Σημαντική είναι η αύξηση για τις πυρκαγιές που εκδηλώθηκαν στην Ελλάδα το 2024, σε σχέση με την αντιπυρική περίοδο για το διάστημα 2006-2023. Πρόκειται για αύξηση 42% στην εκδήλωση πυρκαγιών την φετινή αντιπυρική περίοδο. Οι καμένες εκτάσεις εκτιμώνται σε περισσότερα από 419.000 στρέμματα, ενώ εάν υπολογιστούν και τα μικρά περιστατικά που δεν περιλαμβάνονται στο σύνολο δεδομένων, τότε οι καμένες εκτάσεις ανέρχονται σε 450.000 στρέμματα.
Σύμφωνα με την έκθεση, οι καμένες εκτάσεις για την φετινή αντιπυρική περίοδο βρίσκονται λίγο πιο κάτω από τον εθνικό μέσο όρο των 504.927 στρεμμάτων (2004-2023). Με βάση τα νέα δεδομένα, η φετινή χρονιά είναι η 6η χειρότερη για την περίοδο 2006 - 2023 όσον αφορά τις καμένες εκτάσεις και τον αριθμό πυρκαγιών. Ωστόσο, οι καμένες εκτάσεις της αντιπυρικής περιόδου του 2024 εμφανίζονται μειωμένες κατά περίπου 20% σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μέσο όρο της περιόδου 2006 - 2023 την ώρα που ο αριθμός των πυρκαγιών της αντιπυρικής περιόδου του 2024 εμφανίζεται αυξημένος κατά περίπου 42% σε σύγκριση με τον μέσο όρο της περιόδου 2006 - 2023.
Αλλεπάλληλες πυρκαγιές στην Βορειοανατολική Αττική από το 2004 και μετά
Από τις καμένες εκτάσεις, σύμφωνα με την έκθεση, περισσότερα από 255.000 στρέμματα αφορούν σε δασική έκταση, ενώ συνολικά επηρεάστηκαν περισσότερα από 90.000 στρέμματα σε 11 προστατευόμενες περιοχές (εκ των οποίων 8 περιοχές Natura). Ακόμη, πέρα από τις επιπτώσεις σε σημαντικές προστατευόμενες περιοχές, κατά την αντιπυρική περίοδο του 2024 κάηκαν ξανά -σε διάστημα μικρότερο των 20 ετών- πάνω από 113.000 στρέμματα. Όπως επισημαίνεται στη μελέτη, το στοιχείο αυτό είναι πολύ κρίσιμο καθώς μειώνει σημαντικά τη δυνατότητα της φυσικής αναγέννησης πολλών εκ των οικοσυστημάτων αυτών που κάηκαν πολλαπλώς. Η πλειονότητα των πολλαπλά καμένων εκτάσεων εντοπίζεται κυρίως στην πυρκαγιά της Βορειοανατολικής Αττικής, όπου σχεδόν ολόκληρη η έκταση έχει καεί ξανά σε αλλεπάλληλες πυρκαγιές από το 2004 μέχρι και σήμερα.
Όπως αναφέρεται στην έκθεση, πρέπει να τονιστεί «ότι οι πυρκαγιές που καίνε δασικά οικοσυστήματα σε μετάβαση και διαδοχή (συνήθως με χαμηλή βλάστηση αναγέννησης και/ή πρόδρομων ειδών) έχουν πολύ μεγαλύτερη οικολογική επίπτωση από αυτές που καίνε ώριμα δάση με ανεπτυγμένους μηχανισμούς φυσικής αναγέννησης. Σε αυτές τις εκτάσεις, επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές σε σύντομο χρονικό διάστημα εξαντλούν τη δυνατότητα φυσικής αναγέννησης οδηγώντας σε ερημοποίηση. Γι′ αυτόν τον λόγο, είναι λάθος να λογίζονται ως «δάση» μόνο οι περιοχές που έχουν ψηλά ώριμα δέντρα».
Δύσκολη η διαχείριση για τις μεγάλες πυρκαγιές - Στην Αττική οι περισσότερες καμένες εκτάσεις
Σχετικά με τις πυρκαγιές που εκδηλώθηκαν κατά τη φετινή αντιπυρική περίοδο, 14 εξ′ αυτών ευθύνονται για το 72% των συνολικών καμένων εκτάσεων του 2024. Αυτό, όπως αναφέρουν οι συγγραφείς της έκθεσης, καταδεικνύει τη δυσκολία που έχει η πολιτεία στη διαχείριση μεγάλων περιστατικών, ειδικά κάτω από συνθήκες που διευκολύνουν την έναρξη και ευνοούν την εξάπλωση των πυρκαγιών (π.χ. έλλειψη βροχοπτώσεων και χιονοπτώσεων που ευθύνονται για την έντονη ξηρασία).
Οι περισσότερες καμένες εκτάσεις καταγράφηκαν στην Περιφέρεια Αττικής (117.610 στρ.), ενώ η φετινή αντιπυρική περίοδος αποτέλεσε για την Πελοπόννησο τη δεύτερη χειρότερη από πλευράς καμένων εκτάσεων (94.010 στρ.) από το 2006 έως και σήμερα. Ωστόσο, αυτό που σημειώνεται είναι ότι καταγράφηκε συχνή και έντονη δραστηριότητα πυρκαγιών σε ορεινούς όγκους της Β. Ελλάδας που έπληξαν αρκετά οικοσυστήματα που δεν είναι προσαρμοσμένα στην πυρκαγιά. Ειδικότερα, σύμφωνα με τη μελέτη, σε επίπεδο περιφερειών της Ελλάδας, η αντιπυρική περίοδος του 2024 χαρακτηρίστηκε από ρεκόρ καμένων εκτάσεων στην Κεντρική Μακεδονία (35.580 στρ.).
Οι τρεις μεγαλύτερες πυρκαγιές, σύμφωνα με την έκθεση, ήταν η πυρκαγιά στη Βορειοανατολική Αττική (Βαρνάβα - Πεντέλη) τον φετινό Αύγουστο, η πυρκαγιά στο όρος Όρβηλο του νομού Σερρών - Ιούλιος/Αύγουστος 2024 καθώς και η πυρκαγιά των Ροζενών (Ξυλόκαστρο) που εκδηλώθηκε στο τέλος Σεπτεμβρίου.
Δυσμενείς πυρομετεωρολογικές συνθήκες - Ελάχιστες βροχές σε 6 Περιφέρειες της χώρας
Αναφορικά με τις πυρομετεωρολογικές συνθήκες, όπως σημειώνει η έκθεση, για το 2024, η έλλειψη βροχοπτώσεων και χιονοπτώσεων μεταξύ Σεπτεμβρίου 2023 και Μαΐου 2024 οδήγησε σε συνθήκες έντονης ξηρασίας, ενώ σε αρκετές περιοχές της χώρας μας καταγράφηκαν οι δυσμενέστερες πυρομετεωρολογικές συνθήκες των τελευταίων 34 ετών.
Ειδικότερα, πριν την αντιπυρική περίοδο, πολύ σημαντικά υδατικά ελλείμματα κατέγραψε το σύνολο σχεδόν της ελληνικής επικράτειας κατά το διάστημα Σεπτεμβρίου 2023 - Μαΐου 2024, με εξαίρεση τις περιοχές της Θεσσαλίας (λόγω των κακοκαιριών Daniel και Elias) και της Δ. Μακεδονίας. Μάλιστα, σύμφωνα με τη μελέτη, τα μεγαλύτερα υδατικά ελλείμματα (έως και περισσότερα από 200 mm λιγότερης βροχής σε σύγκριση με τον μέσο όρο της περιόδου 1991 - 2020) στο ξεκίνημα της αντιπυρικής περιόδου του 2024 καταγράφηκαν σε Πελοπόννησο, τμήματα της Μακεδονίας, Ιόνιο, Κρήτη, Δωδεκάνησα και νησιά Βορείου Αιγαίου (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Ικαρία). Παράλληλα, περιορισμένη, σύμφωνα με στοιχεία, ήταν η χιονοκάλυψη στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Σεπτεμβρίου 2023 - Μαΐου 2024. Από τις αρχές Φεβρουαρίου ήταν μικρότερη του 5% ενώ έκτοτε διατηρήθηκε κοντά στα ιστορικά ελάχιστα επίπεδα (<2-3%).
Υψηλές θερμοκρασίες, μειωμένες βροχοπτώσεις, απουσία υδρατμών
Σε ό,τι αφορά τις περιβαλλοντικές συνθήκες κατά τη φετινή αντιπυρική περίοδο, όπως σημειώνει η έκθεση, η αντιπυρική περίοδος του 2024 ήταν η θερμότερη των τελευταίων 34 ετών, ενώ σημαντικά μειωμένες ήταν επίσης οι βροχοπτώσεις. Παράλληλα σε πολλές περιοχές της χώρας καταγράφηκαν το 2024 οι μεγαλύτερες τιμές ελλείμματος τάσης υδρατμών από το 1991 και έπειτα. Το γεγονός αυτό, σύμφωνα με την έρευνα, υποδεικνύει την πολύ χαμηλή περιεχόμενη υγρασία των δασικών καυσίμων και επομένως την πολύ μεγάλη ευκολία ανάφλεξης τους.
Επιπλέον, όπως τονίζεται, κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου του 2024, καταγράφηκαν μεσοσταθμικά περισσότερες από 15 ημέρες με ακραίες πυρομετεωρολογικές συνθήκες στο σύνολο της χώρας. Στη Δ. Ελλάδα, στην Αν. Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα, στην Αν. Μακεδονία και Θράκη και στα νησιά του Β. Αιγαίου (Λέσβος, Χίος, Σάμος) καταγράφηκαν έως και 30 ακραίες πυρομετεωρολογικά ημέρες, 20 με 30 περισσότερες σε σύγκριση με τον μέσο όρο της περιόδου 1991 - 2020. Το στοιχείο αυτό, όπως σχολιάζουν οι ερευνητές, είναι εξαιρετικά ανησυχητικό για τα οικοσυστήματα της Β. Ελλάδας, αποτελώντας ένδειξη ότι σταδιακά καλούνται να αντιμετωπίσουν πυρομετεωρολογικές συνθήκες που ευνοούν την εκδήλωση και εξάπλωση της πυρκαγιάς.
Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ