Μπορεί οι παράνομες διελεύσεις μεταναστών από τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ενωσης να μειώθηκαν κατά 42% (166.000) κατά τους πρώτους εννέα μήνες του 2024 σε σχέση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους, σύμφωνα με ανακοίνωση της Frontex, ωστόσο, όπως αναφέρει η ίδια πηγή, οι διελεύσεις που εντοπίσθηκαν με προέλευση την Δυτική Αφρική διπλασιάσθηκαν (+100%) και σχεδόν τριπλασιάσθηκαν στα σχεδόν 6.000 χιλιόμετρα των ανατολικών χερσαίων συνόρων της Ευρωπαϊκής Ενωσης (+192%).
Οι τρεις χώρες από τις οποίες προέρχεται ο μεγαλύτερος αριθμός μεταναστών στα ευρωπαϊκά σύνορα είναι η Συρία, το Μαλί και η Ουκρανία.
Κόμβοι επιστροφής σε τρίτες χώρες
Εντωμεταξύ ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ο οποίος θα συμμετάσχει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (17 και 18 Οκτωβρίου) αναμένεται σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές να τονίσει την ανάγκη εφαρμογής του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, όπως και την στήριξη και ενίσχυση των χωρών πρώτης υποδοχής για την προστασία και φύλαξη των συνόρων, αλλά και τη σημασία της επιτάχυνσης των επιστροφών σε συνεργασία με τρίτες χώρες.
Είχε προηγηθεί και η επιστολή της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προς τους 27 ηγέτες των κρατών μελών της ΕΕ ενόψει της Συνόδου Κορυφής στην οποία άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο θέσπισης νομοθεσίας για τη δημιουργία «κόμβων επιστροφής» σε τρίτες χώρες στο πλαίσιο των προσπαθειών για επιτάχυνση των απελάσεων μεταναστών που δεν δικαιούνται άσυλο.
«Θα πρέπει να συνεχίσουμε και να εξερευνούμε οδούς που μπορούμε να ακολουθήσουμε, σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη κέντρων επαναπατρισμού εκτός ΕΕ, ιδίως ενόψει μιας νέας πρότασης νόμου για τους επαναπατρισμούς. Με την έναρξη των δράσεων που προβλέπονται από το πρωτόκολλο Ιταλίας- Αλβανίας, θα μπορέσουμε να εξαγάγουμε και πρακτικής φύσεως συμπεράσματα» αναφέρει μεταξύ άλλων στην επιστολή της.
Παράδειγμα η Ιταλία;
Υπενθυμίζεται ότι η Ιταλία και η Αλβανία συμφώνησαν πέρυσι να κατασκευάσουν δύο κέντρα στην Αλβανία όπου θα κρατούνται άνδρες αιτούντες άσυλο μέχρι να ολοκληρωθούν οι αιτήσεις τους. Οι εγκαταστάσεις άνοιξαν την Δευτέρα 14 Οκτωβρίου με το πρώτο πλοίο, το LIBRA του ιταλικού πολεμικού ναυτικού, να φτάνει σήμερα (16/10) στην Αλβανία, μεταφέροντας 16 άνδρες- 10 από το Μπαγκλαντές και έξι από την Αίγυπτο οι οποίοι διασώθηκαν σε διεθνή ύδατα από την ιταλική ακτοφυλακή την Κυριακή, αφού προσπάθησαν να διασχίσουν τη Μεσόγειο από τη Λιβύη.
Τα κέντρα στην Αλβανία έχουν μέγιστη χωρητικότητα 3.000 ατόμων. Το πρόγραμμα, βάσει του οποίου η Ιταλία σχεδιάζει να επεξεργάζεται 36.000 αιτήσεις ασύλου ετησίως και να επαναπατρίζει τους μετανάστες των οποίων το αίτημα απορρίπτεται.
Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι, μιλώντας την Τρίτη (15/10) στην Γερουσία της Ρώμης ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αναφέρθηκε στην στάση της χώρας της όσον αφορά τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών λέγοντας ότι «η προσέγγιση της Ευρώπης στο μεταναστευτικό άλλαξε, χάρη και στην ιταλική συμβολή» και πρόσθεσε ότι «η Ιταλία έχει μετατραπεί σε πρότυπο προς μίμηση σε ό,τι αφορά την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης».
Η Ιταλίδα πρωθυπουργός τόνισε ότι φέτος, σε σχέση με το 2023, μειώθηκαν κατά 60% οι αποβιβάσεις παράτυπων μεταναστών, ενώ άρχισε να μειώνεται και ο αριθμός των ανθρώπων που χάνουν την ζωή τους στην θάλασσα.
«Ο μόνος τρόπος για να μην υπάρξουν άλλες τραγωδίες στην θάλασσα, είναι να αποτραπούν οι αποβιβάσεις και να καταπολεμηθούν οι διακινητές που δρουν χωρίς ενδοιασμούς», είπε η Μελόνι και κάνοντας αναφορά στην έναρξη λειτουργίας των ιταλικών κλειστών κέντρων για αιτούντες άσυλο στην βόρεια Αλβανία, ευχαρίστησε τον πρόεδρο της Αλβανίας Εντι Ράμα, επισημαίνοντας πως «πρόκειται για έναν καινούριο, θαρραλέο δρόμο, που μπορεί να ακολουθηθεί και με άλλες χώρες που βρίσκονται εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Η μετανάστευση με τις μετρήσεις της Frontex
Βάσει των στοιχείων που έδωσε η Frontex, η μεγαλύτερη μείωση διαπιστώθηκε στην διαδρομή των δυτικών Βαλκανίων -79% και της κεντρικής Μεσογείου -64% (47.000).
Η Frontex διευκρινίζει ότι τα στοιχεία αναφέρονται στον αριθμό των εντοπισμένων παράτυπων διελεύσεων και όχι στο αριθμό των ατόμων, καθώς ένα πρόσωπο δύναται να διασχίσει τα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ενωσης πολλές φορές και σε διαφορετικά σημεία.
Στην Ανατολική Μεσόγειο παρατηρείται και φέτος ανοδική πορεία και συγκεκριμένα καταγράφεται αύξηση 15% τους πρώτους εννέα μήνες του έτους σε 45.600. Τον Σεπτέμβριο, αυτή ήταν η πιο πολυσύχναστη διαδρομή με τον υψηλότερο αριθμό ανιχνεύσεων σε 6.750, σε σύγκριση με 5.600 ανιχνεύσεις στην Κεντρική Μεσόγειο.
Ο αριθμός των ανιχνεύσεων στη διαδρομή της Δυτικής Αφρικής παρέμεινε εξαιρετικά υψηλός κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου, φθάνοντας τις 30.600, αριθμός διπλάσιος από τον αντίστοιχο περσινό.
Στην ουσία ο μεγαλύτερος αριθμός των διελεύσεων των μεταναστών ή των προσφύγων που εντοπίσθηκαν από την Frontex έγιναν στην Μεσόγειο Θάλασσα ή στην Μάγχη με κατεύθυνση την Βρετανία.
Από τον Ιανουάριο μέχρι τον Σεπτέμβριο, υπήρξαν 47.710 παράτυπες διελεύσεις που καταγράφηκαν στην κεντρική Μεσόγειο μέσω της Ιταλίας, 45.610 (+15%) στην ανατολική Μεσόγειο μέσω της Τουρκίας ή της Ελλάδας και 11.483 (-1%) στην δυτική Μεσόγειο προς την Ισπανία.
Στην Μάγχη, ο αριθμός των εντοπισμένων διελεύσεων αυξήθηκε στις 47.514 ανάμεσα στο Ιανουάριο και τον Σεπτέμβριο (+2% σε σχέση με τους πρώτους εννέα μήνες του 2023).
Οι παράνομες διελεύσεις που εντοπίσθηκαν με προέλευση την δυτική Αφρική έφθασαν τις 30.616.
Στον δρόμο των δυτικών Βαλκανίων, μέσω της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας, της Ουγγαρίας ή της Κροατίας, η Frontex εντόπισε 16.698 παράτυπες διελεύσεις.
Στα μήκους 6.000 χιλιομέτρων ανατολικά χερσαία σύνορα της Ευρωπαϊκής Ενωσης με την Λευκορωσία, την Μολδαβία, την Ουκρανία, τις χώρες της Βαλτικής, την Πολωνία, την Ρουμανία, την Νορβηγία και την Ρωσία, ο αριθμός των διελεύσεων που εντοπίσθηκαν ανήλθε κατά την περίοδο αυτήν στις 13.195.
Τα νούμερα όπως τα βλέπει η φον ντερ Λάιεν, η αύξηση των ροών στην Ελλάδα και η έξτρα βοήθεια στην Τουρκία
Στην επιστολή της προς τους 27 Ευρωπαίου ηγέτες η φον ντερ Λάιεν,εκτός από το ενδεχόμενο δημιουργίας κόμβων επιστροφής σε τρίτες χώρες, ανέφερε μεταξύ άλλων ότι το 2024 μέχρι στιγμής, οι παράτυπες αφίξεις έχουν μειωθεί κατά περίπου δύο τρίτα στη διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου.
Σε μεγάλο βαθμό είπε, αυτό μπορεί να αποδοθεί στην εντατικοποιημένη διαχείριση της μετανάστευσης και στις επιχειρήσεις καταπολέμησης της λαθρομετανάστευσης που διεξάγονται από τις αρχές της Λιβύης και της Τυνησίας μετά την πολιτική δέσμευση της ΕΕ, δηλαδή το μνημόνιο συμφωνίας με την Τυνησία, και τη στενότερη συνεργασία με τις αρχές της Λιβύης.
«Η συνέχιση των εργασιών με την Τυνησία και τη Λιβύη, καθώς και η διαρκής δέσμευση με βασικούς εταίρους όπως η Αίγυπτος, το Μαρόκο και η Αλγερία, παραμένουν υψηλή προτεραιότητα, πάντα σε πλήρη συμμόρφωση με τις αρχές και τις αξίες μας».
Ακόμη, όπως αναφέρει στην επιστολή της η Πρόεδρος της Κομισιόν, οι επιστροφές από τη Βόρεια Αφρική στις χώρες καταγωγής έχουν ενταθεί μέσω των χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ επιχειρήσεων, φθάνοντας τις 17.700 το 2024.
«Ταυτόχρονα, στα τέλη Σεπτεμβρίου, είχαμε αύξηση 56% στις αφίξεις φέτος σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2023 στις θαλάσσιες διαδρομές προς την Ισπανία, κατά μήκος των διαδρομών της Δυτικής Μεσογείου και του Ατλαντικού μαζί.
Πρέπει να εμβαθύνουμε την εταιρική σχέση που βρίσκεται σε εξέλιξη με τη Μαυριτανία και πρέπει επίσης να δούμε πώς θα δώσουμε κίνητρα σε άλλους εταίρους, όπως η Σενεγάλη και το Μάλι, να συνεργαστούν μαζί μας για τη μετανάστευση, παρά την ευρύτερη πολυπλοκότητα των σχέσεων.
Αυτές οι διακυμάνσεις υπογραμμίζουν την ανάγκη να εργαζόμαστε συνεχώς σε όλους τους δρόμους. Η προσοχή που δόθηκε στους εταίρους στα ∆υτικά Βαλκάνια - συµπεριλαµβανοµένης της επιµονής στην ευθυγράµµιση της πολιτικής θεωρήσεων και της εντατικοποίησης των επιστροφών απευθείας από την περιοχή - συνέβαλε στη σηµαντική µείωση των παράτυπων διελεύσεων των συνόρων σε σύγκριση µε την ίδια περίοδο το 2023 - κατά 79%.»
«Στην Ανατολική Μεσόγειο, μετά την κορύφωση των θαλάσσιων αφίξεων από τον Λίβανο τις πρώτες εβδομάδες του Απριλίου, καταγράφηκαν σχεδόν έξι μήνες χωρίς θαλάσσιες αφίξεις στην Κύπρο, δείχνοντας την πολύ σοβαρή δέσμευση των λιβανικών αρχών παρά τις τεράστιες πιέσεις, όπως σημείωσε η πρόεδρος της Επιτροπής, αναφέροντας ωστόσο, ότι η αύξηση έως το τέλος Σεπτεμβρίου άνω του ενός τετάρτου των παράτυπων αφίξεων στην Ελλάδα από ξηρά και θάλασσα υπογραμμίζει την ανάγκη περαιτέρω βελτίωσης της συνεργασίας με τις γειτονικές χώρες και διασφάλισης αποτελεσματικού ελέγχου των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ.
Επίσης η φον ντερ Λάιεν επισήμανε τη σημασία της εφαρμογής της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας για το μεταναστευτικό και δήλωσε πως αναμένεται να προγραμματιστεί μέχρι το τέλος του 2024 πακέτο στήριξης ύψους 1 δισ. ευρώ για βοήθεια προς τους Σύρους πρόσφυγες και τις ευάλωτες κοινότητες, αλλά και στήριξη της Τουρκίας στη διαχείριση των συνόρων και της μετανάστευσης.
«Μέχρι το τέλος αυτού του έτους, θα προγραμματίσουμε επίσης ένα πακέτο στήριξης ύψους 1 δισ. ευρώ για να βοηθήσουμε τους Σύρους πρόσφυγες και τις ευάλωτες κοινότητες και να στηρίξουμε την Τουρκία στη διαχείριση των συνόρων και της μετανάστευσης», ανέφερε χαρακτηριστικά η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Ωστόσο αξίζει να σημειωθεί ότι από το 2018 όπως έχει γίνει γνωστό η Τουρκία δεν έχει δεχθεί καμία επιστροφή, ενώ αυξάνονται οι καταγγελίες από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων για βίαιες επιστροφές Σύρων και άλλων προσφύγων που έρχονται σε αντίθεση με τις συμφωνίες τις οποίες η χώρα έχει συνάψει με την ΕΕ, ενώ παράλληλα θέτει σε κίνδυνο τις ζωές αθώων.
Επιστροφές
Όμως, παρά τα ευχολόγια, το μεταναστευτικό έχει αρχίσει να διχάζει επικίνδυνα την ΕΕ με τα κράτη μέλη να μην μπορούν να βρουν κοινό έδαφος και οι κυβερνήσεις των κρατών μελών να βρίσκονται αντιμέτωπες με τη δυσαρέσκεια των πολιτών οι οποίοι θέλουν να δουν λύσεις όσον αφορά το μεταναστευτικό. Όσον αφορά το νέο σύμφωνο για την Μετανάστευση αυτό δεν πρόκειται να τεθεί σε ισχύ πριν από το 2026 και δεν είναι λίγα τα κράτη εκείνα που ζητούν την εφαρμογή ορισμένων άρθρων του νωρίτερα. Όμως η Γερμανία έχει αποφασίσει να προχωρήσει σε ελέγχους των συνόρων της (το ίδιο αποφάσισαν η Σουηδία και η Δανία) ενώ η Γερμανία κάνει λόγο και για επιστροφές μεταναστών στις πρώτες χώρες εισόδου προκαλώντας ανησυχία για τη βιωσιμότητα της συνθήκης Σένγκεν και αντιδράσεις από κράτη μέλη όπως η Ελλάδα που βρίσκονται στη πρώτη γραμμή.
Την ίδια ώρα η Πολωνία δηλώνει ότι δεν πρόκειται να εφαρμόσει το νέο σύμφωνο και ο πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ σχεδιάζει να αναστείλει προσωρινά το δικαίωμα ασύλου.
Σε αυτή τη σύγχυση προστίθεται και η φωνή της υφυπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου κας Σοφία Βούλτεψη, η οποία δήλωσε σε συνέδριο του Economist, σύμφωνα με το Associated Press (AP), ότι το νέο μεταναστευτικό σύμφωνο παραμένει ανεπαρκές σε πρακτικό επίπεδο.
«Πήραμε τη (συμφωνία), αλλά το βασικό κομμάτι εξακολουθεί να λείπει: Επιστροφές», δήλωσε η κα Βούλτεψη και πρόσθεσε ότι «Πρέπει να έχουμε ένα κοινό σύστημα για το άσυλο, ένα κοινό σύστημα για τις επιστροφές και ένα κοινό σύστημα για την ένταξη».
Όπως τόνισε οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή και την Αφρική, σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα θέσουν την Ευρώπη υπό συνεχή μακροπρόθεσμη πίεση.
Η συνέχεια αναμένεται στο Συμβούλιο όπου οι 27 ηγέτες της ΕΕ, βάσει του σχεδίου συμπερασμάτων το οποίο είδε η HuffPost Greece, αναμένεται να ζητήσουν μεταξύ άλλων «αποφασιστική δράση σε όλα τα επίπεδα για την αύξηση και την επιτάχυνση των επιστροφών από την Ευρωπαϊκή Ένωση». Παράλληλα αναμένεται να καλέσουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο να υποβάλουν «ταχέως» μια νέα κοινή προσέγγιση για τις επιστροφές.