H μεταμόσχευση και η δωρεά οργάνων δεν είναι ”ιδέα”. Είναι σύγχρονη Ιατρική και λύση για εκατομμύρια ανθρώπους, που αύριο θα είναι ακόμα περισσότεροι, καθώς το τέλος της ανθρώπινης ζωής συνδέεται σε συντριπτικά ποσοστά με κάποια οργανική ανεπάρκεια.
Η Ελλάδα δεν είναι χώρα - μοντέλο στην Υγεία και υστερεί στις μεταμοσχεύσεις. Είναι ένα πολλαπλό έλλειμμα: σε επίπεδο νοοτροπίας και ενημέρωσης, υποδομών και - μέχρι πρότινος - νομοθετικού πλαισίου.
Το Ίδρυμα Ωνάση αποφάσισε να καλύψει το κενό στις υποδομές, βάζοντας τα θεμέλια για την κατασκευή του Εθνικού Ωνάσειου Μεταμοσχευτικού Κέντρου, στα τέλη του 2019. Το ΩΕΜΕΚ, δίπλα στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, βαίνει ήδη προς ολοκλήρωση με ορίζοντα τα μέσα του 2024.
Ταυτόχρονα, άρχιζε η προσπάθεια να εθνικό σχέδιο μεταμοσχεύσεων, με ζητούμενο να καταλήξουμε σε ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο - σύγχρονο και αποτελεσματικό - ώστε να δοθεί μέσω αυτού ώθηση για αλλαγή νοοτροπίας στο σύστημα Υγείας, αλλά και πέρα από αυτό, καθώς οι θεωρίες συνομωσίας, οι συμπλεγματικές αντιδράσεις και η παραπληροφόρηση ”φρενάρουν” μέχρι σήμερα τις προσπάθειες για αλλαγή ταχύτητας.
Η ευθύνη για τη διαμόρφωση του εθνικού σχεδίου ανατέθηκε σε δύο ανθρώπους: Βασίλης Παπαλόης και Ηλίας Μόσιαλος.
Βασίλης Παπαλόης: Σχέδιο σημαίνει επιστημονικά στοιχεία, όχι απόψεις
Ο καθηγητής του Imperial College London Βασίλης Παπαλόης, που βρέθηκε στην Αθήνα για να λάβει μέρος στο ESOT Congress 2023, την πιο επιδραστική - παγκοσμίως ίσως - επιστημονική συνάντηση για τις μεταμοσχεύσεις, που βρίσκεται σε εξέλιξη αυτές τις ημέρες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, θυμάται πως άρχισε η προσπάθεια να αποκτήσει η Ελλάδα εθνικό σχέδιο:
«Όταν ζήτησε η ελληνική κυβέρνηση και το Ίδρυμα Ωνάση να διαμορφώσουμε ολοκληρωμένες προτάσεις για το πως μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα στην Ελλάδα για τις μεταμοσχεύσεις, αποφασίσαμε να κάνουμε μαζί με τον καθηγητή Ηλία Μόσιαλο μία σοβαρή επιστημονική μελέτη. Όχι απόψεις επί χάρτου, αλλά επιστημονική δουλειά. Ήταν μία συνεργασία ανάμεσα στο London School of Economics και στο Imperial College - ένα μοναδικό partnership σε ακαδημαϊκό επίπεδο διεθνώς - με μία ομάδα επιλεγμένων νέων ερευνητών.»
Ο καθηγητής Β. Παπαλόης θεωρεί ότι το στοιχείο που θα κάνει τελικά τη διαφορά στο εθνικό σχέδιο μεταμοσχεύσεων της Ελλάδας, δεν είναι άλλο από το αυτονόητο: κόντρα στις συνήθειες και στις πρακτικές του παρελθόντος, αντί να αρχίσουν να γράφουν με βάση τις προσωπικές τους εμπειρίες, ο ίδιος και ο Ηλίας Μόσιαλος συμφώνησαν από την πρώτη στιγμή, ότι το σχέδιο πρέπει να βασιστεί σε επιστημονικά στοιχεία και όχι απαραίτητα στις δικές τους απόψεις:
«Στη μελέτη αυτή συμπεριλάβαμε μία παγκόσμια ανασκόπηση και καταγραφή σε βάθος καταγραφή για όσα ισχύουν ανά τον κόσμο, μία ανάλυση αυτών των δεδομένων με την συνδρομή πολλών ειδικών και, στο τέλος, καταλήξαμε στο πλαίσιο. Δηλαδή, στο ποιος είναι ο σωστός δρόμος και ο κατάλληλος τρόπος για να οργανωθεί ένα σύγχρονο σύστημα δωρεάς οργάνων και μεταμοσχεύσεων. Κατόπιν επιλέξαμε πέντε χώρες, ώστε να κάνουμε επί μέρους μελέτες. Κάθε χώρα από αυτές έχει ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Η Πορτογαλία σαν ”φωτοτυπία” της Ελλάδας, με ίδιο μέγεθος, πληθυσμό και οικονομικές δυνατότητες, αλλά κάνει 7-8 φορές περισσότερες μεταμοσχεύσεις.
Η Ισπανία γιατί είναι η χώρα με τον καλύτερα οργανωμένο μηχανισμό Αγωγής Υγείας και από εκεί ξεκινούν όλες οι σύγχρονες σκέψεις για τη δωρεά οργάνων και τις μεταμοσχεύσεις.
Η Ιταλία γιατί είναι πιο κοντά στην Ελλάδα, σε επίπεδο κουλτούρας και νοοτροπίας, αλλά πολύ προηγμένη μεταμοσχευτικά.
Η Κροατία, ως χώρα με ελάχιστες οικονομικές δυνατότητες που βγήκε από ένα σκληρό εμφύλιο πόλεμο, αλλά έχει το μεγαλύτερο αριθμό αποβιωσάντων δοτών ανά εκατομμύριο πληθυσμού στην Ευρώπη.
Το Ηνωμένο Βασίλειο, επειδή από πλευράς οργάνωσης διαθέτει το πιο προηγμένο σύστημα στον κόσμο.
Στο τέλος έγινε αναλυτική μελέτη για την ελληνική πραγματικότητα, από την έναρξη των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα μέχρι σήμερα, με συμμετοχή της κυβέρνησης, των κομμάτων, των μεταμοσχευτικών κέντρων, εταιρειών, νοσοκομείων, οι γιατροί, ο Τύπος. Και φτάσαμε σε μία σύγκριση για το τι ισχύει στον κόσμο, τι ισχύει στις πέντε χώρες που διαλέξαμε και τι ισχύει στην Ελλάδα, ώστε να φτάσουμε στις προτάσεις που κατατέθηκαν στην κυβέρνηση για να δημιουργηθεί η νομοθεσία. Η Ελλάδα πρέπει να είναι περήφανη για το εθνικό της σχέδιο δεν βασίζεται στις απόψεις κανενός. Απόψεις καθένας μπορεί να έχει. Το εθνικό σχέδιο , όμως, βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα. Και ο τρόπος με τον οποίο δημιουργήθηκε, επιτρέπει να χρησιμοποιηθεί από οποιαδήποτε χώρα στον κόσμο. Μπορείς να αφαιρέσεις την Ελλάδα και να βάλεις την Σλοβενία ή την Φινλανδία, να εντοπίσεις τις διαφορές και να φτιάξεις τις αντίστοιχες προτάσεις. Πριν από μερικά 24ωρα, μαζί με τον Πρόεδρο του Ωνασείου κύριο Μπολέτη και τον Πρόεδρο του ΕΟΜ κύριο Θεοδωρίδη, μας κάλεσαν στην Πρεσβεία του Καναδά. Είναι μία χώρα που θέλει να αναμορφώσει το σύστημα Υγείας. Έμαθαν για το εθνικό σχέδιο μεταμοσχεύσεων και για τη νομοθεσία της Ελλάδας και μας ζήτησαν μία αναλυτική παρουσίαση για να τα αξιοποιήσουν. Είναι ένα μεγάλο επιστημονικό επίτευγμα για την Ελλάδα και μέσα στο φθινόπωρο θα το παρουσιάσουμε στην Γενική Γραμματεία της ΕΕ για θέματα Υγείας, ώστε να το χρησιμοποιήσει σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ταυτόχρονα, μετατρέψαμε το εθνικό σχέδιο σε επιστημονικά άρθρα που δημοσιεύει η Transplant International και βρέθηκε στο επίκεντρο του συνεδρίου της ESOT.”
Ιωάννης Μπολέτης: Αυτό που χρειαζόμαστε είναι να εφαρμοστεί ο νόμος για τις μεταμοσχεύσεις
Ο πρόεδρος του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου, καθηγητής Ιωάννης Μπολέτης, διαβεβαιώνει από την πλευρά του ότι η κατασκευή του Ωνάσειου Εθνικού Μεταμοσχευτικού Κέντρου, που θα φέρει πλήρη αναβάθμιση σε επίπεδο υποδομών, προχωράει εντός χρονοδιαγράμματος και προβλέπει ότι το νέο νοσοκομείο θα είναι έτοιμο και αδειοδοτημένο στα μέσα του 2024. Αναμένει μέσα στον Οκτώβριο την έγκριση του οργανισμού για το νέο νοσοκομείο ώστε να αρχίσουν οι προσλήψεις και τοποθετεί την έναρξη λειτουργίας του ΩΕΜΕΚ ακριβώς πέντε χρόνια μετά τα εγκαίνια που έγιναν στα τέλη του 2019, ενώ θεωρεί ότι το υπουργείο Υγείας δείχνει ετοιμότητα και θα επιλύσει τυχόν πρακτικά προβλήματα της τελευταίας στιγμής. Ο κύριος Μπολέτης υπογραμμίζει ότι με τη λειτουργία του νέου νοσοκομείου, αρκεί να εφαρμοστεί ο νέος νόμος ώστε να δούμε την εικόνα της Ελλάδας να αλλάζει σε επίπεδο μεταμοσχεύσεων:
″Αυτή τη στιγμή, διαθέτοντας ένα σύγχρονο νόμο, χρειαζόμαστε ένα πράγμα: την εφαρμογή του, ώστε να μη μείνει για άλλη μια φορά ένα όμορφο κείμενο στα χαρτιά. Ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων εργάζεται ήδη πάνω στο νέο νομοθετικό πλαίσιο, όπως και το Ιδρυμα Ωνάση, το νοσοκομείο και η ομάδα που πρότεινε το σχέδιο νόμου. Και η ηγεσία του υπουργείου Υγείας έχει δείξει όλη τη διάθεση να προχωρήσουμε. Μάλιστα έχουμε ξεκινήσει και συγκεκριμένες συζητήσεις επί της εφαρμογής του νόμου, εδώ κι ένα μήνα.”
Τιέρι Μπέρνεϊ: Ηρθαμε στην Αθήνα για να στηρίξουμε τη μεταμόσχευση στην Ελλάδα
Για τον ιατρικό και επιστημονικό κόσμο, η διοργάνωση του συνεδρίου ESOT Congress σε μία χώρα σαν την Ελλάδα θα αποτελούσε παράδοξο πριν από μερικά χρόνια. Η χώρα υστερούσε σε επίπεδο νόμων, δεν διαθέτει επαρκείς υποδομές και μέχρι πρόσφατα πολλοί Ελληνες ήταν υποχρεωμένοι να αναζητήσουν εκτός συνόρων κάποιο μόσχευμα. Η ολοκλήρωση του εθνικού σχεδίου μεταμοσχεύσεων με την σφραγίδα του London School of Economics και του Imperial College London προσέλκυσε την προσοχή της ιατρικής / επιστημονικής κοινότητας στον δυτικό κόσμο, ενώ η ψήφιση του νέου νόμου σε συνδυασμό με την ολοκλήρωση του ΩΕΜΕΚ έπεισαν τελικά την ESOT να φέρει στην Αθήνα το συνέδριό της για το 2023. Στο περιθώριο των εργασιών, η HuffPost συνάντησε τον καθηγητή Τιέρι Μπέρνεϊ, πρώην πρόεδρο της ESOT και αρχισυντάκτη του κορυφαίου επιστημονικού περιοδικού Transplant International, που τονίζει τη σημασία της διοργάνωσης του φετινού συνεδρίου στην Αθήνα:
«Η επιτροπή που αποφασίζει για τον τόπο διεξαγωγής του συνεδρίου της ESOΤ αξιολογεί πάντοτε τη χώρα φιλοξενίας, προκειμένου να διαπιστώσει εάν δείχνει επιθυμία να υποστηρίξει τις μεταμοσχεύσεις. Προφανώς, η Ελλάδα υστερεί έναντι της δυτικής Ευρώπης, όμως τώρα φτάσαμε σε ένα καθοριστικό σημείο, με μία σειρά αλλαγών. Λέω τώρα, αλλά είναι μία διαδικασία που εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια. Η Transplant International συνεργάστηκε με τον καθηγητή Βασίλη Παπαλόη και εκδώσαμε μαζί ένα τεύχος, όπου εξηγούμε ποιό είναι το πλαίσιο που πρέπει να διαμορφώσει μία χώρα, η οποία έχει μείνει καθαρά πίσω στη δωρεά οργάνων. Σε αυτή τη μελέτη αποτυπώνεται η πρόοδος που σημείωσε η Ελλάδα και είναι ένα είδος ”οδηγού” για άλλες χώρες, ώστε να ακολουθήσουν. Η παρουσία μας εδώ είναι ένα ισχυρό μήνυμα υποστήριξης προς όσους εργάζονται για τις μεταμοσχεύσεις, προς την ελληνική κυβέρνηση, αλλά και προς τους Έλληνες πολίτες, γιατί και εκείνοι πρέπει να συμβάλουν από την πλευρά τους, να εμπλακούν ενεργά.»
Ποιά είναι η Transplant International;
Είναι ένα από τα τρία σημαντικότερα επιστημονικά περιοδικά για τις μεταμοσχεύσεις, σε διεθνές επίπεδο. Ο καθηγητής Τιέρι Μπέρνεϊ έχει αναλάβει την διεύθυνση της T.I. εδώ και τρία χρόνια περίπου, ενώ υπήρξε στο παρελθόν και πρόεδρος της ESOT (Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Μεταμόσχευση Οργάνων) από το 2015 ως το 2017.
Ο καθηγητής Μπέρνεϊ πιστεύει ότι το συνέδριο της ESOT προσφέρει μία επιπλέον ευκαιρία στην Ελλάδα, καθώς σηματοδοτεί την ανταλλαγή γνώσης και καινοτομίας, με αποτέλεσμα να διεκδικούν την διοργάνωση, προκειμένου να προσελκύσουν κορυφαίους επιστήμονες και να ενισχύσουν την δυναμική των μεταμοσχεύσεων σε εθνικό επίπεδο:
«Κάθε φορά που συνέρχεται το συνέδριο της ESOT γράφεται μία νέα ιστορία, συμβαίνουν νέα, συναρπαστικά πράγματα. Όταν πηγαίνουμε στο ετήσιο αμερικανικό συνέδριο για τις μεταμοσχεύσεις, συνήθως βλέπουμε τα ίδια πράγματα, έχουμε την αίσθηση ότι υπάρχει μία σταθερή εικόνα. Εδώ βλέπουμε ισχυρή δυναμική, καινοτομία και είναι επιλογή μου ως επικεφαλής της Transplant International να συνδεθούμε εκ νέου με τo συνέδριο της ESOT, να προχωρήσουμε σε κοινά σχέδια. Το συνέδριο της ESOT επικεντρώνει στην ουσία, στην επιστήμη, στην καινοτομία αλλά και για την εικόνα που διαμορφώνουμε γύρω από τις μεταμοσχεύσεις. Αυτή η είκόνα είναι πολύ σημαντική για εμένα. Αυτό το συνέδριο, στην Αθήνα, ήρθε καθώς η ESOT βρίσκεται σε μία φάση rebranding (αναδημιουργίας της εικόνας του) με νέα λογότυπα και άλλα στοιχεία. Εμείς έχουμε θέσει ως στόχο να αναβαθμίζουμε διαρκώς την Transplant International, ώστε να διακρίνεται ως φόρουμ επιστημονικών δημοσιεύσεων. Κάθε φορά που διεξάγεται το συνέδριο της ESOT διαγωνίζονται πολλές πόλεις για να το φιλοξενήσουν. Για το 2023 υπήρχαν 6 ή 8 υποψήφιες πόλεις. Έγινε κατόπιν μία shortlist με 4 πόλεις, που κλήθηκαν να παρουσιάσουν το φάκελό τους και απέμειναν τελικά δύο. Είναι μία αυστηρή και διαφανής διαδικασία, όπου αξιολογούνται και η ιστορία κάθε πόλης, τα σημεία ενδιαφέροντος για τον επισκέπτη και οι προδιαγραφές βιωσιμότητας που διαθέτει ο συνεδριακός χώρος.»