Η πρωτοβουλία Belt and Road της Κίνας επιδιώκει να καταστεί πιο μικρή και πιο «πράσινη» ύστερα από μια δεκαετία μεγάλων projects και έργων που ενίσχυσαν το εμπόριο μα άφησαν πίσω τους μεγάλα χρέη και προβληματισμούς για το περιβάλλον.
Η μεταβολή αυτή λαμβάνει χώρα καθώς ηγέτες από τον αναπτυσσόμενο κόσμο καταφθάνουν στο Πεκίνο για μια συνάντηση σχετικά με το αποκαλούμενο BRI (Belt and Road Initiative). Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας αυτής έχουν χτιστεί εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής, δρόμοι, σιδηρόδρομοι και λιμάνια ανά τον κόσμο, ενισχύοντας τους δεσμούς της Κίνας με την Αφρική, την Ασία, τη Λατική Αμερική και τη Μέση Ανατολή. Πρόκειται για μεγάλο κομμάτι της προσπάθειας του προέδρου Σι Τζινπίνγκ να κάνει την Κίνα ικανή να παίζει μεγαλύτερη ρόλο στα διεθνή δρώμενα.
Τι είναι το BRI
Στα κινεζικά λέγεται «One Belt, One Road». Η Belt and Road Initiative άρχισε ως πρόγραμμα για κινεζικές εταιρείες με σκοπό την κατασκευή υποδομών για μεταφορές, ενέργεια κ.α. στο εξωτερικό, με δάνεια από κινεζικές αναπτυξιακές τράπεζες. Σκοπός ήταν η ενίσχυση του εμπορίου και της οικονομίας μέσω βελτίωσης της σύνδεσης της Κίνας με τον υπόλοιπο κόσμο, σε μια εκδοχή του «Δρόμου του Μεταξιού» για τον 21ο αιώνα, αρχίζοντας από την Κίνα και φτάνοντας στην Ευρώπη. Ο Σι το είχε παρουσιάσει κατά τις επισκέψεις του στο Καζακστάν και στην Ινδονησία το 2013 και πήρε μορφή τα επόμενα χρόνια, με μεγάλα έργα, περιλαμβανομένων σιδηροδρόμων στην Κένυα και το Λάος, σταθμών ηλεκτροπαραγωγής στο Πακιστάν και την Ινδονησία κ.α.
Πόσο μεγάλο είναι
Συνολικά 152 χώρες έχουν υπογράψει συμφωνία BRI με την Κίνα, αν και η Ιταλία, η μόνη χώρα της Δύσης που το έχει κάνει, αναμένεται να αποσυρθεί, καθώς το εμπορικό έλλειμμα με την Κίνα υπερδιπλασιάστηκε από τότε που η Ιταλία μπήκε στο BRI το 2019.
Η Κίνα έγινε μεγάλος χρηματοδότης αναπτυξιακών projects μέσω του BRI, με την κινεζική κυβέρνηση να λέει ότι η πρωτοβουλία εκκίνησε πάνω από 3.000 projects. Η ίδια η Κίνα έσπευσε να καλύψει το κενό που προέκυψε όταν άλλοι δανειστές μετακινήθηκαν σε άλλους τομείς, απομακρυνόμενοι από τις υποδομές, λόγω επικρίσεων για τις επιπτώσεις μεγάλων projects στο περιβάλλον και σε τοπικές κοινότητες. Ανάλογη κριτική δέχτηκαν και projects με χρηματοδότηση της Κίνας- περιλαμβάνοντας κατηγορίες για εκτοπισμό πληθυσμών, εκπομπές τόνων αερίων θερμοκηπίου κ.α.
Η παγίδα του χρέους
Αναπτυξιακές κινεζικές τράπεζες παρείχαν χρηματοδότηση μέσω δανείων για projects του BRI, και κάποιες κυβερνήσεις δεν έχουν καταφέρει να τα αποπληρώσουν. Αυτό έχει οδηγήσει σε κατηγορίες από τις ΗΠΑ, την Ινδία και άλλες χώρες πως η Κίνα επιδίδεται σε διπλωματία «παγίδας χρέους»: Δάνεια σε κυβερνήσεις που ξέρει ότι δεν θα μπορέσουν να αποπληρώσουν, ώστε κινεζικά συμφέροντα να πάρουν τον έλεγχο των συγκεκριμένων assets. Ωστόσο πολλοί οικονομολόγοι λένε πως η Κίνα δεν έδωσε τα δάνεια αυτά σκόπιμα, και ότι οι αναπτυξιακές τράπεζες, έχοντας πάρει ένα δυσάρεστο μάθημα, αποσύρονται. Τα κινεζικά αναπτυξιακά δάνεια έχουν ήδη «βουλιάξει» τα τελευταία χρόνια καθώς οι τράπεζες γίνονται πιο προσεκτικές και πολλές χώρες λιγότερο ικανές να δανείζονται, δεδομένου του ήδη υψηλού τους χρέους.
Τα κινεζικά δάνεια έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στα μεγάλα χρέη που επιβαρύνουν οικονομίες όπως της Ζάμπια και του Πακιστάν. Η Σρι Λάνκα ανακοίνωσε την προηγούμενη εβδομάδα ότι είχε κλείσει συμφωνία με κινεζική τράπεζα για τους όρους και τις αρχές της αναδιάρθρωσης του χρέους της, καθώς προσπαθεί να ξεπεράσει μια οικονομική κρίση που οδήγησε σε πτώση της κυβέρνησης.
Το επόμενο βήμα
Τα μελλοντικά projects του BRI μάλλον θα είναι μικρότερα και πιο «πράσινα», ενώ πιθανώς θα βασίζονται περισσότερο σε επενδύεσις από κινεζικές εταιρείες παρά σε αναπτυξιακά δάνεια σε κυβερνήσεις.
Ο Κριστόφ Νεντοφίλ, διευθυντής του Asia Institute στο Griffith University στην Αυστραλία, θεωρεί ότι η Κίνα και πάλι θα αναλάβει κάποια μεγάλα projects, περιλαμβανομένων υψηλής προβολής και ορατότητας έργων όπως σιδηροδρόμων, αγωγών αερίου και πετρελαίου κ.α., τα οποία θα έχουν ροή εσόδων για να καλύψουν τις επενδύσεις. Επίσης, στο κλιματικό μέτωπο η Κίνα έχει δεσμευτεί να σταματήσει να φτιάχνει σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με γαιάνθρακα στο εξωτερικό, αν και εμπλέκεται ακόμα στην κατασκευή κάποιων, και ενθαρρύνει projects που σχετίζονται με την πράσινη μετάβαση, είπε ο Νεντοφίλ.
Με πληροφορίες από Associated Press