Κάθε πλαστική σακούλα χρησιμοποιείται κατά μέσο όρο για λιγότερο από 25 λεπτά της ώρας. Και ύστερα πετιέται. Όμως, η διάρκεια ζωής της φθάνει από 100 έως 500 χρόνια πριν αποσυντεθεί πλήρως. Είκοσι πέντε λεπτά, που έχουν δραματικό αντίκτυπο τόσο για το περιβάλλον, όσο και για τις ζωές μας.
Η 3η Ιουλίου έχει οριστεί ως Παγκόσμια ημέρα κατά της πλαστικής σακούλας.
«Η Μεσόγειος Θάλασσα μετατρέπεται με γοργούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια σε μια επικίνδυνη ”πλαστική παγίδα” με ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα ρύπανσης εξαιτίας των πλαστικών απορριμμάτων, που θέτουν σε άμεσο κίνδυνο τα θαλάσσια είδη, αλλά και την ανθρώπινη υγεία».
Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα, στο οποίο καταλήγει πρόσφατη μελέτη του WWF με τίτλο, «Σώζοντας τη Μεσόγειο από την πλαστική παγίδα».
Έχει, μάλιστα, υπολογιστεί πως εντοπίζονται 1,25 εκατομμύρια κομματάκια πλαστικού ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο στη Μεσόγειο Θάλασσα συγκέντρωση, σχεδόν τέσσερις φορές υψηλότερη από αυτήν που καταγράφεται στο λεγόμενο «πλαστικό νησί», στον Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό. Όταν δε, εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα αποτελούν απειλή όχι μόνο για έναν μεγάλο αριθμό ειδών, αλλά και για την ανθρώπινη υγεία.
Σύμφωνα με τη μελέτη του WWF, στη Μεσόγειο, τα πλαστικά αποτελούν το 95% των σκουπιδιών που εντοπίζονται στις θάλασσες, τόσο στον βυθό της θάλασσας, όσο και στις ακτές. Η ρύπανση αυτή, προέρχεται κυρίως από την Τουρκία και την Ισπανία και σε δεύτερη φάση, από την Ιταλία, την Αίγυπτο, τη Γαλλία και την Ελλάδα, με τους τουρίστες που επισκέπτονται την περιοχή να ευθύνονται για την ετήσια αύξηση, κατά 40%, των απορριμμάτων που καταλήγουν στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Όπως τονίζει απ΄ την πλευρά του το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, με αφορμή τη σημερινή παγκόσμια ημέρα κατά της πλαστικής σακούλας και με κεντρικό σύνθημα «ετοιμάσου να αλλάξεις», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ρίχνεται στη μάχη. Η εκστρατεία ακολουθεί την πρόταση για μια νέα νομοθεσία που θα σταματήσει τα θαλάσσια απορρίμματα στην πηγή τους, στοχοποιώντας τα 10 συχνότερα πλαστικά προϊόντα, τα οποία καταλήγουν στους ωκεανούς.
Σημειώνεται ότι το 43% των θαλάσσιων απορριμμάτων αποτελείται από 10 τύπους πλαστικών μιας χρήσης, όπως συσκευασίες φαγητού, πλαστικά ποτήρια και κουτάκια αναψυκτικών, μπατονέτες, πλαστικά πιατάκια - πιρουνάκια - καλαμάκια, πλαστικά μπουκάλια, μπαλόνια, πακέτα και πλαστικά συσκευασίας, αποτσίγαρα, προϊόντα υγιεινής και πλαστικές σακούλες.
Επιπλέον, όπως επισημαίνει το WWF, τα μεγάλα πλαστικά κομμάτια τραυματίζουν, προκαλούν ασφυξία και συχνά θάνατο στα ζώα της θάλασσας, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων εμβληματικών ειδών που είτε προστατεύονται από το νόμο, είτε κινδυνεύουν με εξαφάνιση, όπως είναι οι θαλάσσιες χελώνες ή τα θαλάσσια θηλαστικά.
«Η ουσιαστική αντιμετώπιση της αυξανόμενης ρύπανσης των θαλασσών απαιτεί την εφαρμογή της Οδηγίας ως μεταβατικού σταδίου, μέχρι την πλήρη κατάργηση της λεπτής μεταφερόμενης πλαστικής σακούλας», που- για το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS- «αποτελεί τη μόνη ενδεδειγμένη λύση».
Όπως σχολιάζει το Δίκτυο, δυστυχώς ακόμα και σήμερα, έξι μήνες μετά την εφαρμογή του πρώτου μέτρου για τη μείωση στη χρήση της λεπτής μεταφερόμενης πλαστικής σακούλας, δε βλέπουμε άλλες προτάσεις και μέτρα.
Η εφαρμογή αποδείχτηκε, όπως το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS είχε τονίσει, απλά ζήτημα χρέωσης και είσπραξης ενώ ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει σαφής δέσμευση για τη διάθεση του περιβαλλοντικού τέλους από τη χρέωση. Μόνο εφόσον είναι ανταποδοτική προς όλους μας στην πράξη, θα κερδίσει ως σύμμαχο την κοινωνία των πολιτών.
Υπενθυμίζεται ότι η διαχείριση των πλαστικών απορριμμάτων και η ανακύκλωση συμπεριλαμβάνονται στην Εθνική Στρατηγική για τα Στερεά Απόβλητα και την Εθνική Στρατηγική για το Πρόγραμμα για την Πρόληψη Αποβλήτων, με την Ελλάδα να πρέπει μέχρι το 2020 να ανακυκλώνει το 65% των πλαστικών συσκευασιών.
Δυστυχώς, όμως, σύμφωνα με το WWF, η χώρα μας έχει ακόμα δρόμο να διανύσει, καθώς, όπως τονίζεται στην έρευνα, η ισχύουσα διαχείριση στερεών αποβλήτων είναι ανεπαρκής. Την ίδια στιγμή, η ευαισθητοποίηση των πολιτών παραμένει σε χαμηλά επίπεδα.
«Αν η αύξηση των πλαστικών απορριμμάτων συνεχιστεί, αυτό θα πλήξει την παγκόσμια φήμη της Μεσογείου ως τουριστικό προορισμό και ως περιοχή με πλούσια αλιευτική παράδοση, με συντριπτικές συνέπειες για τις τοπικές κοινότητες που στηρίζουν την επιβίωσή τους σε αυτούς τους τομείς. Όλα αυτά θα πρέπει να οδηγήσουν στην άμεση λήψη δράσεων που θα συμβάλλουν στην προστασία της Μεσογείου», δήλωσε ο John Tanzer, επικεφαλής του θαλάσσιου τομέα από το WWF International.
Απ΄ την πλευρά του ο κ. Αχιλλέας Πληθάρας, υπεύθυνος προγραμμάτων ευαισθητοποίησης του WWF Ελλάς τονίζει:
«Στην Ελλάδα, η ρύπανση από πλαστικά μόλις τώρα άρχισε να μπαίνει στο εγχώριο δημόσιο διάλογο, αλλά με τρόπο αποσπασματικό, και κυρίως μέσα από κατακερματισμένες δράσεις ενημέρωσης. Αν θέλουμε να συνεχίσουμε να λέμε ότι είμαστε μια χώρα με μοναδικό θαλάσσιο πλούτο και παράδοση, πρέπει να ενεργήσουμε άμεσα, ο καθένας από τη δική του μεριά. Δεν πρέπει να αφήσουμε τη Μεσόγειο και τις θάλασσές μας να ″πνιγούν″ στα πλαστικά».
Η περίπτωση της Ελλάδας
Σύμφωνα με τη μελέτη του WWF, η χώρα μας καταναλώνει περίπου 0,6 εκατομμύρια τόνους πλαστικών το χρόνο και ανακυκλώνει μόλις το 20%. Μία έρευνα που προέκυψε από τα στοιχεία 80 καθαρισμών στην Ελλάδα, καταδεικνύει ότι το πιο κοινό υλικό ρύπανσης είναι τα πλαστικά (43-51%), ενώ ακολουθεί το χαρτί (13-18%) και το αλουμίνιο (7-12%). Σύμφωνα με αυτή την έρευνα, τα βασικά σκουπίδια που βρίσκει κανείς στις ελληνικές παραλίες είναι φίλτρα τσιγάρων, καπάκια από μπουκάλια, καλαμάκια και αναδευτήρες, πλαστικά μπουκάλια, συσκευασίες φαγητών και φυσικά πλαστικές σακούλες.
Ενδεικτικό είναι ότι μόλις το 34% των Ευρωπαίων δηλώνει ότι αποφεύγει την αγορά πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης. Το ποσοστό για τους Έλληνες είναι ακόμα μικρότερο και μόλις φτάνει το 24%, δείγμα του ότι απαιτείται περισσότερη προσπάθεια για την ευαισθητοποίηση και την ανάληψη δράσης εκ μέρους των πολιτών.
Πώς η Μεσόγειος θα βγει από αυτή την «πλαστική παγίδα»;
Σύμφωνα με την μελέτη, οι καθυστερήσεις και τα κενά που εντοπίζονται στη διαχείριση των απορριμμάτων στις περισσότερες μεσογειακές χώρες αποτελούν την πηγή του προβλήματος. Από τους 27 εκατομμύρια τόνους πλαστικών απορριμμάτων που παράγονται κάθε χρόνο στην Ευρώπη (28 κράτη μέλη, Νορβηγία και Ελβετία), μόνο το ένα τρίτο ανακυκλώνεται. Στο πλαίσιο αυτό, και σε συνέχεια των πρόσφατων προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μείωση των πλαστικών μιας χρήσης, το WWF έρχεται να επιβεβαιώσει την απογοητευτική κατάσταση που επικρατεί στη Μεσόγειο, τονίζοντας την επιτακτική ανάγκη για άμεση εφαρμογή μέτρων από κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και πολίτες, με στόχο τη μείωση των πλαστικών απορριμμάτων στο αστικό, παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου.
Ενδεικτικά, το WWF προτείνει:
• Για τις κυβερνήσεις: Υιοθέτηση μιας δεσμευτικής διεθνούς συμφωνίας για την εξάλειψη των πλαστικών απορρίψεων στους ωκεανούς, με δεσμευτικούς στόχους για τα κράτη, προκειμένου να επιτευχθεί 100% ανακύκλωση των πλαστικών απορριμμάτων ως το 2030 και να απαγορευθούν ολοκληρωτικά τα πλαστικά μιας χρήσης (π.χ. σακούλες, καλαμάκια).
• Για τις επιχειρήσεις: Να επενδύσουν στον σχεδιασμό νέων, καινοτόμων και βιώσιμων υλικών που θα αντικαταστήσουν τα πλαστικά.
• Για τους πολίτες: Να μην επιλέγουν προϊόντα σε πλαστική συσκευασία, να μειώσουν τα πλαστικά μιας χρήσης, να εντάξουν την ανακύκλωση στην καθημερινότητά τους και να μεταδίδουν το μήνυμα στους συμπολίτες τους.
• Η Ευρώπη των 28, μαζί με τη Νορβηγία και την Ελβετία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός πλαστικών στον κόσμο, μετά την Κίνα, παράγοντας 27 εκατ. τόνους πλαστικών απορριμμάτων κάθε χρόνο και απορρίπτοντας 150-500.000 εκατ. τόνους μικροπλαστικών στη Μεσογειακή Θάλασσα και τις ευρωπαϊκές θάλασσες σε ετήσια βάση.