Ποιος μιλάει ακόμη τα «λαντίνο», τη μητρική γλώσσα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης; Ποιος τραγουδάει τα σεφαραδίτικα τραγούδια; Η νέα παράσταση μουσικού θεάτρου «Madre Salonico», σε κείμενο του διακεκριμένου συγγραφέα Λέοντα A. Ναρ, φέρνει στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ένα έργο σε μια γλώσσα που χάνεται, επενδεδυμένο με τα τραγούδια των εβραϊκών κοινοτήτων της λεκάνης της Μεσογείου, που συνδέει το παρόν με το παρελθόν ως μια χειρονομία μνήμης.
Το έργο, που παρουσιάζεται σε ένα μείγμα «λαντίνο» (της ισπανοεβραϊκής γλώσσας της σεφαραδίτικης κοινότητας) και ελληνικών, έρχεται μέσα από τη σκηνοθετική ματιά του Βίκτωρα Αρδίττη για έξι παραστάσεις στις 4, 5, 6, 9, 10 και 11 Απριλίου.
Τη διασκευή των σεφαραδίτικων τραγουδιών και την πρωτότυπη μουσική υπογράφει η Μάρθα Μαυροειδή και ερμηνεύει το μουσικό σύνολο Σμάρι με τη σύμπραξη του Φώτη Σιώτα. Τους ρόλους ερμηνεύουν η Ελένη Ουζουνίδου και ο ηθοποιός, ιδρυτής και κλαρινετίστας της μπάντας Klezmer Yunan Λεονάρδος Μπατής.
“Κάποια από τα σεφαραδίτικα τραγούδια που η Ζάνα ερμηνεύει στη διάρκεια της παράστασης («Μισιρλού», «Πού να βρω γυναίκα να σου μοιάζει») είναι γνωστά στο ευρύ κοινό από τις ελληνικές εκδοχές τους.”
Κεντρικοί ήρωες του έργου είναι o Ιντό, μετανάστης τρίτης γενιάς που ζει στη Νέα Υόρκη, και η Ζάνα, η γιαγιά του, διάσημη κάποτε τραγουδίστρια. Οι δυο τους μοιράζονται τα βιώματα, τις αναμνήσεις και τους προβληματισμούς τους, με έμφαση στην ιστορική διαδρομή των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, που είναι ταυτισμένη με τη συλλογική μνήμη της πόλης.
Γιαγιά και εγγονός ανακαλούν μνήμες, η Ζάνα αναπολεί τις επιτυχίες της ως τραγουδίστρια ερμηνεύοντας σεφαραδίτικα τραγούδια στη σκηνή, ενώ αναζητά παράλληλα τον παιδικό της έρωτα που επιβίωσε από τον θάνατο στα ναζιστικά στρατόπεδα.
«Ποια είναι η πατρίδα ενός Σεφαραδίτη;» αναρωτιέται ο Ιντό Μορντώχ, κάτοικος Νέας Υόρκης, Σεφαραδίτης τρίτης γενιάς και εγγονός της διάσημης Ζάνας, που πρωταγωνιστεί.
Κάποια από τα σεφαραδίτικα τραγούδια που η Ζάνα ερμηνεύει στη διάρκεια της παράστασης («Μισιρλού», «Πού να βρω γυναίκα να σου μοιάζει») είναι γνωστά στο ευρύ κοινό από τις ελληνικές εκδοχές τους.
Ο Λέων A. Ναρ, ο οποίος υπογράφει το κείμενο της παράστασης, σημειώνει: «Το έργο θα δώσει τη δυνατότητα στους θεατές να ακολουθήσουν τα βήματα της Ζάνας και -γιατί όχι;- να ταυτιστούν μαζί της. Κι αυτό γιατί στο πρόσωπό της συγκεφαλαιώνει τόσο την ταυτότητα της μετανάστριας και του θύματος του σύγχρονου ρατσισμού όσο και της επιτυχίας, της δόξας αλλά και του ανεκπλήρωτου. Στο θέατρο ασφαλώς και υπάρχει η επινόηση, η μυθοπλασία είναι τελικά η δημιουργία. Είναι αδύνατον, άραγε, ένα μυθοπλαστικό έργο να μελετηθεί στη βάση της ορθολογικής σκέψης και της εμπειρικής επιστήμης; Η απάντηση δεν είναι δεδομένη, πρέπει όμως σίγουρα να συμφωνήσουμε ότι κανένα θεατρικό, αλλά και λογοτεχνικό, έργο, όσο “επινοημένο” και να είναι, δεν αναπτύσσεται σε ιστορικό κενό. Η ίδια η επινόηση κινείται μέσα σε ένα ιστορικό πλαίσιο».
Ο Βίκτωρ Αρδίττης σκηνοθετεί μια παράσταση ως «μια χειρονομία μνήμης», όπως υπογραμμίζει ο ίδιος. «Η σκηνή μπορεί να γίνει το τελευταίο καταφύγιο ενός χαμένου πολιτισμού, του σεφαραδίτικου πολιτισμού της Θεσσαλονίκης, αλλά και όλης της λεκάνης της Μεσογείου, των τραγουδιών, της γλώσσας, και των εθίμων -η ανάμνηση μιας δύσκολης αλλά χαμένης και ευτυχισμένης συμβίωσης των θρησκειών και των πολιτισμών πριν από την Καταστροφή. Η εξακολουθητική συνθήκη της προσφυγιάς, η άρνηση εφησυχασμού στη λήθη και ο έρωτας. Στο έργο το παρόν και το παρελθόν συνυπάρχουν με την ανησυχία της συναισθηματικής αποστασιοποίησης που ίσως στιγματίσει τις επόμενες γενιές. Αλλά και με την υπέρτατη ανάγκη διαχείρισης της μνήμης των πολλών “απόντων”», σημειώνει.
Τις διασκευές τραγουδιών και την πρωτότυπη μουσική υπογράφει η Μάρθα Μαυροειδή, μια από τις σημαντικότερες μουσικούς της νεότερης γενιάς. «Τα τραγούδια της παράστασης αποκαλύπτουν έναν κόσμο πολυπολιτισμικό με επιρροές από πολύ διαφορετικές μουσικές παραδόσεις: τανγκό, άριες, ρεμπέτικο τραγούδι και έργα οθωμανικής μουσικής συνυπάρχουν με συνδετικό κρίκο τη γλώσσα των Σεφαραδιτών, τα λαντίνο. Οι ενορχηστρώσεις και τα μέρη με πρωτότυπη μουσική επιδιώκουν να αποδώσουν τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα αυτής της μουσικής παράδοσης, αλλά και ταυτόχρονα να συνθέσουν το φαντασιακό τοπίο της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης και να αναδείξουν το πεδίο δράσης του έργου, που είναι η μνήμη. Η μουσική του έργου παλινδρομεί ανάμεσα στο όνειρο και στην κυριολεξία», υπογραμμίζει.
Σε συνθήκες καθολικής προσβασιμότητας
Οι παραστάσεις του έργου Madre Salonico της 9ης και 10ης Απριλίου 2025 θα παρουσιαστούν σε συνθήκες καθολικής προσβασιμότητας, σε συνεργασία με την ATLAS E.P., με στόχο την ανεμπόδιστη οπτικοακουστική παρακολούθηση για όλες, όλους και όλα. Στο πλαίσιο αυτό έχει προβλεφθεί να υπάρχουν θέσεις για Κ/κωφούς και βαρήκοους ανθρώπους που χειρίζονται την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ), θέσεις για ανθρώπους που χρησιμοποιούν τους υπέρτιτλους (CAPS) οι οποίοι καλύπτουν όλο το ακουστικό κανάλι, καθώς και θέσεις τυφλών ανθρώπων και ανθρώπων με περιορισμένη πρόσβαση στο οπτικό κανάλι επικοινωνίας, που θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν την υπηρεσία ακουστικής περιγραφής (AD). Οι σκύλοι οδηγοί τυφλών είναι επίσης ευπρόσδεκτοι.
Οι θεατές που επιθυμούν να κάνουν χρήση των υπηρεσιών προσβασιμότητας παρακαλούνται να πραγματοποιήσουν την αγορά των εισιτηρίων τους στα Ταμεία της ΕΛΣ, τηλεφωνικά στο 2130885700 ή με email στο boxoffice@nationalopera.gr. Για υποβοήθηση στις κρατήσεις, μπορείτε επίσης να επικοινωνείτε με την ATLAS E.P. στο 6993507553 ή με email στο askatlasep@gmail.com.
Info
Μουσικό θέατρο • Νέα παραγωγή
«Madre Salonico»
4, 5, 6, 9, 10, 11 Απριλίου
Ώρα έναρξης: 20.30 (Κυριακή: 19.30)
Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ΚΠΙΣΝ
Με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους
Τιμές εισιτηρίων: €15, €20 • Φοιτητικό, παιδικό: €10
Σημεία προπώλησης:
Ταμεία Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ΚΠΙΣΝ (τηλ.: 2130885700, καθημερινά 9.00-21.00) www.nationalopera.gr | Ομαδικές πωλήσεις: 2130885742
www.ticketservices.gr & Εκδοτήρια Ticket Services (Πανεπιστημίου 39).