Ραδιόφωνο, δημιουργία πόντκαστς και φωτογραφία. Μερικά ισχυρά σύγχρονα μέσα επικοινωνίας. Ο λόγος και η εικόνα αν χρησιμοποιηθούν σωστά μπορούν να εκφράσουν αληθινά συναισθήματα, ιδέες, απόψεις και μια εποικοδομητική κριτική. Το SolidarityNow επέλεξε αυτόν τον πρωτότυπο τρόπο για να μάθει στους ωφελούμενους της οργάνωσης να ασκούν κριτική στην ίδια την οργάνωση, ώστε να βελτιωθεί και να προσαρμόσει τα προγράμματά της στις πραγματικές ανάγκες τους.
Ο Ομάρ είναι ένας από τους ωφελούμενους που πήραν μέρος στα μαθήματα φωτογραφίας και ραδιοφώνου που διοργάνωσε και ολοκλήρωσε η οργάνωση στο πλαίσιο του προγράμματος “The Resilient Roots Initiative”.
«Μέσα από αυτό το σεμινάριο, μάθαμε να εκφράζουμε τις σκέψεις μας και τη γνώμη μας. Εγώ θέλησα να ενημερώσω και να προετοιμάσω όλους τους ανθρώπους που εγκαταλείπουν τη χώρα τους για το τί δυσκολίες θα συναντήσουν», μας εξομολογείται ο Ομάρ από την Αλγερία. Ο Ομάρ έρχεται στο Κέντρο Υποστήριξης Προσφύγων | Blue Refugee Center της οργάνωσης, όπου χρησιμοποιεί τις δωρεάν υπηρεσίες του Κέντρου. Αυτή την περίοδο φιλοξενείται στο Υπνωτήριο Αστέγων της Θεσσαλονίκης μαζί με Έλληνες, πρόσφυγες και μετανάστες.
«Γιατί αποφάσισες να συμμετέχεις σε αυτά τα σεμινάρια;», είναι η ερώτηση που απευθύνουμε στους νεαρούς γνωρίζοντας ήδη ότι πολλοί έχουν ήδη ένα «σφιχτό» ημερήσιο πρόγραμμα, αφού πηγαίνουν σχολείο και παρακολουθούν μαθήματα ελληνικών και αγγλικών. «Όλο θέλω να μαθαίνω. Ό,τι μαθαίνω πιστεύω ότι θα μου φανεί χρήσιμο», μας λέει ένας άλλος μαθητής του εργαστηρίου.
Συνολικά, 60 νέοι άνθρωποι, πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο από τα προγράμματα της οργάνωσης σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν αυτά τα εργαστήρια φωτογραφίας και ραδιοφώνου ως μέσων με σκοπό να τους βοηθήσουν να εκφράσουν τα θέλω και τις επιθυμίες τους.
«Οι ίδιοι ωφελούμενοι είναι οι καταλληλότεροι να εκφράζουν τις ανάγκες τους», σημειώνει η Δανάη Καπράλου, συντονίστρια του προγράμματος, προσθέτοντας πως η έννοια της λογοδοσίας είναι κάτι που λείπει στην Ελλάδα. «Είναι σημαντικό για τους ανθρώπους που προσπαθούν να χτίσουν τη ζωή τους εδώ, να μάθουν πως μόνο οι ίδιοι μπορούν να μιλήσουν για το πρόβλημά τους τόσο καλά».
Στην Αθήνα οι «συμμαθητές» ήταν από όλοι τους ωφελούμενοι του προγράμματος στέγασης της οργάνωσης, ενώ κάποια από τα νεαρά παιδιά μένουν μαζί στον Ξενώνα Νέων Προσφύγων. Στη Θεσσαλονίκη, οι μαθητές ήταν ωφελούμενοι του Κέντρου Υποστήριξης Προσφύγων | Blue Refugee Center. Στην Αθήνα τα μαθήματα φωτογραφίας δίδαξε ο φωτοειδησεογράφος Γιώργος Μουτάφης και ραδιόφωνο η παραγωγός, Κατερίνα Καφέντζη. Αντίστοιχα, στη Θεσσαλονίκη ο Αλέξανδρος Αβραμίδης δίδαξε στα παιδιά φωτογραφία και ο δημοσιογράφος Χρήστος Κιούσης, τα μύησε στον μαγικό κόσμο του ραδιοφώνου και των πόντκαστς.
Ο Καμράν και ο Χαμίντ
«Μου αρέσει πολύ. Καθετί διαφορετικό που κάνω μου αρέσει», μας λέει ο Καμράν κατά τη διάρκεια του διαλείμματος από το μάθημα φωτογραφίας. Ο ίδιος ήρθε στην Ελλάδα από το Πακιστάν 2,5 χρόνια πριν, με σκοπό να κυνηγήσει το όνειρό του να σπουδάσει Πληροφορική. Αναγνωρίστηκε ως ασυνόδευτος ανήλικος και αμέσως μόλις έκλεισε τα 18 μεταφέρθηκε στον Ξενώνα Νέων Προσφύγων που αφορά αποκλειστικά σε άντρες ηλικίας 18 έως 22 ετών.
Ο Καμράν ανακάλυψε μια ακόμη πτυχή του εαυτού του μέσα από τα μαθήματα ραδιοφώνου και φωτογραφίας, όπως μας περιγράφει. Έφτιαξε το δικό του πόντκαστ και το δικό του πορτφόλιο από φωτογραφίες που τράβηξε στη νέα πόλη που τον φιλοξενεί και στην οποία επιθυμεί να ζήσει.
Γνώριζες τί είναι το πόντκαστ πριν τα μαθήματα; «Όχι καθόλου! Αλλά μου άρεσε πολύ η εμπειρία. Φόρεσα ακουστικά, μίλησα στο μικρόφωνο, μετά άκουσα τη φωνή μου, ήταν πολύ επαγγελματικό!», λέει με ενθουσιασμό ο νεαρός Καμράν.
Την ίδια χαρά για την εμπειρία αυτή μοιράζεται μαζί μας και ο 18χρονος Χαμίντ από το Αφγανιστάν. Ήρθε από την πατρίδα του στην Ελλάδα πριν τρία χρόνια, έμεινε για ενάμιση χρόνο στο Σταθμό Ασυνόδευτων Ανηλίκων του Συλλόγου Μερίμνης Ανηλίκων & Νέων και τους τελευταίους οκτώ μήνες βρήκε κατοικία στον Ξενώνα Νέων Προσφύγων του SolidarityNow.
Ο Χαμίντ πηγαίνει σε επαγγελματικό λύκειο στην Αθήνα και όνειρό του είναι να γίνει νοσηλευτής. Παράλληλα, παρακολουθεί μαθήματα ελληνικών και τα απογεύματα εργάζεται ως διερμηνέας και φροντιστής σε Σταθμό Ασυνόδευτων Ανηλίκων. Τα χαρακτηριστικά του, ζωηρός, εξωστρεφής, ευγενής και προσιτός ταίριαξαν αμέσως με τον χαρακτήρα του προγράμματος και τα μαθήματα ραδιοφώνου και φωτογραφίας κι έτσι ο Χαμίντ έλαβε μέρος και ξεδίπλωσε τα ταλέντα του! Άλλωστε δηλώνει ότι εδώ που ζει «είμαι σχεδόν τέλεια!».
Ο Ομάρ και ο Ουσάμα
Ο Ομάρ αγαπάει το ποδόσφαιρο και την τέχνη. Όταν ζούσε στην Αλγερία έπαιζε ερασιτεχνικά σε διάφορες θεατρικές παραστάσεις. Όπως μας λέει, βρίσκει πολλά κοινά στοιχεία μεταξύ του θεάτρου, της φωτογραφίας και του ραδιοφώνου: «Όπως και με τα δυο αυτά μέσα, έτσι και όταν παίζαμε σε μια παράσταση, θέλαμε να περάσουμε ένα μήνυμα. Ανυπομονώ να ηχογραφήσουμε το δικό μας πόντκαστ και να βγάλουμε τις δικές μας φωτογραφίες».
Ο Ουσάμα ο οποίος βρίσκεται στην Ελλάδα τους τελευταίους μήνες, έχει σπουδάσει μικροβιολογία, το μεγάλο του όμως όνειρο ήταν να γίνει δημοσιογράφος. Το σεμινάριο αυτό του ξύπνησε αναμνήσεις από το παρελθόν. «Με ενδιαφέρει περισσότερο η φωτογραφία. Θυμάμαι τους τουρίστες στην Αλγερία που τράβαγαν φωτογραφίες αποτυπώνοντας την καθημερινότητα της χώρας μου», μας αναφέρει. Έτσι και εκείνος θέλει να αποτυπώσει τη δική του καθημερινότητα, τις δυσκολίες που συνάντησε εδώ, την ανάγκη για επικοινωνία, για εκπαίδευση που είναι εργαλεία χρήσιμα για έναν πρόσφυγα, μετανάστη. «Θέλω να τα εξηγήσω όλα αυτά στους ανθρώπους, για να αποφασίσουν αν τελικά θα φύγουν από τη χώρα τους», υπογραμμίζει.
«Η Καλλιτεχνική Έκφραση δεν έχει Όριο στην Ηλικία, δεν έχει Όριο στην Καταγωγή»
Βρισκόμαστε στο στούντιο ηχογραφήσεων Revolver Recording στη Θεσσαλονίκη. Ο Ομάρ, 24 χρονών από την Αλγερία, κάθεται μπροστά στο μικρόφωνο και αφηγείται την ιστορία του. Δίπλα του βρίσκεται ο δημοσιογράφος και δάσκαλός του, Χρήστος Κιούσης, ο οποίος τον καθοδηγεί. Σε λίγο θα ξεκινήσει η εγγραφή του πόντκαστ του και πρέπει όλοι όσοι είμαστε στο στούντιο να κάνουμε ησυχία.
«Όσο περίεργο και πρωτόγνωρο φάνηκε στα παιδιά να δημιουργήσουν το δικό τους πόντκαστ, βάζοντάς τους στο μαγικό κόσμο του ήχου και του ραδιοφώνου, τόσο παράξενο και πρωτόγνωρο είναι και για εμένα να συνεργάζομαι με ανθρώπους που έχουν πολύ σοβαρά θέματα να λύσουν», επισημαίνει ο Χρήστος, ο οποίος για πρώτη φορά έρχεται σε επαφή με πρόσφυγες αλλά και με ανθρώπους που εργάζονται στον ανθρωπιστικό χώρο.
«Για να είμαι ειλικρινής και εσείς που ασχολείστε με το συγκεκριμένο αντικείμενο, είστε μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση ανθρώπων κοινωνιολογικά», σπεύδει να συμπληρώσει.
Στην αρχή όπως μας εξομολογείται ο Χρήστος, ήταν αγχωμένος, γιατί δεν ήταν εξοικειωμένος με το συγκεκριμένο χώρο, αλλά και επειδή πρώτη φορά θα έκανε μάθημα σε πρόσφυγες και μετανάστες. Η αρχική όμως αμηχανία ξεπεράστηκε αμέσως χάρη στους ανθρώπους της οργάνωσης, αλλά και τους ίδιους τους μαθητές. «Χαλάρωσα γιατί είδα τους ανθρώπους της οργάνωσης να είναι πολύ χαμογελαστοί. Στο τέλος του μαθήματος όταν τα παιδιά με ευχαρίστησαν και εξέφρασαν τη διάθεση να έρθουν και στο άλλο μάθημα, κατάλαβα ότι μπορεί να τους φάνηκα στο ελάχιστο χρήσιμος», υπογραμμίζει.
Είναι το Ραδιόφωνο Τρόπος Έκφρασης και Μέσο Κοινωνικής Ένταξης;
«Είναι», απαντά η Κατερίνα Καφεντζή.
Η Κατερίνα Καφεντζή (a.k.a Kafka), music curator/founder, CEO @Kafka Takes Notes, περιγράφει την εμπειρία της με τους ωφελούμενους του SolidarityNow που συμμετείχαν στα μαθήματα ραδιοφώνου και την παραγωγή πόντκαστ.
«Λίγους μήνες νωρίτερα με προσέγγισε η ομάδα των ανθρώπων του SolidarityNow, προκειμένου να παρουσιάσω έναν κύκλο μαθημάτων σε πρόσφυγες που διαμένουν στη χώρα μας. Η αρχική ιδέα/πρόταση αφορούσε στη δημιουργία μιας σειράς μαθημάτων για το πώς στήνεται μια ραδιοφωνική εκπομπή. Κατόπιν σκέψεως και λόγω της ενασχόλησής μου εδώ και πολλά χρόνια με τα ραδιοφωνικά ντοκιμαντέρ (γνωστά και ως πόντκαστς, πλέον) αποφάσισα πως θα ήταν απείρως πιο χρήσιμο να εμπλέξω τους νεαρούς πρόσφυγες στη δημιουργία μικρών 5λεπτων πόντκαστς όπου, όχι μόνο θα μιλούσαν για ένα αγαπημένο τους θέμα σε όποια γλώσσα επιθυμούν αλλά κυρίως θα έβρισκαν τη δική τους φωνή να πηγαινοέρχεται ανάμεσα σε όσα σκέφτονται αλλά δεν μπορούν να εκφράσουν.
Βάφτισα τη σειρά αυτών των εκπομπών ‘Τhe Melting Pot’ («Χωνευτήρι πολιτισμών»). Μετά απο τόσα χρόνια στο χώρο του ραδιοφώνου και σε κάθε δυνατή θέση που έχω βρεθεί, δε θυμάμαι να έχω φανεί πιο χρήσιμη και ταυτόχρονα περισσότερο αδαής απέναντι στην εκφορά λόγου που ξεκλειδώθηκε στα συγκεκριμένα μαθήματα. Πέρα απο το δύσκολο περιεχόμενο των περιγραφών που ηχογραφήθηκαν, είναι η βουβή καταγραφή μιας καλοσύνης απέναντι στην ίδια τους τη ζωή. Τη ζωή ανθρώπων που έχασαν σχεδόν τα πάντα αλλά στέκονται πολύ όρθιοι, πολύ περήφανοι και με μεγάλη φωνή απέναντι στο μικρόφωνο. Νέοι άνθρωποι με παλιές ιστορίες απο αυτές που ενίοτε ξεχνάμε γιατί έχουμε την πολυτέλεια, ακόμα και όταν μετακομίζουμε για οικονομικούς λόγους να μπορούμε να γυρνάμε πίσω σε κάποιο σπίτι, σε μια πατρίδα. Είμαι μόνο ευγνώμων απέναντι στις φωνές τους».
* Το SolidarityNow υλοποιεί από τον Ιούλιο 2018 το πιλοτικό πρόγραμμα λογοδοσίας με τίτλο “The Resilient Roots Initiative”. Το πρόγραμμα, το οποίο συντονίζει το δίκτυο CIVICUS σε συνεργασία με τους οργανισμούς Keystone Accountability & Accountable Now, στοχεύει να βελτιώσει τα κανάλια επικοινωνίας και διάδρασης μεταξύ της διοίκησης του SolidarityNow και των ωφελούμενών του. Περίπου 60 νέοι ωφελούμενοι του οργανισμού, από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, συμμετέχουν σε μια σειρά δραστηριοτήτων.
* Το Κέντρο Υποστήριξης Προσφύγων | Blue Refugee Center στη Θεσσαλονίκη, υποστηρίζεται από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ με τη χρηματοδότηση της ΕΕ.
* Ο Ξενώνας Νέων και οι δομές στέγασης εντάσσονται στο πρόγραμμα του SolidarityNow που είναι μέρος του ESTIA - Πρόγραμμα Έκτακτης Ανάγκης Υποστήριξης για την Ένταξη & τη Στέγαση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR GREECE) και τη χρηματοδότηση της DG-Home.