καλύτερα, αμέσως έρχεται η κατάπτωση.
Τι μπορούν να κάνουν οι ασθενείς με covid μακράς διάρκειας
Ο εμβολιασμός, η χρήση μάσκας και η βελτίωση της ποιότητας του αέρα σε έναν εσωτερικό χώρο, παραμένουν μέτρα που μπορούν να λάβουν οι άνθρωποι για να μειώσουν τον κίνδυνο μόλυνσης από κορονοϊό.
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει το Metropolitan General, με τα μέχρι τώρα επιδημιολογικά δεδομένα στην Ελλάδα από την αρχή της πανδημίας έχουν νοσήσει περίπου 3 εκατομμύρια άνθρωποι. Από αυτούς, περί τους 300.000 θα εκδηλώσουν σύνδρομο covid μακράς διάρκειας ενώ περίπου 140.000 έχουν νοσήσει βαριά και μπορεί να εμφανίσουν σοβαρά και εμμένοντα προβλήματα.
Η Ελληνική Ένωση ατόμων που πάσχουν από τις μακροχρόνιες συνέπειες της Covid-19
Παράλληλα, έχει ιδρυθεί η Ελληνική Ένωση ατόμων που πάσχουν από τις μακροχρόνιες συνέπειες του Covid-19, γνωστή ως «Long Covid Greece», η οποία ως πρωταρχικό της στόχο είχε να γίνει ένας τόπος συνάντησης και ανταλλαγής εμπειριών μεταξύ ανθρώπων που είχαν νοσήσει από covid και δεν είχαν αναρρώσει, αλλά και ένας τόπος ενημέρωσης των ιατρών για την πληθώρα των προβλημάτων που αντιμετωπίζει αυτή η κατηγορία ασθενών.
Σήμερα, είναι μέρος του ευρωπαϊκού οργανισμού Long Covid Europe και του οργανισμού Long Covid Kids.
Με πληροφορίες από The Washinghton Post.