«Ματωμένος αετός»: Η πραγματικότητα για το φρικτό βασανιστήριο των Βίκινγκς

Όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα του Smithsonian Magazine, οι απεικονίσεις αυτές βασίζονται σε μεσαιωνικές πηγές, γραμμένες τόσο στην παλιά/ αρχαία νορδική γλώσσα όσο και στα λατινικά. Σε εννιά σωζόμενες αναφορές το θύμα αιχμαλωτίζεται στη μάχη και χαράζεται στην πλάτη κάποιου είδους αετός. Κάποιες περιγραφές είναι πιο σκληρές από κάποιες άλλες, και βρίσκονται πιο κοντά στις σύγχρονες απεικονίσεις- ωστόσο σε κάθε περίπτωση η περιγραφή της τελετουργίας έχει σκοπό να στείλει μήνυμα περί τιμής και εκδίκησης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

To αίνιγμα της Βίκινγκ πολεμίστριας: Ένας τάφος και η επίδρασή του στην ιστορία των Βίκινγκς

Eιδικοί του χώρου διαφωνούσαν εδώ και καιρό ως προς το αν ο «ματωμένος αετός» ήταν πραγματική πρακτική ή λογοτεχνικό εφεύρημα, καθώς οι πηγές είναι συχνά ασαφείς, με αναφορές σε μυθικές φιγούρες και άλλα στοιχεία που οδηγούν σε αμφισβήτηση της εγκυρότητας των αναφορών. Σε κάθε περίπτωση, ένα από τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι το εξής: Εάν όντως ήταν αληθινή πρακτική, τότε αυτό σημαίνει πως ο μεσαίωνας ήταν τόσο «σκοτεινή» και άγρια περίοδος όσο πιστεύουν πολλοί;

Η απάντηση δεν είναι απλή: Οι Βίκινγκς μπορούσαν να γίνουν εντυπωσιακά βίαιοι, ωστόσο αυτό ισχύει και για πολλούς άλλους λαούς και ομάδες, σε ένα μεγάλο εύρος χρονικών περιόδων. Αυτό που απασχολεί τους μελετητές είναι να βρουν πώς η βία αυτή εντασσόταν στο πλαίσιο μιας πολύπλοκης κοινωνίας- και μια νέα έρευνα καταπιάνεται με αυτό ακριβώς.

Η έρευνα αυτή πρόκειται να δημοσιευτεί στο Speculum: A Journal of Medieval Studies αργότερα μέσα στον μήνα και παρακάμπτει το ερώτημα κατά πόσον η τελετουργία αυτή γινόταν όντως κατά την εποχή των Βίκινγκς. Αντ’αυτού, εξετάζει κατά πόσον η πρακτική αυτή θα μπορούσε όντως να χρησιμοποιηθεί ως μέθοδος βασανιστηρίων. Η απάντηση, σύμφωνα με τους ερευνητές, μεταξύ των οποίων ήταν γιατροί, ειδικοί σε θέματα ανατομίας και ένας ιστορικός, είναι ένα ξεκάθαρο «ναι».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Χάραλντ Χαρντράντα: Η συναρπαστική ζωή ενός από τους μεγαλύτερους τυχοδιώκτες του Μεσαίωνα, που υπηρέτησε τον «βασιλιά των Ελλήνων»

Οι Μόντε Γκέιτς κα Χάιντι Φούλερ, ιατρικοί επιστήμονες στο Keele University στην Αγγλία, πήραν την ιδέα για την έρευνα πάνω στον «ματωμένο αετό» από την τηλεοπτική σειρά «Βίκινγκς», που τους ενέπνευσε να εξετάσουν μεσαιωνικές sagas και οδήγησε σε νέα ερωτήματα, με αποτέλεσμα να στραφούν σε ένα ιστορικό, τον Λουκ Τζον Μέρφι, του University of Iceland. «Η δουλειά στα ανατομικά όρια της τελετής με παρακίνησε να εξετάσω τα ευρύτερα κοινωνικά και πολιτιστικά όρια εντός των οποίων θα έπρεπε να λάμβανε χώρα οποιοσδήποτε ‘ματωμένος αετός’ της ιστορίας» είπε ο Μέρφι. Αυτό οδήγησε επίσης και σε συζητήσεις όσον αφορά στο τι θα μπορούσε να συνέβαινε, πώς και γιατί.

Στο επιστημονικό τους άρθρο οι ερευνητές εξετάζουν τις μεσαιωνικές πηγές πριν εξετάσουν τι θα μπορούσε να συμβεί στο ανθρώπινο σώμα εάν λάμβανε χώρα η πληρέστερη εκδοχή της όλης διαδικασίας. Όπως προκύπτει (και ήταν μάλλον αναμενόμενο), το θύμα θα πέθαινε γρήγορα από ασφυξία ή απώλεια αίματος, εκτός αν η διαδικασία γινόταν με πολλή προσοχή. Επίσης, ακόμα και έτσι (εάν γινόταν πολύ προσεκτικά), το θύμα θα πέθαινε σίγουρα πριν την ολοκλήρωση του πλήρους «ματωμένου αετού».

Όπως εξηγεί ο Μέρφι, «ο ματωμένος αετός παίζει σημαντικό ρόλο στις πρώιμες αναπαραστάσεις των Βίκινγκς του 21ου αιώνα, που γενικά ευνοούν την εντύπωση πως η βία ήταν κοινή στη νορδική περιοχή της Εποχής του Σιδήρου...η τελετή, όπως την ξέρουμε σήμερα στην ποπ κουλτούρα...οφείλει πολλά στις αντιλήψεις των Βικτωριανών λογίων που έτειναν να υπερβάλλουν ως προς τον ρόλο της», προκειμένου να υπογραμμίσουν τη βαρβαρότητα του παρελθόντος και την πολιτισμένη φύση της εποχής τους. Αυτό επίσης βοηθούσε τους Βικτωριανούς να επιδείξουν την ανωτερότητα των «ιθαγενών» Άγγλων απέναντι στους Βίκινγκ εισβολείς.

Προσεγγίζοντας το ερώτημα από διαφορετική γωνία, οι ερευνητές ήταν σε θέση να εξετάσουν τη βιβλιογραφία, να θέσουν τις μεσαιωνικές πηγές στο σωστό πλαίσιο και να αξιοποιήσουν τη σύγχρονη τεχνολογία για να εξετάσουν τι συνέβαινε κατά την τελετή. Χρησιμοποιώντας μοντέλα λογισμικού μπόρεσαν να αναδημιουργήσουν ακραίες εκδοχές του «ματωμένου αετού», προσομοιώνοντας την επίδραση που είχε κάθε στάδιό της στο ανθρώπινο σώμα. Μεταξύ άλλων, η έρευνά τους έδειξε, για παράδειγμα, πως οι βασανιστές μπορεί να χρησιμοποιύσαν λόγχες με γάντζους για να αποκολλούν τα πλευρά από τη σπονδυλική στήλη, κάτι που θα εξηγούσε την παρουσία μιας λόγχης σε μια από τις λίγες (πιθανές) μεσαιωνικές οπτικές απεικονίσεις της πρακτικής.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Ποιοι ήταν στα αλήθεια οι Σπαρτιάτες: Ο συγγραφέας Μάικ Κόουλ μιλά για τον μύθο και την πραγματικότητα της αρχαίας Σπάρτης

Η σημασία του βασανιστηρίου αυτού στην κοινωνία των Βίκινγκς κα μετέπειτα προκύπτει από την έμφαση στο τελετουργικό και στην εκδίκηση, με τη συγκεκριμένη μέθοδο να εμφανίζεται επαναλαμβανόμενα σε μεσαιωνικά κείμενα, συχνά χωρίς εκτενείς εξηγήσεις- οπότε θεωρείται πως οι αναγνώστες και ακροατές ήξεραν σε τι ακριβώς αναφέρονταν. Σε κάποιες πηγές οι περιγραφές είναι πιο αναλυτικές, και σε μια περίπτωση το θύμα προσφέρεται ως θυσία στον θεό Οντίν. Κοινό στοιχείο είναι πως το βασανιστήριο γινόταν σε εχθρούς που είχαν σκοτώσει μέλος της οικογένειας αυτού που το έκανε- οπότε είχε χαρακτήρα εκδίκησης σχετικά με έναν καταδικαστέο κατά τα άλλα θάνατο. Γενικότερα, φαίνεται πως το βασανιστήριο αυτό είχε όντως κάποια ιδιαίτερη σημασία. Επίσης, σύμφωνα με τον Μάθιου Γκίλις, ιστορικό στο University of Tennessee και συγγραφέα επερχόμενου βιβλίου για μεσαιωνικές «ιστορίες τρόμου», οι χριστιανοί συγγραφείς ήταν «ειδικοί» σε θέματα «τρόμου», καθώς τα γραπτά τους πολλές φορές είχαν σκοπό να δώσουν μαθήματα και να τρομάξουν τον αναγνώστη προκειμένου να επιστρέψει στον Θεό. Αν και κάποιες πηγές όπου συναντάται η πρακτική είναι από πριν την άφιξη του χριστιανισμού στην περιοχή, τα κείμενα αυτά διαβάζονταν για αιώνες μετά.

Οι παρατηρήσεις του Γκίλις, σύμφωνα με το δημοσίευμα, βασίζονται σε προηγούμενες έρευνες του Βαλεντίν Γκρέμπνερ, που έγραφε το 2004 πως «ο τρόμος τείνει να αποπροσανατολίζει»: Η βία και ο τρόπος απεικόνισής της στον Μεσαίωνα είχαν ως σκοπό τη δημιουργία νοήματος και την απεικόνιση ιδεών που παρέμεναν «αθέατες» στο παρελθόν: Εν ολίγοις, τελετές όπως ο «ματωμένος αετός» είχαν νόημα επειδή αποτελούσαν έναν τρόπο διαχωρισμού μεταξύ ομάδων ανθρώπων και προειδοποίησης ως προς το τι θα μπορούσε να συμβεί εάν παραβιάζονταν αυτά τα όρια: Τελετουργικά βασανιστήρια αυτού του τύπου υποβάθμιζαν/ εξαφάνιζαν την ανθρώπινη φύση, μετατρέποντας- κυριολεκτικά- τον άνθρωπο σε ζώο.

Αξίζει να σημειωθεί πως κατά τη τη δεκαετία του 1980 η αντίληψη που κέρδιζε έδαφος μεταξύ των ερευνητών ήταν πως οι Βίκινγκς αδίκως απεικονίζονταν ως αιμοχαρείς βάρβαροι, και ότι στην πραγματικότητα ήταν ιδιαίτερα λογικοί και επιδέξιοι οικονομικοί «παίκτες». Ωστόσο, η νέα αυτή έρευνα υποδεικνύει πως είναι καιρός μάλλον τα άκρα να λαμβάνουν τέλος: Οι Βίκινγκς μπορούσαν να είναι τόσο έμποροι που ταξίδευαν στα πέρατα του κόσμου για να εμπορευτούν, όσο και εξερευνητές- αλλά ταυτόχρονα δεν έλειπε η κτηνωδία από την κουλτούρα τους, που περιελάμβανε στοιχεία όπως η υποδούλωση άλλων ανθρώπων, η σεξουαλική βία κ.α. «Όλα αυτά μπορούν να είναι αλήθεια- και είναι. Οι άνθρωποι έχουν ελαττώματα, και κατ’επέκταση έχει και η ιστορία. Το να βλέπουμε αυτή την πληρότητα, αυτόν τον πλούτο των αντικειμένων μας στο παρελθόν, μας επιτρέπει να καταλαβαίνουμε καλύτερα όχι μόνο αυτούς, μα και τους εαυτούς μας» καταλήγει το δημοσίευμα.