«... Η μουσική δεν έχει σύνορα και μας ενώνει όλους. Αυτό είναι το μάθημα που πήρα μια ζωή γυρνώντας όλο τον κόσμο διαδίδοντας τα τραγούδια μας και ακούγοντας τα δικά τους...»
Συνεχίζει να ταξιδεύει στις μουσικές και τα τραγούδια του κόσμου, αναζητώντας «Πέρα από τα σύνορα» όσα μας ενώνουν, καθώς όπως λέει «όλη η ζωή μας είναι μουσική και τραγούδι».
Ακολουθεί πιστά τον δρόμο όπου δεκαετίες πριν έκανε τα πρώτα της βήματα -τη λεωφόρο της μεγάλης μουσικής- δοκιμάζοντας κατά καιρούς άλλους ρυθμούς, ανάσες και λόγια, σε μία αέναη συνομιλία με τους σπουδαίους ομότεχνους της, που κορυφώνεται στην υψηλή συγκίνηση των σπουδαίων ερμηνειών της.
Γιατί, επί της ουσίας, από εκείνη την πρώτη συνάντηση με τον Μίκη Θεοδωράκη, το 1963, αλλά και με τον Μάνο Χατζιδάκι, η Μαρία Φαραντούρη -η Τζοάν Μπαέζ της Μεσογείου, όπως την έχει χαρακτηρίσει η γαλλική Le Monde- η ερμηνεύτρια με τη μυθιστορηματική καριέρα και τα ανεπανάληπτα τραγούδια- παραμένει η φωνή που ερωτεύτηκαν οι μεγάλοι συνθέτες, η τραγουδίστρια που μπορεί να σε πάρει μαζί της, ακόμη και όταν το «κάλεσμα» της είναι ένας ήσυχος «ψίθυρος».
Στο νέο της άλμπουμ με τίτλο «Beyond the Borders» (από τη δισκογραφική ECM), η πλούσια κοντράλτο φωνή της αγκαλιάζει παραδοσιακά τραγούδια από την Ελλάδα, την Τουρκία, την Αρμενία και τον Λίβανο που αποτέλεσαν τον καμβά πάνω στον οποίο ο Cihan Türkoğlu δημιούργησε νέες μουσικές συνθέσεις που έγιναν γέφυρα σε διαφορετικές μουσικές παραδόσεις, στο χθες και στο σήμερα.
Η Μαρία Φαραντούρη απαντά στις ερωτήσεις της HuffPost Greece.
Και μιλά για τα μέλη της πολυεθνικής αυτής μουσικής συντροφιάς που σαν τα πουλιά συγκεντρώθηκαν γύρω της, για τη σχέση της με τους νέους καλλιτέχνες, τη διεθνή καριέρα, τη μουσική που «βρίσκεται δίπλα και μέσα μας», αλλά και για τη σχέση της με την πολιτική και τον Ανδρέα Παπανδρέου.
-Ο τίτλος «Πέρα από τα σύνορα» είναι σαν να συμπυκνώνει την ιστορία σας των τελευταίων δεκαετιών. Καταγράφει με τέσσερις μόλις λέξεις, τις αναζητήσεις και τους πειραματισμούς σας: Από τη συνεργασία σας με τον Lucio Dalla και τον Zulfu Livaneli μέχρι τον Charles Lloyd και τη Mercedes Sosa. Ποια βαθύτερη ανάγκη σας οδήγησε τότε σε αυτό το ταξίδι; Τι αναζητούσατε στην «μετά Μίκη και Μάνο» περίοδο της καλλιτεχνικής πορεία σας;
Πάντα θα υποστηρίζω το ελληνικό τραγούδι που μας ανέδειξε σε όλο τον κόσμο κι αποτελεί μαζί με την ποίηση το πιο σπουδαίο κομμάτι του σύγχρονου πολιτισμού μας. Ποτέ δε μ’ άρεσε όμως να επαναπαύομαι στην επιτυχία, αντίθετα μ’ αρέσει να ψάχνω, να ακούω, να ανακαλύπτω και διαφορετικά είδη, νέες προκλήσεις.
“Δεν μου αρέσει να δίνω την φωνή μου για εμπορικούς σκοπούς, με ενδιαφέρει ότι τραγουδάω να με εκφράζει πλήρως και να το επιλέγω εγώ.”
Αυτό κρατάει το συνεχές ενδιαφέρον μου και την καθημερινή άσκηση που χρειάζεται η τέχνη του τραγουδιού. Δεν είναι σημερινό, από τη δεκαετία του ’70 έχω συνεργαστεί με πολλούς ξένους συνθέτες και μουσικούς. Αναφέρω τους δίσκους και τις συναυλίες με τον John Williams, τον κουβανό συνθέτη Leo Brower, τον Zubin Mehta,τον Lucio Dalla, την Mercedes Sosa, τον Charles Lloyd, τον Zulfu Livaneli και άλλους πολλούς. Θα συνεχίσω όσο μου επιτρέπουν οι δυνάμεις μου, γιατί είναι μια εσωτερική μου ανάγκη.
-Πώς ήρθατε σε επαφή με το υλικό του ταλαντούχου Τούρκου μουσικού Τσιχάν Τούρκογλου, ο οποίος μάλιστα ζει στην Ελλάδα και μιλάει ελληνικά;
Μου είχε μιλήσει για τον Τσιχάν ο Γιάννης ο Σπυρόπουλος (Μπαχ), μας έφερε σε επαφή και μια μέρα ο Τσιχάν ήρθε στο σπίτι, εκεί άκουσα τις μελωδίες του και βάλαμε μπροστά τη συνεργασία μας. Κράτησε 2-3 χρόνια, με κάποια διαλείμματα λόγω των υποχρεώσεων μου. Το αποτέλεσμα είναι το «Πέρα από τα σύνορα» που από την αρχή ως ιδέα άρεσε και στην ECM όπου το πρότεινα και έγινε δεκτό με ενθουσιασμό και κατόπιν ανέλαβε την ηχογράφηση και τώρα την κυκλοφορία του στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
-Και πώς προέκυψε η πολυεθνική αυτή μουσική συντροφιά, που εάν δεν κάνω λάθος, ήρθε κυριολεκτικά από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα;
Ναι, αυτό έχει ενδιαφέρον, γιατί από τη στιγμή που άρεσε στον Manfred Eicher, που είναι η ψυχή της ECM, πρότεινε μουσικούς εξαιρετικούς στο είδος τους με πρώτη την Anja Lechner στο τσέλο, και τους Mary Vardanyan στο κανονάκι, ο Τσιχάν έφερε τον Izzet Kizil κρουστά και τον Χρήστο Μπάρμπα στο νέι.
Έτσι μαζευτήκαμε, όταν ήρθε η ώρα στην Αθήνα και δουλέψαμε μαζί στο στούντιο. Είναι όντως πολυεθνική η σύνθεση της ορχήστρας, αλλά η μουσική γλώσσα είναι κοινή όλων μας.
-Δείχνετε εμπιστοσύνη στους νέους καλλιτέχνες. Εκείνοι πώς σας αντιμετωπίζουν από την πλευρά τους;
Εγώ πιστεύω στους νέους όταν έχουν ταλέντο και κάτι να πουν κι ευτυχώς έχουμε τέτοιους που ψάχνουν το δρόμο τους. Ενθουσιάζομαι μαζί τους, αλλά είμαι και απαιτητική, γιατί η τέχνη είναι απαιτητική και θέλει δουλειά και μεγάλη αφοσίωση.
-Εάν σας ζητούσα να ξεχωρίσετε ένα από τα τραγούδια του άλμπουμ, εκείνο που σας προκαλεί ιδιαίτερη συγκίνηση, ποιο θα ήταν αυτό;
Ασφαλώς το «Wa Habibi» που είναι και ο ύμνος των Λιβανέζων και μετέφρασε πολύ ωραία και η Βασιλική Νευροκοπλή στα ελληνικά, αλλά και «Το Γεφύρι της Δράμας», που είναι αληθινή ιστορία, και τραγουδούσαν από κοινού Έλληνες και Τούρκοι. Στο CD το λέω με τον Τσιχάν, επίσης το «Τα Πάντα Ρεί» που έχει εξαιρετική μουσική ανάπτυξη παιγμένο τέλεια από την Anja Lechner και την ορχήστρα.
-Το φθινόπωρο του 2019 θα κάνετε με το «Πέρα από τα σύνορα» περιοδεία στο εξωτερικό. Προς δυσμάς ή προς ανατολάς;
Προς δυσμάς. Μακάρι να μπορούσαμε και προς ανατολάς, αλλά οι συνθήκες εκεί είναι πιο δύσκολες. Θα δούμε….
-Ήθελα χρόνια να σας ρωτήσω, οι διθυραμβικές κριτικές και οι έπαινοι του διεθνούς Τύπου -«Μαρία Κάλλας του λαού», «Τζόαν Μπαέζ της Μεσογείου» κλπ- η θερμή υποδοχή του κοινού σε όλο τον κόσμο, δεν έφεραν ποτέ το δίλημμα της φυγής από την Ελλάδα σε αναζήτηση μίας άλλης μόνιμης έδρας;
Μου είχαν γίνει προτάσεις από καλλιτεχνικά γραφεία και εταιρείες αλλά τις απέρριψα. Δεν μου αρέσει να δίνω την φωνή μου για εμπορικούς σκοπούς, με ενδιαφέρει ότι τραγουδάω να με εκφράζει πλήρως και να το επιλέγω εγώ.
-Έχετε δηλώσει ότι δεν θα κατεβαίνατε ξανά στην πολιτική. Ο λόγος; Δεν συμμερίζεστε την άποψη ότι «η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού»;
Στην πολιτική μπήκα συμβολικά, ήταν μια αντίδραση στη δίκη κατά του Ανδρέα Παπανδρέου και την οξύτητα που καλλιεργήθηκε εναντίον του εκείνο το διάστημα. Συνεργάστηκα με την Μελίνα και τον Μπένο σε θέματα πολιτισμού. Πάντως ομολογώ μετά από αυτό το διάλειμμα επέστρεψα με μεγαλύτερο πάθος στην τέχνη μου.
-Συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τη γέννηση του Ανδρέα Παπανδρέου και, ως ήταν αναμενόμενο, γράφτηκαν και ειπώθηκαν πολλά. Ο σύζυγος σας κ. Τηλέμαχος Χυτήρης υπήρξε από τους πιο στενούς συνεργάτες του ιστορικού ηγέτη του ΠΑΣΟΚ και επιπλέον, διατελέσατε βουλευτής Επικρατείας του Κινήματος την περίοδο 1989 - 93. Ποια είναι η πιο έντονη ανάμνηση που διατηρείτε από τον Ανδρέα Παπανδρέου;
Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ένας ξεχωριστός άνθρωπος και γοητευτικός συνομιλητής, όλοι θα σας το πουν. Για ότι και να μίλαγες μαζί του είχες πάντα κάτι να κερδίσεις. Θυμάμαι που μιλούσαμε για τα χρόνια της Δικτατορίας στο εξωτερικό και για ένα κοινό μας φίλο, (άλλος μεγάλος αυτός!), που ήταν ο Μιτεράν.
-Τι υπάρχει «Πέρα από τα σύνορα», κυρία Φαραντούρη; Νέα σύνορα;
Πέρα απ’ τα σύνορα υπάρχουν άνθρωποι με τα ίδια συναισθήματα, τα ίδια προβλήματα που έχουμε όλοι. Γι’ αυτό η μουσική δεν έχει σύνορα και μας ενώνει όλους. Αυτό είναι το μάθημα που πήρα μια ζωή γυρνώντας όλο τον κόσμο διαδίδοντας τα τραγούδια μας και ακούγοντας τα δικά τους.
-Και ο ρόλος της μουσικής, ποιος είναι στις μέρες μας; Η απάντηση σας ακριβώς επειδή η φωνή σας υπήρξε σύμβολο, έχει ιδιαίτερη βαρύτητα.
Η μουσική βρίσκεται δίπλα και μέσα μας, μας εκφράζει με τον καλύτερο και βαθύτερο τρόπο, μας μιλά, μας παρηγορεί και μας εμπνέει. Μας κάνει καλύτερους. Όλη η ζωή μας είναι μουσική και τραγούδι. Με τα νανουρίσματα γεννιόμαστε, με το τραγούδι ζούμε, ερωτευόμαστε, αγωνιζόμαστε, εκφράζουμε τη χαρά μας, και με τα μοιρολόγια συνοδεύουμε το τέλος .
Προσωπικά με τη μουσική και το τραγούδι ταυτίζομαι σε κάθε μου βήμα. Αναπνέω μαζί τους.
Info
Η μουσική του Beyond the Borders κυκλοφορεί από την ECM και στην Ελλάδα από την ΑΝ Μusic. Η παγκόσμια κυκλοφορία του άλμπουμ έχει οριστεί την άνοιξη του 2019.
Μαρία Φαραντούρη, φωνή
Cihan Türkoğlu φωνή, σάζι, κοπούζ, διασκευή, σύνθεση
Anja Lechner τσέλο
Meri Vardanyan κανονάκι
Χρήστος Μπάρμπας: νέι
İzzet Kızıl, κρουστά