Η 26η Μαΐου σηματοδότησε την τελευταία ημέρα της απευθείας τηλεοπτικής ενημέρωσης των Ελλήνων πολιτών από το Υπουργείο Υγείας με τον κ. Τσιόδρα και Χαρδαλιά. Μετά από δύο και πλέον μήνες η καθημερινή ενημέρωση της εξέλιξης της πανδημίας στη χώρα θα αντικατασταθεί από μια γραπτή δήλωση σε εβδομαδιαία βάση. Το προηγούμενο διάστημα του lockdown φαίνεται να αποτελεί παρελθόν τόσο στην Ελλάδα αλλά όλο και περισσότερο στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο. Φυσικά υπάρχουν ακόμη αξιοσημείωτες εξαιρέσεις όπως είναι η Βραζιλία και η Ρωσία οι οποίες μας υπενθυμίζουν πως ο ιός είναι ακόμα εδώ και παραμένει θανατηφόρος. Πλέον, η ειδησεογραφία δεν μονοπωλείται από θέματα που άπτονται της πανδημίας, των θανάτων ή των τρόπων αντιμετώπισης αυτής, αλλά εισέρχονται κι άλλα εντελώς διαφορετικά όμως άκρως ενδιαφέροντα. Ξημερώνει ήδη η επόμενη ημέρα όμως πως θα βρει τον κόσμο μας διαμορφωμένο;
Η πρωτοφανής παύση της επικαιρότητας και των διεθνών εξελίξεων, έστω φαινομενικά, λαμβάνει σιγά-σιγά τέλος. Έγκυρα ερευνητικά κέντρα κι αναλυτές δημοσιεύουν τα πονήματά τους τα οποία ενισχύουν τον δημόσιο διάλογο προσπαθώντας, στο μέτρο του εφικτού, να περιγράψουν τον κόσμο την επομένη του κορωναϊού ημέρα. Αναφερόμαστε πάντα στις αναλύσεις/συζητήσεις που φέρουν επιστημονικά τεκμήρια κι όχι στην άκρατη συνομωσιολογία, η οποία ειρήσθω εν παρόδω αναπτύχθηκε ιδιαίτερα όλο το προηγούμενο διάστημα πλήττοντας κυρίως τα ευρωπαϊκά κράτη, οι οποίες ερμηνεύουν τις ήδη διαμορφωμένες τάσεις στους τομείς της οικονομίας, της ασφάλειας, του εμπορίου, της απασχόλησης, των διεθνών σχέσεων και συνεργασίας ακόμα και της ίδιας της κοινωνίας. Η συγκεκριμένη πανδημία έπληξε καθολικά τον τρόπο ζωής μεγάλου μέρους της ανθρωπότητας, η οποία απολάμβανε τα προτερήματα της παγκοσμιοποίησης, όμως διαπίστωσε ξαφνικά πως αυτός ο τρόπος ζωής ήταν εξαιρετικά ευάλωτος σε τέτοιου είδους απειλές.
Τα κράτη στην πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν επιχείρησαν να αντιμετωπίσουν την κρίση μέσω διεθνούς συνεργασίας αλλά αντίθετα κυριάρχησε η εσωστρέφεια στις αποφάσεις τους. Μονολεκτικά απομόνωση κι αναβίωση αυταρχικών μεθόδων διακυβέρνησης που εντείνουν την κρίση που βιώνουν ήδη οι σύγχρονες δημοκρατίες (βλ. Ουγγαρία).
Τα σύνορα σφραγίστηκαν με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να μην μπορούν να ταξιδέψουν. Αυτή η πρωτόγνωρη κατάσταση για τον σύγχρονο κόσμο, αδιανόητη μέχρι εχθές στον χώρο της Σένγκεν, οδήγησε στην κατακόρυφη πτώση του εμπορίου.
Ολόκληροι κλάδοι της οικονομίας επλήγησαν όπως οι αερομεταφορές, η εστίαση και γενικά ο τουρισμός ο οποίος αναμένεται να ανακάμψει από το επόμενο έτος με βάση τις αισιόδοξες εκτιμήσεις. Εταιρίες κολοσσοί αντιμετώπισαν δραματική έλλειψη ρευστότητας που απείλησε ή απειλεί ακόμα την ίδια τους την υπόσταση (βλ. Hertz), ενώ σπεύδουν στις κεντρικές κυβερνήσεις για βοήθεια (τελευταίο παράδειγμα η γερμανική Lufthansa).
Εσωτερικά το κάθε κράτος προσπαθεί να αντιμετωπίσει την δραματική πτώση της οικονομικής δραστηριότητας η οποία μοιραία προκάλεσε την αύξηση της ανεργίας. Εκατομμύρια θέσεις εργασίας έχουν ήδη χαθεί ή θα χαθούν το προσεχές διάστημα με το κοινωνικό αντίκτυπο να είναι ανυπολόγιστο. Το οικονομικό βάρος πλήττει τους κρατικούς προϋπολογισμούς οι οποίοι σε κράτη όπως η Ελλάδα είναι ακόμη επιβαρυμένοι από την μακροχρόνια οικονομική κρίση.
Οι επιπτώσεις του, κατά γενική ομολογία αλλά όχι ομοφωνία, αναγκαίου και παρατεταμένου lockdown είναι τόσο αρνητικές στις οικονομίες παγκόσμια διότι προκάλεσαν ύφεση ακόμα και σε κράτη πρότυπα οικονομικής μεγέθυνσης μέχρι χθες όπως η Κίνα και η Γερμανία. Πακέτα διάσωσης συζητούνται από τους ηγέτες της ΕΕ της οποίας η πολυφωνία αποτέλεσε για μια ακόμα φορά τροχοπέδη στην γρήγορη λήψη αποφάσεων για τη στήριξη κρατών-μελών που επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία κι εκλιπαρούσαν για βοήθεια (Ιταλία, Ισπανία) αλλά και για την διαχείριση της επόμενης ημέρας.
Το παραπάνω κενό εντοπίστηκε γρήγορα από φιλόδοξες δυνάμεις όπως η Κίνα που επιχείρησε επισταμένως να ανατρέψει την αρχική κακή δημόσια εικόνα της καθώς χαρακτηρίστηκε ως υπεύθυνη για τη μη έγκαιρη ενημέρωση του ΠΟΥ και της διεθνούς κοινότητας αναφορικά με την σοβαρότητα της νέας πανδημίας η οποία ως γνωστόν ξεκίνησε από την επαρχία Γουχάν. Κανείς δεν μπορεί να λησμονήσει τις εικόνες από τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία, κατά τις κρισιμότερες ώρες της πανδημίας, με τα κιβώτια υγειονομικής βοήθειας που έφεραν την κινεζική σημαία.
Αυτή η διπλωματία της μάσκας βρήκε και άλλους μιμητές όπως την Ρωσία αλλά και την γειτονική μας Τουρκία. Η μεν Ρωσία εξαπέλυσε έναν κεκαλυμμένο πόλεμο προπαγάνδας εναντίον των ευρωπαϊκών κοινωνιών ώστε να προκαλέσει ενδοευρωπαϊκό χάος, όπως κατηγορήθηκε επίσημα από την ΕΕ και παράλληλα απέστειλε βοήθεια σε κράτη όπως η Ιταλία η οποία βρέθηκε σε δυσχερή θέση τους προηγούμενους μήνες. Προφανώς η ρωσική υγειονομική βοήθεια διαφημίστηκε δεόντως από τις ρωσικές αρχές όπως αντίστοιχα και η τουρκική από την Άγκυρα η κυβέρνηση της οποίας προσπάθησε να ανακτήσει το χαμένο έδαφος βελτιώνοντας την εικόνα της ειδικά στη Δύση από την οποία έχει απολέσει φίλους κι επιρροή το τελευταίο διάστημα λόγω των γεγονότων στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Μεσογείου. Όμως παρ′ όλη την εμφάνιση της Κίνας ως της υπεύθυνης ηγέτιδας δύναμης παγκοσμίως για την καταπολέμηση του ιού και της Ρωσίας, Τουρκίας ως επίσης δυνάμεις που συνδράμουν τους γείτονες όταν το έχουν ανάγκη, στο εσωτερικό τους η εξέλιξη ήταν διαφορετική. Η μεν Κίνα αναγκάστηκε πρόσφατα να αναθεωρήσει προς τα πάνω τους αριθμούς κρουσμάτων και νεκρών ενισχύοντας τη δυτική καχυποψία για την ειλικρίνεια του Πεκίνου, ενώ η δε Ρωσία βιώνει σήμερα μια σχεδόν ανεξέλεγκτη εξάπλωσή του με τη δημοτικότητα του Ρώσου Προέδρου να βρίσκεται χαμηλά. Τέλος, στο εσωτερικό της Τουρκίας αναδύονται φωνές εναντίον της κυβέρνησης Ερντογάν κατηγορώντας την για λανθασμένη διαχείριση της πανδημίας.
Αξιοσημείωτη ήταν επίσης και η στάση των Ηνωμένων Πολιτειών στην πρόσφατη κρίση. Συγκεκριμένα, για πρώτη φορά από τον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ΗΠΑ δεν τέθηκαν στην ηγεσία της Διεθνούς Κοινότητας για την καταπολέμηση του ιού αλλά αντίθετα σύρθηκαν στην απομόνωση διακόπτοντας την αεροπορική σύνδεση με τους ευρωπαίους συμμάχους τους χωρίς προηγούμενη ενημέρωσή τους. Επιπροσθέτως η Ουάσινγκτον, μέσω της οξείας ρητορικής του Προέδρου Ντ. Τραμπ ο οποίος διανύει έτος εκλογών, αναλώθηκε σε ανταγωνισμούς αρχικά με τη Γερμανία αναφορικά με την αποκλειστικότητα του υπό δημιουργία νέου εμβολίου. Κατόπιν, στράφηκε εναντίον διαφόρων Κυβερνητών όπως αυτόν της Νέας Υόρκης (Α. Κουόμο) λόγο της σπουδής του να άρει τα μέτρα περιορισμού ενώ η συγκεκριμένη Πολιτεία μετρά χιλιάδες νεκρούς. Τέλος, ο Ντ. Τραμπ έχει εμπλακεί σε ένα ατέρμονο blame game με την κινεζική κυβέρνηση για την υπαιτιότητα της πανδημίας. Αποκορύφωμα της αμερικανικής στάσης ήταν η παύση της χρηματοδότησης του ΠΟΥ κατηγορώντας τον για ακραία φιλοκινεζική στάση η οποία προκάλεσε αντιδράσεις συμμάχων κι εχθρών καθώς οι πόροι είναι απαραίτητοι για τον οργανισμό στη μάχη που δίνει για την ανάπτυξη αποτελεσματικού εμβολίου έγκαιρα. Φυσικά το Πεκίνο δεν είναι αμέτοχο της διαμορφωθείσας κατάστασης αφού απέκρυπτε για αρκετό διάστημα την πραγματική σοβαρότητα του νέου ιού όπως κατηγορείται από αρκετά κράτη μέλη του ΠΟΥ.
Παράλληλα με τους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς, οι οποίοι ουδέποτε σταματούν (βλ. Μεσόγειος και Σινική θάλασσα), η λίστα των απωλειών λόγω του Covid-19 μεγαλώνει καθημερινά. Πολλές κυβερνήσεις επέδειξαν δυστοκίες στη διαχείριση μιας τέτοιας κρίσης με αποτέλεσμα την δυσφορία των πολιτών οι οποίοι στην πλειοψηφία τους συμμορφώθηκαν με τα περιοριστικά μέτρα. Πλέον ελάχιστα κράτη διατηρούν σε ισχύ αυστηρές καραντίνες λόγω της επιτυχίας περιορισμού της εξάπλωσης του ιού αλλά και της επιτακτικής ανάγκης επανεκκίνησης της οικονομίας.
Η επόμενη ημέρα αναμένεται να είναι δύσκολη κυρίως γιατί η πανδημία ανέδειξε τις αδυναμίες της παγκοσμιοποίησης και γενικότερα του τρόπου ζωής μεγάλης μερίδας του ανθρώπινου πληθυσμού. Καμία ανάκαμψη δεν μπορεί να παραβλέψει το περιβάλλον την ποιότητα του οποίου ο περιορισμός της ανθρώπινης δραστηριότητας φαίνεται να βελτίωσε. Πλέον γνωρίζουμε πως η προστασία του θα μας προστατέψει στο μέλλον όχι μόνο από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αλλά και από παρόμοιες πανδημίες. Νέες μέθοδοι εργασίας αναπτύχθηκαν αναγκαστικά λόγω των περιοριστικών μέτρων οι οποίες ενίοτε μπορούν να παγιωθούν, ενώ και πρακτικές μας όπως ο τρόπος με τον οποίο κάνουμε διακοπές και μετακινούμαστε αποτελούν πτυχές του σύγχρονου μοντέλου ζωής τις οποίες οφείλουμε να επαναξιολογήσουμε.
Η κάθε κρίση αποτελεί και μια μοναδική ευκαιρία επαναπροσδιορισμού της πορείας τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Η ευκαιρία δόθηκε αν και κόστισε ακριβά σε ανθρώπινες απώλειες. Το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να εκμεταλλευτούμε, στο μέτρο του δυνατού, τα διδάγματα που εξάγονται από αυτήν και να δράσουμε ανάλογα για ένα μέλλον πιο υπεύθυνο…