Καθώς ο κόσμος αντιμετωπίζει την κρίση του κoρονοϊού, και παρά το ότι είναι νωρίς για να βγάλουμε συμπεράσματα σχετικά με το ποιες στρατηγικές αντιμετώπισης ήταν καλύτερες, μπορούμε να αρχίσουμε να αναγνωρίζουμε μαθήματα που θα μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε καλύτερα την κλιματική αλλαγή. Μοιραζόμαστε εδώ 7 σχετικές προτάσεις με το «πως μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι η ανάκαμψη από την κρίση του COVID-19 θα συμβεί με τρόπο που θα κρατήσει την Ατζέντα του 2030 και τη Συμφωνία του Παρισιού στο επίκεντρο των αναπτυξιακών προσπαθειών».
Αρχίζουμε με την επιστήμη και τους επιστήμονες. Από τα πρώτα στάδια της πανδημίας οι επιστήμονες ξεπέρασαν πολιτικές διαφορές και επέδειξαν μία πρωτοφανή ενότητα και αλληλεγγύη που βοήθησε στο να επιταχυνθεί αφενός η αποτελεσματικότητα των μέτρων αντιμετώπισης και αφετέρου η έρευνα για θεραπείες. Ομοίως, η πολιτική για την προώθηση της κλιματικής δράσης θα πρέπει να ακολουθεί την επιστήμη, αντί οι πολιτικές διαφορές να παρεμβαίνουν στην, ή αποτρέπουν την, επιστημονική έρευνα. Η διεθνής αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής γίνεται, και θα πρέπει να συνεχίσει, στο πλαίσιο διεθνών διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, αλλά η επιστήμη καθαυτή δεν είναι διαπραγματεύσιμη. Οι καλά ενημερωμένες διεθνείς διαπραγματεύσεις για το κλίμα χρειάζονται λοιπόν ανεμπόδιστη διαφάνεια και επιστημονική συνεργασία, όπως αυτή που παρέχει το Διακυβερνητικό Πάνελ του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC).
Υιοθετούμε την προσέγγιση ”όσα χρήματα χρειάζονται”. Τα χρήματα που σώζουν ακόμη και μια ζωή, βελτιώνουν τα μέσα διαβίωσης και την υγεία των πολιτών και των οικοσυστημάτων δεν είναι ποτέ πολλά. Οι κυβερνήσεις κινητοποίησαν γρήγορα οικονομική στήριξη για την υποστήριξη των επιχειρήσεων και την επέκταση της πρόνοιας ως απάντηση στην πανδημία του COVID-19. Και αυτό είναι το σωστό! Αλλά βλέπουμε συχνά ότι οι τόσο απαραίτητες επενδύσεις για την κλιματική δράση πέφτουν θύματα δύσκολων διαπραγματεύσεων και πολιτικών συγκρούσεων. Απαιτείται επείγουσα κινητοποίηση οικονομικών πόρων για την αποφυγή μιας κλιματικής καταστροφής. Η έρευνα δείχνει ότι οι επενδύσεις για το κλίμα είναι εξαιρετικά αποδοτικές. Εκτιμάται για παράδειγμα, ότι για κάθε ένα Ευρώ που επενδύεται σε κλιματικά φιλικές υποδομές εξοικονομούνται έξι Ευρώ.
Προστατεύομε και βελτιώνουμε τα δημόσια αγαθά. Η υπερεκμετάλλευση των δημοσίων αγαθών, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες των επόμενων γενεών, έχει οδηγήσει στην «τραγωδία των κοινών», με μεγάλες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης ενδεχομένως της ζωογενούς προέλευσης της πανδημίας COVID-19. Παραδείγματα αντιμετώπισης της τρέχουσας πανδημίας δείχνουν ότι οι προηγούμενες επενδύσεις των χωρών στα συστήματα δημόσιας υγείας και πρόνοιας, τα οποία είναι δημόσια αγαθά, παρήγαν καλύτερα αποτελέσματα. Εξίσου σημαντικές είναι οι επενδύσεις για την αποκατάσταση των δημοσίων αγαθών του καθαρού αέρα και νερού, της προστατευτικής δράσης των δασών, των υγιών οικοσυστημάτων και άλλων περιβαλλοντικών και κλιματικών αγαθών, τα οποία συμβάλλουν στην πλανητική υγεία.
Επικεντρωνόμαστε σε αυτούς που έχουν αμεληθεί. Η πανδημία χτύπησε γρήγορα και επηρέασε χειρότερα τους πιο ευάλωτους, εκείνους που είχαν λίγα μέσα και περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, εκείνους που βρίσκονται σε γηροκομεία, σε σπίτια για άτομα με αναπηρίες καθώς και προσφυγικές ή άλλες απομονωμένες ομάδες. Στην περίπτωση της κλιματικής αλλαγής αυτοί που κυρίως πλήττονται είναι, μεταξύ άλλων, φτωχοί αγρότες, άνθρωποι που δεν έχουν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, άνθρωποι που ζουν σε φτωχογειτονιές καθώς και κλιματικοί μετανάστες. Οι πολιτικές για την κλιματική δράση θα πρέπει να θέσουν αυτές και άλλες ευάλωτες ομάδες στο επίκεντρο της προσοχής και αντιμετώπισης.
Καθιστούμε τις παγκόσμιες «αλυσίδες αξίας» κλιματικά ανθεκτικές. Η πανδημία επέφερε άμεσες και επώδυνες επιπτώσεις σε τομείς όπως οι μεταφορές, το λιανεμπόριο και ο τουρισμός. Η κλιματική κρίση οδηγεί σε τουλάχιστον παρόμοιες, αν όχι μεγαλύτερες, επιπτώσεις σε πολύ περισσότερους τομείς. Αλλά πιθανότατα αυτό θα γίνει σε βάθος χρόνου. Υπάρχει μια ευκαιρία λοιπόν να αναπτυχθούν συστήματα ικανά να αυξήσουν την ανθεκτικότητα των αλυσίδων αξίας στους ευαίσθητους στο κλίμα τομείς· και να διασφαλισθεί ότι κρίσιμα αγαθά και υπηρεσίες είναι διαθέσιμα για όλους κατά την διάρκεια κλιματικών καταστροφών. Αυτό θα επηρεάσει επίσης την διαθεσιμότητα κεφαλαίων, τα οποία πρέπει να δημιουργούν κίνητρα για μια πράσινη οικονομία και αειφορική ανάπτυξη και όχι να διασώζουν ρυπογόνους και ήδη προβληματικούς βιομηχανικούς τομείς.
Διορθώνουμε και κάνουμε αειφορικά τα συστήματα διατροφής. Η πιο κρίσιμη αλυσίδα αξίας που πρέπει να διασφαλιστεί έναντι της κλιματικής αλλαγής έχει να κάνει με τα συστήματα διατροφής (από τον σχεδιασμό, στην παραγωγή, διάθεση και κατανάλωση). Το να καταστήσουμε τη γεωργία και τα συστήματα διατροφής αειφορικά δεν είναι επιστημονική φαντασία. Πολλές λύσεις υπάρχουν και έχουν ήδη εφαρμοστεί, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, της οικολογικής αμειψισποράς των καλλιεργειών, της επιστημονικής εκτίμησης του πραγματικού κόστους των τροφίμων, της μείωσης της σπατάλης τροφίμων, του δίκαιου εμπορίου, της δραστικής μείωσης των φυτοφαρμάκων, την απανθρακοποίηση των συστημάτων παραγωγής και διανομής τροφίμων. Στην Ελλάδα, όπου η γεωργία είναι τομέας με μεγάλες δυνατότητες προστιθέμενης αξίας, όλες αυτές οι λύσεις μπορούν να παράγουν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες για αγρότες και μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Διασφαλίζουμε ότι η δημόσια συζήτηση γίνεται βάση αξιόπιστων πληροφοριών και όχι ψευδών ειδήσεων. Δεδομένου ότι οι αιτίες και οι κίνδυνοι της κλιματικής αλλαγής είναι ήδη τεκμηριωμένες, τα επιστημονικά γεγονότα και λύσεις πρέπει να παρουσιασθούν ευρέως στο κοινό για την αποφυγή εικασιών και παρερμηνευμένων θεωριών, οι οποίες προκαλούν μόνο άγχος, πανικό και λάθος αντιδράσεις, όπως συνέβη αρκετές φορές και γύρω από τον κωρονοϊό. Η επιστήμη είναι κατηγορηματική στο ότι η κλιματική αλλαγή προκαλείται από ρυπογόνες ανθρώπινες δραστηριότητες. Η εκλαϊκευμένη παρουσίαση των συμπερασμάτων της θα πρέπει να είναι μεγάλη όσο ποτέ και να κάνει κάθε αρνητή της κλιματικής αλλαγής να γίνει πρωταθλητής τη κλιματικής δράσης.
Το άρθρο αυτό αποτελεί μετάφραση/προσαρμογή ενός άρθρου που πρωτοδημοσιεύτηκε από την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Ασία και τον Ειρηνικό και είχε ως συντάκτες τους Στέφανο Φωτίου, Aneta Nikolova, και Mallory Bellairs