Gelem, gelem, lungone dromensa1
Maladilem baxtale Romensa
A Romale katar tumen aven,
E carensa baxtale dromensa?
Η 8η Απριλίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Ρομά σε ανάμνηση του πρώτου παγκόσμιου συνεδρίου στο Λονδίνο το 1971 και αποτελεί τη συμβολική εκκίνηση ενός κινήματος (Romani Movement) των Ρομά για πολιτική εκπροσώπηση και διεκδίκηση δικαιωμάτων (“Opre Roma!/Εμπρός Ρομά!»). Η κίνηση αυτή έθεσε τις βάσεις για ταυτότητα και ενότητα των απανταχού Ρομά και στο πλαίσιο αυτό, υιοθετήθηκε ο όρος Ρομ /Ρομά ώστε να συμπεριλάβει ένα πλήθος ετερογενών κοινοτήτων, που ωστόσο είχαν κοινή μοίρα το περιθώριο και την αποστέρηση θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Ακολούθησαν και άλλα συνέδρια, στα οποία αναδείχθηκαν μια σειρά προβλήματα τόσο εντός της κοινότητας (εγγενής ετερογένεια, προέλευση από διαφορετικά ιστορικά και εθνικά περιβάλλοντα) όσο και στο πεδίο των διεκδικήσεων. Παρ’ όλα αυτά ο αγώνας της οργανωμένης πια κοινότητας Ρομά είχε ως αποτέλεσμα να τεθούν επί τάπητος τα ζητήματα, που αντιμετωπίζουν όλες οι κοινότητες, αν και με διαφορετική διαβάθμιση σε κάθε χώρα της Ευρώπης. Εισήλθε δηλαδή στην πολιτική ατζέντα διεθνών και ευρωπαϊκών Οργανισμών (UN, UNESCO, European Council, EU) το ζήτημα της κοινωνικής ένταξης και η εξάλειψη των διακρίσεων.
Το 2011 συστάθηκε με απόφαση της Επιτροπής Υπουργών η ad hoc Επιτροπή για τους Ρομά και Ταξιδευτές CAHROM σε συνέχεια της διακήρυξης του Στρασβούργου 2010 από το Συμβούλιο της Ευρώπης, στο οποίο η χώρα μας συμμετείχε έως την 31η Δεκεμβρίου 2019, όπου ολοκληρώθηκε ο κύκλος εργασιών της, υποστηρίζοντας μάλιστα την διατήρησή της σε επίπεδο steering committee.
Στην κατεύθυνση αυτή το έτος 2011 αποτελεί χρονιά ορόσημο στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το πλαίσιο της ΕΕ για τις εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ρομά , το οποίο υπεγράφη από όλους τους Ευρωπαίους ηγέτες (IP/11/789), αποτυπώνοντας για πρώτη φορά μια σταθερή διαδικασία συντονισμού δράσεων για την κοινωνική ένταξη των Ρομά. Δύο χρόνια αργότερα, οι αρμόδιοι υπουργοί των κρατών μελών ενέκριναν ομόφωνα την πρώτη νομική πράξη για την ένταξη των Ρομά σε επίπεδο ΕΕ και ανέλαβαν τη δέσμευση να εφαρμόσουν σειρά συστάσεων της Επιτροπής με στόχο τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων μεταξύ των Ρομά και του υπόλοιπου πληθυσμού σε τέσσερις τομείς: εκπαίδευση, απασχόληση, υγειονομική περίθαλψη και στέγαση (IP/13/1226).
Ο χρονικός ορίζοντας του ευρωπαϊκού πλαισίου ολοκληρώνεται με το τέλος του τρέχοντος έτους και η αλήθεια είναι πως υπάρχει ακόμη μεγάλη διάσταση μεταξύ των επιδιωκόμενων στόχων και των έως τώρα αποτελεσμάτων. Προφανώς, έχουν τεθεί κάποιες βάσεις κινητοποίησης πόρων, θεσμών και φορέων για την επίτευξη του στόχου κοινωνικής ένταξης, που όμως χρειάζεται να εντατικοποιηθούν και να εξορθολογιστούν με καταγραφή πραγματικών αναγκών, συστηματοποίηση των παρεμβάσεων, παρακολούθηση και αξιολόγηση.
Βρισκόμαστε σε περίοδο διεργασιών για την εκπόνηση μιας νέας εθνικής στρατηγικής κοινωνικής ένταξης των Ρομά για την μετά το 2020 περίοδο (post 2020) και ενός νέου ευρωπαϊκού πλαισίου. Είναι μια χρονιά για να τεθούν νέες βάσεις διασφάλισης όλων των δικαιωμάτων2 των Ρομά με στοχευμένες δράσεις σε κάθε τομέα.
Έχοντας πλήρη εικόνα της σημερινής κατάστασης των κοινοτήτων Ρομά στην χώρα μας, η Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας με πλήρη ευθύνη προς όλους, και ήδη αρκετές διεξαχθείσες αυτοψίες στο πεδίο, εργάζεται για μια ολοκληρωμένη πρόταση μέσω της Νέας Εθνικής Στρατηγικής σε συνεργασία με τους εκπροσώπους της Κοινότητας Ρομά διασφαλίζοντας την συνθήκη «για τους Ρομά με τους Ρομά».
Ειδικά για το σκοπό αυτό, -κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά-, συστήνει ομάδα εργασίας που αποτελείται από μέλη της κοινότητας και άτομα με εμπειρία από το πεδίο, με σκοπό την διατύπωση απόψεων, προτάσεων για κάθε ζήτημα που χρειάζεται να αντιμετωπιστεί (σχολική διαρροή, ανήλικοι γάμοι κλπ), ώστε να σχεδιαστούν οι κατάλληλες παρεμβάσεις υπό τη διάσταση της συμμετοχικότητας.
Δε υπάρχει περιθώριο να κλείνουμε τα μάτια στις απαράδεκτες συνθήκες που επικρατούν σε πολλούς καταυλισμούς, όπου λείπουν βασικά αγαθά κοινής ωφέλειας όπως πόσιμο νερό και ηλεκτρική ενέργεια. Μερικές χιλιάδες συμπολίτες μας Ρομά διαβιούν σε τσαντίρια και πρόχειρες κατασκευές, ανάμεσα σε απορρίμματα, ποντίκια και λάσπες. Είναι η ώρα για εγρήγορση και κινητοποίηση ώστε να απαλειφθούν δια παντός εικόνες ξυπόλητων παιδιών που δεν πάνε σχολείο.
Επιπλέον, ως συντεταγμένη Πολιτεία, οφείλουμε να στηρίζουμε τους γονείς Ρομά με τα οριζόντια μέτρα καταπολέμησης της φτώχειας.
Βέβαια, βασική συνθήκη στη διαδικασία της κοινωνικής ένταξης αποτελεί η εξασφάλιση του κατοικείν, που σημαίνει αξιοποίηση στεγαστικών λύσεων στο πλαίσιο της κοινωνικής κατοικίας με παράλληλη υποστήριξη από συνοδευτικές υπηρεσίες για την κάλυψη όλων των αναγκών, όπως σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, επαγγελματική κατάρτιση, πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, συμμετοχή σε πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες, συμμετοχή στις κοινωνικές διεργασίες ως ισότιμα μέλη της ευρύτερης κοινότητας.
Η προοπτική μιας πολυδιάστατης στήριξης και η εξασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης πρόκειται να δοκιμαστεί ως πιλοτική εφαρμογή, στον καταυλισμό στη θέση Πέλεκα του Δήμου Κατερίνης με συγχρηματοδότηση από τον Χρηματοδοτικό Μηχανισμό του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, για το οποίο η Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας έχει εργαστεί εντατικά σε συνεργασία με την ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ - ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΔΟΜΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΑΝΑΦΟΡΑΣ - ΤΟΜΕΑΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ και το Δήμο Κατερίνης, ως συνέχεια της διοίκησης ξεπερνώντας αβλεψίες του παρελθόντος.
Η συνεργασία με όλους τους συναρμόδιους φορείς με σκοπό την κατά λόγο αρμοδιότητας κινητοποίησή τους για την εξεύρεση λύσεων σε κάθε τομέα, έχει τεθεί ως απόλυτη προτεραιότητα. Δεδομένου ότι ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι κομβικός λόγω της «εγγύτητας και της επικουρικότητας» (μεταξύ άλλων) έχει προτείνει στην ΚΕΔΕ την σύσταση ενός δικτύου από το σύνολο των δήμων με καταυλισμούς Ρομά για την ανάπτυξη ενός συντονισμένου σχεδιασμού δράσεων σε τοπικό επίπεδο, σύμφωνα με τις τοπικές ανάγκες.
Στην πραγματικότητα αποτελεί επανεκκίνηση του Δικτύου Ρομ, μια καλή πρακτική από το παρελθόν, που δυστυχώς σταδιακά εγκαταλείφθηκε.
Κατά την υφιστάμενη πανδημία, η Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας ανταποκρίθηκε με εξαιρετική υπευθυνότητα και εγρήγορση στο θεσμικό της ρόλο απευθυνόμενη σε όλους τους αρμόδιους φορείς: Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, Υπουργείο Εσωτερικών, Τοπική Αυτοδιοίκηση, συλλογικά όργανα της Κοινότητας Ρομά. Ως αποτέλεσμα των ενεργειών της αυτών, το Υπουργείο Εσωτερικών πάραυτα προέβη στην έγκριση χρηματοδότησης 98 δήμων της χώρας με καταυλισμούς Ρομά τύπου Ι και ΙΙ, με το συνολικό ποσό των 2.255.00 ευρώ για την άμεση λήψη των απαραίτητων μέτρων προστασίας από την εξάπλωση του κορωνοϊού COVID-19.
Και βέβαια, βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με τους δήμους και τις συλλογικότητες Ρομά με σκοπό την καταγραφή αναγκών, προβλημάτων και την αντιμετώπισή τους.
Τόσο σε αυτή την κρίση όσο και γενικότερα, έχει αναδειχθεί ο κρίσιμος επιχειρησιακός ρόλος των Παρατημάτων Ρομά, γεγονός που συνηγορεί στην επέκταση του θεσμού σε όλους τους δήμους με πληθυσμούς Ρομά, αρτιότερη στελέχωση υπαρχόντων και μελλοντικών Παραρτημάτων Ρομά και παράλληλη αξιοποίηση του Γεωπληροφοριακού συστήματος με σκοπό την συστηματική καταγραφή ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων και την -για πρώτη φορά- δημιουργία αξιόπιστης βάσης συνολικών δεδομένων απευθείας από το πεδίο.
Η νέα εθνική στρατηγική ως βάση για εξειδίκευση σε επιχειρησιακό σχέδιο αποτελεί σημείο συνάντησης της Κοινότητας Ρομά και της Ελληνικής Πολιτείας.
8 Απριλίου, μια μέρα που πρέπει να θυμόμαστε όλοι, ότι οι Έλληνες Ρομά είναι αναπόσπαστο κομμάτι του λαού μας, συμπολίτες μας , κομμάτι της παράδοσής μας και της ιστορίας μας, που οφείλουμε να τους στηρίξουμε και να συμπορευθούμε ισότιμα.
Με τους Ρομά για τους Ρομά. Μαζί!
1 I’ve travelled, travelled long roads, And I met happy Roma O Roma, from where have you come, With tents on happy roads?Το “Gelem, Gelem” προτάθηκε ως επίσημος ύμνος των Ρομά στο πρώτο Παγκόσμιο Συνέδριο Ρομά στο Λονδίνο, το 1971 (γράφτηκε από τον Jarko Jovanović κατά τη διάρκεια του Κογκρέσου του 1971, με παραδοσιακή μουσική).
2 «Ολοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης» Αρθρο 1ο της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του ΟΗΕ