Από τις έξι επείγουσες προκλήσεις που αντιμετωπίζει αυτός ο λαός (εδαφική ακεραιότητα, οικονομική ευρωστία, παιδεία, πρότυπο υγείας, διάσωση του περιβάλλοντος και πολιτιστική αναγέννηση) η Παιδεία είναι η μόνη αθέατη!
Ένα σοβαρό ποσοστό του πληθυσμού μετέχει στον δημόσιο διάλογο, πολιτικοί, δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες, αλλά ο μεγάλος αριθμός μοιάζει να αγνοεί τις ιδιαιτερότητες των παραπάνω έξι προβλημάτων. Ή βιάζεται να δείξει ότι δεν τις αγνοεί. Και αυτό που ακούγεται είναι πιο αποκαλυπτικό. Τόσο στις εκατοντάδες εκπομπές της λαϊκίζουσας τηλεόρασης όσο και στην καθημερινή ζωή.
Στη χώρα μας μπορεί να έχουμε γενικευμένη, υποχρεωτική και δωρεάν εκπαίδευση αλλά την διακεκριμένη παιδεία την έχουν αναλάβει τα κανάλια, τα κινητά και τα κομπιούτερ. Ωστόσο, το Αύριο προμηνύεται αμείλικτο και μόνο οι λαοί που ετοιμάζονται Σήμερα θα μπορέσουν να το αντιμετωπίσουν.
Οι καλύτερες Δεκαετίες μας ήταν του 1930 και του 1960. Η αγράμματη Χούντα ήρθε να ολοκληρώσει την διαστρέβλωση του όρου «παιδεία». Δηλαδή την απομάκρυνση των παιδιών από τις πιο γενναιόδωρες πηγές μάθησης και γενικότερης πνευματικής ανάπτυξη. Και όχι μόνο τα παιδιά. Καμιά προσπάθεια δεν έγινε για την λεγόμενη «μετασχολική παιδεία» που επιτυγχάνεται με κρατικά προγράμματα επιμόρφωσης, όπως με δανειστικές βιβλιοθήκες παντού και ιστορικά προγράμματα στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση, ενίοτε με συζητήσεις μεταξύ πολιτών και όχι μόνο μεταξύ δημοσιογράφων.
Στο Παρίσι υπάρχουν 40 δανειστικές βιβλιοθήκες. Αν υπολογίσουμε και τις υπόλοιπες πόλεις της Γαλλίας. σκεφτείτε πόσα βιβλία, δίσκους και ταινίες σε DVD αγόραζε το Υπουργείο Πολιτισμού και οι Δήμοι, υπηρετώντας παράλληλα το κοινό και τους δημιουργούς! Μόνο στην Κατοχή είδα δανειστικές βιβλιοθήκες στην Αθήνα! Γνώρισα τουλάχιστον τρεις. Τη τρίτη είχε εγκαταστήσει ο Τίτος Πατρίκιος στα γραφεία του περιοδικού του Ξενόπουλου Η Διάπλασις των Παίδων, δηλαδή η Παιδεία που πλάθει νέους πολίτες. Ιδιαίτερα σήμερα το 50% του προγράμματος της τηλεόρασης, δημόσιας και εμπορικής, θα πρέπει να καλύπτεται υποχρεωτικά από μορφωτικά προγράμματα όπως γίνεται στις ευνομούμενες ευρωπαϊκές χώρος - και όχι μόνο ευρωπαϊκές. Γιατί, σήμερα, η τηλεόραση διαπλάθει και νέους και μεγάλους.
Δεν θα είχαμε επιζήσει ούτε εμείς ούτε η γλώσσα μας αν δεν είχαμε πίσω μας - και μάλιστα πολύ μακρά- μια πολύ μεγάλη παιδεία. Ο Περικλής στον Επιτάφιο - ο οποίος ελπίζω να διδάσκεται στα σχολεία - θα πει ότι η Αθήνα ήταν το Σχολείο της Ελλάδας. Όταν αυτό το σχολείο ανακαλύφθηκε από την Αναγέννηση στη Δύση θα είναι αυτό που θα οδηγήσει σε απελευθερώσεις λαών, θα οδηγήσει στον Διαφωτισμό που θα φέρει την Γαλλική Επανάσταση. Ένας λαός χωρίς παιδεία κινδυνεύει να αφομοιωθεί από τον πρώτο κατακτητή που θα περάσει.
Από τον Αθήναιο μαθαίνουμε - στους Δειπνοσοφιστές - εκατοντάδες ονόματα συγγραφέων και τίτλους βιβλίων που χάθηκαν από παράλογες θρησκευτικές επιδρομές. Όπως γίνεται σήμερα από τους Ισλαμιστές. Ένας Αλεξανδρινός Έλληνας που αναφέρει ο Αθήναιος είχε γράψε 4.000 βιβλία! Ο Αθήναιος που ήταν από την Ναυκρατίδα - ελληνική πόλη χτισμένη στον Νείλο με την άδεια του Φαραώ - και έζησε στην Αλεξάνδρεια πριν εγκατασταθεί στη Ρώμη, μαζί με πολλούς άλλους Έλληνες δασκάλους, ήταν ο ίδιος βιολόγος, φυτολόγος, ζωολόγος, γαστρονόμος, διαιτολόγος, ρήτορας δηλαδή δικηγόρος, γραμματικός, δηλαδή συγγραφέας ερευνητής της πνευματικής δημιουργίας και σίγουρα δάσκαλος. Είχε γράψει τουλάχιστον τρία έργα ένα εκ των οποίων ήταν οι Δειπνοσοφιστές σε 30 τόμους από τους οποίους σώζονται οι 15. Πολύτιμη συλλογή πληροφοριών για την Ελληνική αρχαιότητα (1). Ένα από τα βιβλία του που χάθηκαν ήταν για τους Έλληνες βασιλείς της Συρίας.
Μακάρι τα παιδιά να διδάσκονταν τους Δειπνοσοφιστές του Αθήναιου αλλά τουλάχιστον να το διαβάσουν οι γονείς. Που ύστερα θα το πουν σαν παραμύθι στο παιδί τους. Θα του μάθει πώς και τι έτρωγαν στη Ρώμη, ποια ήταν τα πιο νόστιμα ψάρια του Αιγαίου και θα μάθουν τη γεωγραφία του. Το ίδιο δεν έκανε η Κλυταιμνήστρα στην αρχή του Αγαμέμνονα της Ορέστειας τριλογίας; Εξηγεί πώς η «Λάμψη», που στέλνει ο Ήφαιστος για να της ανακοινώσει την άλωση της Τροίας, περνάει από το ένα νησί στο άλλο, από το ένα βουνό στο άλλο και φτάνει στις Μυκήνες. Ένα μάθημα γεωγραφίας! Μάθημα του Αισχύλου στους θεατές του έργου του για την γεωγραφία του Αιγαίου! Ενός μεγάλου μέρους του τουλάχιστον.
Κατά τον Αισχύλο, ο Αγαμέμνων είχε βάλει σκοπιές σε κάθε νησί, στις κορφές του κάθε βουνού από την Τροία μέχρι τις Μυκήνες. Είχαν δίπλα τους μια τεράστια αγκαλιά από ξύλα εύφλεκτα. Όταν θα έπεφτε η Τροία, το πρώτο βουνό, που ήταν η Ίδα, θα άναβε αμέσως τη φωτιά του και από φωτιά σε φωτιά θα έφτανε η χαρμόσυνη είδηση στις Μυκήνες μέσα σε λίγα λεπτά! Ο Αγαμέμνων είχε ανακαλύψει τον τηλέγραφο! Ή μάλλον ο Αισχύλος. Ξυπνάει λοιπόν η Κλυταιμνήστρα από κραυγές μες′ στη νύχτα και βλέπει τη φωτιά στο απέναντι βουνό. Και καταλαβαίνει. Την βλέπω να στρέφεται προς το κοινό και να του εξηγεί τι έγινε. Ιδού εν συντομία τα λόγια της. Δηλαδή τα λόγια του Αισχύλου:
Κλυταιμνήστρα
- Τρανή λάμψη ανάβει πάνω στην Ίδα, το βουνό αυτό δίπλα στην Τροία. Και από σκοπιά σε σκοπιά, από βουνό σε βουνό η φλόγα ταξίδεψε μέχρις εδώ!
Η Ίδα της Τρωάδας την έστειλε στον Κάβο Ερμή της Λήμνου. Το φως θα παραλάβει η Άγια κορφή του Άθου. Κι′ από τον Άθω θα πετάξει πάνω από τη ράχη του Αιγαίου και σαν χρυσοφέγγισμα του ήλιου, θα περάσει από νησί σε νησί, πάω απ τη Μαγνησία και περνώντας πάνω από τα στενά του Ευρίπου θα παραδοθεί στο Μεσάπιον Όρος. Κι′ από κει, πετώντας πάνω από τους κάμπους του Ασωπού η φλόγα θα φωλιάσει στις ψηλές κορφές του Κιθαιρώνα. Κι με καινούργια φλόγα η λάμψη θα πετάξει πάνω από τη Γοργώπη λίμνη και θα ζητήσει απ΄τους σκοπούς του Αιγίπλανγκτου να μην αργούν και να την στείλουν να περάσει του Σαρωνικού τον κάβο για να φτάσει επιτέλους στην κορφή του Αραχναίου, αυτή που έστειλε το φως που βλέπετε στις στέγες μας! Το φως που έχει πρόπαππο τη φωτιά της Ίδας, της Τρωάδας το βουνό.
Εξακόσιες χιλιάδες βιβλία είχε η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας πριν καεί. Ανάμεσα στα οποία και θεατρικά. Ο Αισχύλος έγραψε 95 έργα, σώθηκαν μόνο 7. Γενικά, υπολογίζεται ότι μόνο το 1% των πνευματικών και καλλιτεχνικών θησαυρών μιας πλούσιας Χιλιετηρίδας έχει περισωθεί. Αν προσθέσουμε και τις γνώσεις των δύο Χιλιετηρίδων που ακολούθησαν, μέχρι σήμερα, θα έχουμε ένα υλικό για όλες τις γνώσεις και όλες τις ερμηνείες. που μας χρειάζονται.
Αν τώρα κρίνουμε από την θεαματικότητα των χειρότερων τηλεοπτικών εκπομπών και από τις ανοησίες που διαβάζουμε σε μερικά - λίγα ευτυχώς - blogs θα συνειδητοποιήσουμε την ανάγκη για μια καινούρια Αναγέννηση στην ελληνική Παιδεία.
1. Ρ. Μανθούλη ” Χρονολόγιο της Ελληνικής Αρχαιότητας 776 π.Χ.-394 μ.Χ”.