Κάθε φορά που είναι να ταξιδέψω στην Αφρική, λίγες μέρες πριν από την αναχώρηση, ένα από τα μεγάλα μου άγχη δεν είναι μήπως συμβεί κάτι στο ταξίδι - όπως δεν παραλείπουν να μου υπενθυμίζουν οι αγαπητοί συγγενείς και φίλοι -, αλλά μήπως χάσω το διαβατήριό μου και χάσω και το ταξίδι. Είναι από τις ελάχιστες στιγμές που η απόκτηση και κατοχή διαβατηρίου, μια κατά τα άλλα απλούστατη και αυτονόητη διαδικασία, αποκτά πολύτιμη υπόσταση.
Κάθε φορά που βρίσκομαι στην Αφρική, απαλλαγμένη πλέον από όλα τα άγχη των διαδικασιών του κόσμου μου, ένα από τα πιο δυνατά σημεία του ταξιδιού είναι η γνωριμία μου με τις γυναίκες. Μπορεί να μπερδεύω πλέον τοπία, εικόνες, γεγονότα από το κάθε ταξίδι, τα πρόσωπα όμως των γυναικών είναι για κάποιο περίεργο λόγο χαραγμένα ένα-ένα μέσα μου. Η κάθε αφήγηση είναι μια ξεχωριστή ιστορία αλλαγής, μια χαραμάδα ελπίδας και πάνω από όλα, πηγή έμπνευσης και ενθάρρυνσης στις στιγμές της καθημερινότητάς μας που θεωρούμε δύσκολες και αδιέξοδες.
Την Chenaimoyo την πρόσεχες από την πρώτη στιγμή. Με έναν αέρα κοκεταρίας που ο ανυποψίαστος δεν περιμένει από τις γυναίκες στην Αφρική, με έναν δυναμισμό και μια σιγουριά στο βλέμμα και μια αδιόρατη αυστηρότητα στο χαμόγελο δεν σου έδινε με τίποτα την εντύπωση μιας γυναίκας που έχει υποστεί επί χρόνια ενδοοικογενειακή βία από τον σύζυγό της.
Ακούμπησε δίπλα της δύο μεγάλα σακιά με συσκευασίες ποπ-κορν (γεγονός που μας προξένησε μια εύλογη απορία) και πήρε τον λόγο. Με τη βοήθεια του διερμηνέα μάς εξιστόρησε τις περιπέτειές της. Για πολλά χρόνια ο σύζυγός της την κακοποιούσε συστηματικά. Τόσο συστηματικά, που κάποια στιγμή έχασε όλα της τα δόντια από το ξύλο. Δεν ήξερε, όμως, πού να στραφεί, σε ποιoν να απευθυνθεί για να ξεφύγει από αυτό. Είχε μικρά παιδιά, δεν είχε και κανένα εισόδημα, ώστε να μπορεί να σταθεί στα πόδια της. Τότε ήταν, που μπήκε στη ζωή της η ActionAid και η ομάδα γυναικών της κοινότητας Νιάνγκα.
Στη Ζιμπάμπουε είναι, δυστυχώς, καθημερινότητα για πολλές γυναίκες η ενδοοικογενειακή βία και μεγάλο μέρος της δουλειάς της ActionAid γίνεται σε αυτόν τον τομέα. Μία στις τέσσερις γυναίκες πέφτουν θύματα και τα περιστατικά που καταγγέλλονται είναι ελάχιστα, ενώ η τιμωρία των δραστών ακόμα πιο περιορισμένη. Στις ομάδες γυναικών, οι γυναίκες μαθαίνουν για τα δικαιώματά τους, στηρίζονται ώστε να προβούν σε καταγγελία και στη συνέχεια να παρακολουθούν αν οι αρχές έχουν λάβει τα μέτρα που πρέπει για την τιμωρία του δράστη και την προστασία του θύματος. Ακόμη, ενθαρρύνονται να ξεκινήσουν δραστηριότητες που τους αποφέρουν εισόδημα, ώστε να είναι ανεξάρτητες, ενώ σε πολλές περιπτώσεις καταφέρνουν να πάρουν πίσω τη γη ή την περιουσία που τους στερούν βίαια οι σύζυγοι. Η Chenaimoyo ήταν μια αντίστοιχη περίπτωση. Με τη βοήθεια της ομάδας, κατάφερε να κατοχυρώσει ασφαλιστικά μέτρα εναντίον του συζύγου της, πήρε πίσω τη γη που της είχε αρπάξει και επιπλέον βγάζει ένα καλό εισόδημα με την παραγωγή και πώληση ποπ-κορν που τρέχει μαζί με τον γιο της.
«Χάρη στην ActionAid μπορώ τώρα να συντηρώ την οικογένειά μου αλλά ακόμα και να αγοράζω όμορφα φουστάνια!», συνεχίζει με υπερηφάνεια την αφήγησή της. «Τελευταία, έβγαλα και διαβατήριο και μπορώ να περάσω τα σύνορα στη Μοζαμβίκη, αν θέλω!». Μόλις τελειώνει την ομιλία της, την πλησιάζω και της σφίγγω το χέρι, σα να θέλω να πάρω κι εγώ λίγη από την ενέργειά της. Μου λέει πως τώρα πια νιώθει πολύ δυνατή και βοηθάει και άλλες γυναίκες με το παράδειγμά της. Πως μετανιώνει που δέχτηκε να παντρέψουν την κόρη της στα 16. Δεν είχε ακόμα αποκτήσει φωνή και άποψη. Περπατάμε αγκαλιά σαν δύο παλιές φίλες. Σχεδόν ξεχνάω ότι δεν μιλάμε την ίδια γλώσσα. Μαζί με τη Winnet, που μας μεταφράζει, γελάμε δυνατά, όταν μας εξομολογείται με πονηρό χαμόγελο ότι ο άντρας της ζηλεύει που τη βλέπει έτσι δυνατή και περιποιημένη και θέλει να γυρίσει πίσω. Ότι πηγαίνει έξω από το σπίτι και την παρακολουθεί κρυφά, γιατί φοβάται τα ασφαλιστικά μέτρα. Γυναικείες κουβέντες… Μια δικαιωμένη αξιοπρέπεια, ένας αγώνας για τα αυτονόητα, που δεν θα έπρεπε να υφίσταται πουθενά.
Αγκαλιαζόμαστε σφιχτά - είναι αυτό το μαγικό συναίσθημα σε αυτά τα ταξίδια, που ο άλλος καταλαμβάνει αιφνιδιαστικά τον χώρο του στην καρδιά σου μέσα σε λίγα μόλις λεπτά. Καθώς απομακρύνομαι, με φωνάζει πίσω. «Μην ξεχάσεις να γράψεις ότι έχω και διαβατήριο!», μου επισημαίνει. Το υπόσχομαι συγκρατώντας τη συγκίνησή μου. Κάπως φέρνω στο μυαλό μου το δικό μου διαβατήριο - το μέσο μου για να αλλάζω χώρες και να ζω τέτοιες δυνατές στιγμές. Για τις γυναίκες όπως η Chenaimoyo, το διαβατήριο είναι το διαπιστευτήριο ότι αλλάζουν ζωή, ακόμα και αν δεν περάσουν ποτέ τα σύνορα μιας άλλης χώρας. Και αυτό το κάνει ακόμα πιο πολύτιμο!
Mπορείτε να μάθετε περισσότερα για τη δράση της ActionAid υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών και των κοριτσιών εδώ