Αν μου το επιτρέπουν οι πολιτικοί και οι ιστορικοί θα σταθώ για λίγο στα της Μέσης Ανατολής. Μου το επιτρέπουν πάντως οι σπουδές μου και οι έρευνές μου στην Τουρκία, στον Λίβανο, στην Κύπρο, στην Ιορδανία, στην Αίγυπτο, στο Ισραήλ και στην Αραβική Παλαιστίνη. Και φυσικά στις Αραβικές χώρες που συνορεύουν με την Παλαιστίνη. Κυρίως σ’εκείνες των οποίων η μοίρα απαιτεί να τις κινηματογραφήσουμε έγκαιρα. Η Ιορδανία για παράδειγμα, πρώην τμήμα της Παλαιστίνης, η οποία, εκτός από το Ισραήλ, συνορεύει με την Συρία, το Ιράκ και την Σαουδική Αραβία. Στην Ισραηλινή αρχαιότητα μερικές Εβραϊκές φυλές ζούσαν σε περιοχές Αράβων ή που έγιναν αραβικές με την πάροδο του χρόνου. Μια τέτοια Αραβόφωνη φυλή ζούσε στην Υεμένη. 50.000 Εβραίοι της Υεμένης θα μεταφερθούν με κάθε μυστικότητα στο Ισραήλ όταν έγινε κράτος. Θα βρω μόνο 50 ή 100 όταν γύρισα την ταινία για την Υεμένη.
Αν ανοίξει κανείς τον χάρτη της Μέσης Ανατολής (ο όρος «Εγγύς Ανατολή» έχει εγκαταλειφθεί) θα δει τρεις μικρές χώρες ευρωπαϊκής κουλτούρας, την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ να περιβάλλονται από μία αραβική θάλασσα. Γεμάτη φουρτούνες. Με άγριες διαθέσεις απέναντι στους αποικιοκράτες που τις εκμεταλλεύονταν. Μια θάλασσα χωρισμένη σε φυλές και σε ισλαμικούς ανταγωνισμούς.
Στην Λιβύη, για παράδειγμα, χώρα με σοβαρές πετρελαιοπηγές και διάφορες φυλές, οι αγγλόφιλοι Στρατηγοί ετοίμαζαν πραξικόπημα αλλά τους πρόλαβαν οι αμερικανόφιλοι συνταγματάρχες με αρχηγό τον Καντάφι. Περίπου ότι έγινε στην Ελλάδα. Μου διηγήθηκε όλη την ιστορία ένας σοβαρός και ευκατάστατος Παλαιστίνιος που γνώρισα στη Βηρυτό. Ήταν στην Τρίπολη την ημέρα του Πραξικοπήματος και βρέθηκε στην φυλακή, μαζί με τους στρατηγούς και εκατοντάδες άλλες «επικίνδυνες» προσωπικότητες.
Πάντως οι Άραβες και γενικότερα οι Μουσουλμάνοι βλέπουν στην βίαιη παλινόρθωση των Ισραηλιτών μια αποικιοκρατική επάνοδο. Όταν μάλιστα συνοδεύεται από την εγκατάσταση αμερικανικών βάσεων σε στρατηγικά σημεία της Μέσης Ανατολής. Μαζί με τις Ισραηλινές και φυσικά τις αγγλικές στην Κύπρο βάσεις που φυλάνε τις πόρτες προς τις πλουτοπαραγωικές πηγές της Μέσης Ανατολής. Όπου συγκρούονται ενίοτε και αραβικοί λαοί μεταξύ τους.. Και στην οποία Μέση Ανατολή αλλάζουν συχνά και τα σύνορα. Όπως παλαιότερα στη Ευρώπη. Βλέπε Συρία, Ιρακ, Υεμένη, Αφγανιστάν και τελευταία τα νότια σύνορα της Τουρκίας. Η οποία θα έλεγε κανείς ότι επιδιώκει την επιστροφή της στην εποχή που της ανήκε ένα μεγάλο μέρος της Μέσης Ανατολής, Συρία, Ιράκ, Παλαστίνη, Ιορδανία και φυσικά χώματα και νερά ελληνικά.
Η Ιορδανία για παράδειγμα, ήταν μέρος της τουρκικής Παλαιστίνης. Έγινε ανεξάρτητο βασίλειο από τους Άγγλους, την εποχή της δημιουργίας του Κράτους του Ισραήλ, για να υποδεχτεί τους παλαιστίνιους πρόσφυγες. Ορίστε μια «τρύπα της Ιστορίας» που ελάχιστοι γνωρίζουν. Ονομάζω «τρύπες της Ιστορίας», αυτές που ανακαλύπτεις συχνά πίσω από τις επισημότητες. Η δουλειά μου μού επιτρέπει, αν όχι επιβάλει, να έχω πολιτικές συνομιλίες ενίοτε με πρόσωπα κυβερνητικά, πολιτικά ή που προσπάθησαν να επηρεάσουν το έργο μου.
Θα αναφέρω μόνο ένα επεισόδιο. Μέρος μιας κινηματογραφικής τριλογίας μου, με τίτλο «ΟΙ ΘΟΡΥΒΟΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» είναι ένα πορτρέτο του Ισραήλ. Όπου οι «Θόρυβοι» φυσικά είναι πολιτικοί, ιστορικοί, κοινωνικοί, πολιτιστικοί. Στο Παρίσι υπάρχει ένα σχολείο για παιδιά Ισραηλινών. Πήγα να μιλήσω μαζί τους και να μάθω πλευρές της ζωής που συχνά διαφεύγουν της προσοχής των μεγάλων αλλά εντυπωσιάζουν τα παιδιά. Όταν άκουσαν την λέξη «θόρυβος» μου είπαν «ξέρετε, στο στρατιωτικό αεροδρόμιο Τάδε οι πιλότοι μένουν σε κτίρια του αεροδρομίου για να είναι κοντά στα αεροπλάνα τους. Εκεί είναι και το σχολείο των παιδιών τους. Τα οποία ξέρουν απέξω ποιο αεροπλάνο απογειώνεται χωρίς να το δουν γιατί γνωρίζουν τον θόρυβο που κάνει το καθένα! Ο Υπουργός Τύπου μας έδωσε ένα αυτοκίνητο και έναν βοηθό να μας οδηγήσει στη χώρα γιατί ήταν η πρώτη μας επίσκεψη. Αλλά με κανένα τρόπο δεν μας έδινε άδεια να επισκεφτούμε το αεροδρόμιο. «Είναι μυστικό» μας είπε. Εντάξει. Και δοκιμάζω το Γενικό Επιτελείο. Με υποδέχεται μια χαριτωμένη ταγματάρχησα που ήταν στις Δημόσιες Σχέσεις. Κατάλαβε τι ήθελα να κάνω και μας έδωσε την την άδεια.
Περνάει ένας μήνας και κάτι και ο Υπουργός έρχεται στο Παρίσι να δει την ταινία πριν μεταδοθεί! Εγώ αρνούμαι. Του λέω πως και οι ταινίες είναι μυστικές μέχρι να μεταδοθούν. Όπως τα μυστικά αεροδρόμια! Τέλος πάντων αφού έκανε ολόκληρο ταξίδι για να την δει του την έδειξα. Βάλαμε την ταινία να τρέχει στη μουβιόλα και ο Υπουργός κρατούσε συνέχεια σημειώσεις. ’Όταν έληξε η προβολή γυρίζει και μου λέει πως «η ταινία είναι ωραία αλλά έχει 150 λάθη»! Όσοι ήμασταν στην προβολή βάλαμε τα γέλια. Μου λέει «Ρόμπερτ, μπορώ να σε δω ιδιαιτέρως;». Πηγαίνουμε στο διπλανό δωμάτιο και περίμενα να μου πει για το αεροδρόμιο. Μου λέει «Ρόμπερτ κάνε μου τη χάρη, να βγάλεις μια φράση που λέει ο δημοσιογράφος του καναλιού μας». Ποια φράση; «Εκεί που λέει ότι το πρόβλημα που έχουμε είναι ότι το Ισραήλ υποφέρει από την έλλειψη εργατών και αγροτών. Είμαστε όλοι, γιατροί, δικηγόροι και έμποροι. Και χρησιμοποιούμε Παλαιστίνιους Να φύγει γιατί τα ίδια μας λένε στο εξωτερικό, ότι παντού οι Εβραίοι κυβερνούν τον κόσμο»! Καλά, του λέω, εσύ μας έλεγες ότι έχει 150 λάθη! «Έτσι είμαστε εμείς – μού λέει - ζητάμε πολλά για να πάρουμε τα λίγα που χρειαζόμαστε»! Πάμε να δούμε που είναι αυτή η φράση, του λέω. Ξαναβάζουμε την ταινία στην μουβιόλα. Και φτάνουμε στην επικίνδυνη φράση. Αυτή είναι; του λέω. Ναι, μου λέει. Ορίστε την σβήνω. Αυτό ήταν όλο; Δεν έχει άλλη επικίνδυνη φράση; Όχι, μου λέει. Και αποχωρεί πανευτυχής. Δεν θυμόταν πως την ίδια φράση τη ξανάλεγε ο Ισραηλινός δημοσιογράφος της Τηλεόρασης του Τελ Αβίβ!
Πρέπει να πω πως τις «τρύπες της ιστορίας» που ανακαλύπτω ποτέ δεν τις χρησιμοποίησα στην εποχή τους. Έτσι κι΄αλλιώς δεν σε πιστεύει κανείς. Θεωρούνται επίκαιρη προπαγάνδα, Ποιος θα πίστευε το 1980 ότι ο Χουσεΐν, ο Βασιλιάς της Ιορδανίας, πέρναγε- incognito - ζωηρά Σαββατοκύριακα στο...Τελ Αβίβ! Μου το είπε ο βοηθός που μας είχε εμπιστευθεί ο Υπουργός του. Ήταν πολύ περήφανος που ήταν συνοδός του Βασιλιά της Ιορδανίας. Σημειώστε ότι η Ιορδανία ανήκε στην ομάδα των αραβικών χωρών που ήταν πολέμιες του Ισραήλ. Η εξήγηση, που ανακαλύπτεται σήμερα, είναι ότι η Μεγάλη Βρετανία φεύγοντας από την Παλαιστίνη παρέδωσε την σκυτάλη στις ΗΠΑ. Η Ιορδανία δεν πήρε μέρος στον «πόλεμο» του Γιομ Κιπούρ. Ο Κίσινκερ ειδοποίησε τον Χουσεΐν ότι ο πόλεμος ήταν συμφωνημένος με τον Σαντάτ και θα τελείωνε πολύ γρήγορα! Και αν είχε επιλεγεί η Γιομ Κιπούρ, η μεγαλύτερη Εβραϊκή γιορτή, ήταν για να δικαιολογηθεί η αδράνεια των Ισραηλινών. Ένας Ισραηλινός ηχολήπτης που έκανε την στρατιωτική του θητεία στην Διώρυγα του Σουέζ μου εμπιστεύτηκε ότι είδε τους Αιγύπτιους να περνούν απέναντι μας, στο Σινά. Επί 24 ώρες οι Αιγύπτιοι (εκατό χιλιάδες με 200 τανκς) περνούσαν διασχίζοντας ανενόχλητοι την Διώρυγα... Ανενόχλητοι γιατί τα ισραηλινά μπούνκερ είχαν πάρει σήμα ότι «καμιά ισραηλινή άμυνα δεν είχε προβλεφθεί». Η συμφωνία ειρήνης, με την εγγύηση των Ηνωμένων Πολιτειών, θα επιτρέψει στον Σαντάτ να επισκεφθεί αργότερα την Κνεσέτ, την Ισραηλινή Βουλή. Και να αποσύρει τα βυθισμένα από τον Νάσερ πλοία στην είσοδο του Σουέζ. Ο ηχολήπτης μου είχε καταγράψει τα μηνύματα. Και μου τα μετέφρασε. Όπως μου μετέφερε και την απορία του.
Στο μεταξύ ο Σαντάτ έδιωξε τους Σοβιετικούς συμβούλους του Νάσερ και έφερε Αμερικανούς. Σημειωτέον ότι ο Σαντάτ, κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν στην στην υπηρεσία της Γερμανικής Κατασκοπείας στο Κάιρο και φυσικά Γερμανόφιλος όπως όλοι οι γνήσιοι Άραβες. Συνελήφθη από τους Άγγλους, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε φυλάκιση επί Φαρούκ. Όταν αποχώρησαν οι ’Αγγλοι από την Αίγυπτο ο Σαντάτ βγήκε από τη φυλακή και ξαναγύρισε στον Στρατό. Η αμερικανόφιλη και φιλοϊσραηλινή συμπεριφορά του, χωρίς την παραμικρή βοήθεια στους Παλαιστίνιους, σαν αντάλλαγμα, θα οδηγήσει στην δολοφονία του που έγινε μπροστά στα μάτια όλου του κόσμου, γιατί η Αιγυπτιακή Τηλεόραση μετέδιδε την παρέλαση στην επέτειο της «Νίκης τοπυ Σινά». *
Από «τρύπες της Ιστορίας» άλλο τίποτα.
*
Ρ. Μανθούλη «Το Δίκαιον του Ισχυροτέρου» (Εκδ, Ιανός)