Έκτακτο συμβούλιο των υπουργών Ενέργειας της ΕΕ θα λάβει χώρα στις 24 Νοεμβρίου, για την υιοθέτηση των μέτρων που θα μειώσουν τις τιμές της ενέργειας. Στο μεταξύ, κάτω από τα 100 ευρώ ανά μεγαβατώρα βρέθηκαν τη Δευτέρα οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη, στην πρώτη φορά από τότε που η Ρωσία μείωσε δραματικά τις προμήθειες το καλοκαίρι: Κατά το κλείσιμο της Δευτέρας, η τιμή του ολλανδικού TTF βρέθηκε στα 99,17 ευρώ/ μεγαβατώρα, ενώ το πρωί παρουσιάζονταν αντίστοιχες τάσεις, με τις τιμές να κινούνται γύρω στα 95 ευρώ.
Η πτώση αυτή αποτελεί καλό νέο για τους ηγέτες των χωρών της ΕΕ που καταβάλλουν προσπάθειες για τον έλεγχο των τιμών της ενέργειας, καθώς βρίσκονται αντιμέτωποι με την άνοδο του πληθωρισμού και την επιβράδυνση της οικονομίας και παράλληλα επιχειρούν να στερήσουν από τη Ρωσία κεφάλαια για τη χρηματοδότηση της εισβολής της στην Ουκρανία.
Σημειώνεται πως οι ευρωπαϊκές τιμές αερίου είναι πλέον κάτω περίπου 70% σε σχέση με τα επίπεδα που είχαν παρατηρηθεί τον Αύγουστο, όταν είχαν ξεπεράσει τα 300 ευρώ/ μεγαβατώρα- αν και παραμένουν ακόμα πολύ ψηλότερα από τα 20-40 ευρώ όπου κινούνταν κατά την τελευταία δεκαετία.
Οι λόγοι της πτώσης
Η πτώση των τιμών αποδίδεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων, όπως το ότι έχουν αναπληρωθεί σε μεγάλο βαθμό τα αποθέματα των χωρών, έχει πέσει η ζήτηση και ο καιρός είναι αρκετά ήπιος, αμβλύνοντας τις ανησυχίες για νέα εκτόξευση στα κόστη θέρμανσης και ενέργειας- τουλάχιστον, προς το παρόν, καθώς η Ευρώπη προς στιγμήν φαίνεται να έχει το φυσικό αέριο που χρειάζεται, μετά τον «πυρετό» αγορών το καλοκαίρι, καθώς η Ρωσία μείωνε τις ροές.
Ανά την ήπειρο κυβερνήσεις και επιχειρήσεις δραστηριοποιούνταν έντονα για να αναπληρώσουν τα αποθέματά τους: Κατόπιν παροτρύνσεων από αξιωματούχους της EE, εταιρείες ενέργειας και κυβερνήσεις γέμισαν τις εγκαταστάσεις τους σε πάνω από το 90% της χωρητικότητάς τους, τη στιγμή που πέρυσι ήταν κάτω από 80%. Λόγω των υψηλών τιμών, εταιρείες που πωλούσαν φυσικό αέριο έσπευσαν στην ευρωπαϊκή αγορά. Πλοία με μεγάλες ποσότητες υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) αποστέλλονταν στην Ευρώπη από τις ΗΠΑ, το Κατάρ και άλλες χώρες που παράγουν αέριο- σε σημείο που, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα των New York Times, υπάρχουν πλοία που πλέον βρίσκονται σε αναμονή στα ανοιχτά περιμένοντας να αδειάσουν τα φορτία τους σε τερματικά όπου παρατηρείται συνωστισμός. Αξίζει να σημειωθεί πως, όπως λέει η Λόρα Πέιτζ, αναλύτρια της Klper, τις τελευταίες ημέρες τουλάχιστον ένα πλοίο μεταφοράς LNG που κατευθυνόταν από την Αλγερία προς την Ευρώπη φαίνεται να άλλαξε πορεία προς την Ασία, αναζητώντας καλύτερες τιμές.
Τα μεγάλα αποθέματα αερίου της Ευρώπης αποτελούν πλέον σημαντικό «μαξιλαράκι» απέναντι σε περαιτέρω περικοπές ρωσικών προμηθειών ή άλλες δυσάρεστες εκπλήξεις: Κατά τον Μάσιμο ντι Οντοάρντο, αντιπρόεδρο ερευνών αερίου στη Wood Mackenzie, τα επίπεδα των αποθεμάτων που έχουν επιτεχθεί φάνταζαν αδιανόητα πριν λίγους μήνες. Επίσης, η ζήτηση για αέριο, που αποτελεί σημαντικό καύσιμο για την παραγωγή του ηλεκτρισμού που καταναλώνει η Ευρώπη, έχει πέσει πολύ- άλλος ένας παράγοντας που μειώνει τις τιμές. Παράλληλα, οι θερμοκρασίες στην αρχή του φθινοπώρου ήταν πολύ υψηλότερες από ό,τι συνήθως σε πολλά τμήματα της Ευρώπης, οπότε και η χρήση θέρμανσης κινείται σε χαμηλά επίπεδα.
Σε κάθε περίπτωση, όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα των New York Times, η πρόσφατη πτώση των τιμών θα μπορούσε να είναι παροδική, και οι μεγάλες διακυμάνσεις πιθανώς θα συνεχιστούν- άλλωστε, όπως προαναφέρθηκε, οι τιμές του αερίου στην Ευρώπη και πάλι παραμένουν ψηλά σε σχέση με το παρελθόν. Επίσης, θεωρείται πως έπαιξαν ρόλο και οι διεργασίες από πλευράς της ΕΕ για επιβολή πλαφόν/ συγκράτηση των τιμών- ενώ μπορεί να υπάρξει νέα «τρικυμία» αν υπάρξουν διαταραχές στις ροές αερίου από τη Ρωσία μέσω Ουκρανίας ή σε περίπτωση που λάβουν χώρα νέα περιστατικά όπως οι διαρροές στους αγωγούς Nord Stream στη Βαλτική, που αποδίδονται σε δολιοφθορά. Επίσης, υφίσταται πάντα το θέμα του καιρού: Είναι άγνωστο πώς θα αντιδράσουν οι αγορές όταν έρθουν τα πρώτα κύματα ψύχους και τα αποθέματα αρχίσουν να μειώνονται.
Προσπάθειες της ΕΕ για έλεγχο των τιμών- Έκτακτο συμβούλιο στις 24 Νοεμβρίου
Στο μεταξύ, οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ συναντήθηκαν την Τρίτη για να συζητήσουν μέτρα για τη συγκράτηση των τιμών. Αν και, όπως σημειώνει το Reuters, δεν υπήρχε ακόμα στο τραπέζι επίσημη πρόταση για πλαφόν τιμών, οι υπουργοί στο Λουξεμβούργο αναμενόταν να συζητήσουν επί της αρχής πώς θα λειτουργούσε ένα όριο τιμών αερίου στην ΕΕ, καθώς και πιθανά μειονεκτήματα.
Ο προεδρεύων του Συμβουλίου και υπουργός Βιομηχανίας και Ενέργειας της Τσεχίας, Γιόζεφ Σικέλα, ανακοίνωσε έκτακτο συμβούλιο των υπουργών Ενέργειας της ΕΕ στις 24 Νοεμβρίου, για την υιοθέτηση των μέτρων που θα μειώσουν τις τιμές της ενέργειας. Κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, λίγο μετά τη λήξη των εργασιών, τόνισε ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν στις βασικές κατευθύνσεις των μέτρων που θα ρίξουν τις τιμές της ενέργειας και κάλεσαν την Επιτροπή να τις εξειδικεύσει.
Ειδικότερα, ο Γιόζεφ Σικέλα ανέφερε ότι «οι υπουργοί συμφώνησαν ότι πρέπει να εστιάσουμε στις κοινές προμήθειες φυσικού αερίου - είναι κάτι το οποίο συζητούμε εδώ και αρκετούς μήνες και πρέπει να αρχίσουμε να αγοράζουμε φυσικό αέριο από αξιόπιστους προμηθευτές», αμέσως μετά την περίοδο του καλοκαιριού.
Επιπλέον, οι υπουργοί Ενέργειας στηρίζουν ευρέως την εισαγωγή ενός δυναμικού πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου που θα περιορίσει την υπερβολική αστάθεια των τιμών, είπε ο Τσέχος υπουργός. Σημείωσε, ωστόσο, ότι υπάρχουν διαφορετικές απόψεις όσον αφορά στον μηχανισμό διόρθωσης των τιμών του φυσικού αερίου στο χρηματιστήριο TTF. «Το ζητούμενο είναι να διασφαλιστεί ότι με το πλαφόν αυτό, θα συνεχίσουμε να μπορούμε να λαμβάνουμε από τις αγορές το αέριο που έχουμε ανάγκη», τόνισε ο Γ. Σικέλα. Πρόσθεσε, επίσης, ότι οι υπουργοί καλωσόρισαν τα μέτρα αλληλεγγύης, τα οποία θα διασφαλίζουν ότι τα κράτη-μέλη θα μπορούν να λαμβάνουν φυσικό αέριο, ακόμα και χωρίς τη σύναψη διμερών συμφωνιών μεταξύ τους.
«Είχαμε μια λεπτομερή συζήτηση με τους υπουργούς Ενέργειας για το πώς θα προχωρήσουμε», δήλωσε η Επίτροπος Ενέργειας, Κάντρι Σίμσον και πρόσθεσε ότι το πακέτο μέτρων που συμφωνήθηκε έχει σειρά σημαντικών στοιχείων πάνω στο οποίο «θα πρέπει να εργαστούμε μαζί για να υιοθετηθεί στο επόμενο Συμβούλιο Ενέργειας».
Πρώτον, θα πρέπει να υλοποιήσουμε τις κοινές αγορές φυσικού αερίου - είναι ισχυρή η στήριξη για αυτό το μέτρο μεταξύ των υπουργών, είπε η Επίτροπος Ενέργειας. «Αν γίνει αυτό θα αρχίσουμε να αγοράζουμε από κοινού φυσικό αέριο μετά τη θερινή περίοδο», πρόσθεσε. Δεύτερον, «υπάρχει ευρεία συναίνεση» ότι ένας συμπληρωματικός δείκτης για το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) ως τα τέλη Μαρτίου, είναι ένα «πολύ χρήσιμο βήμα», είπε η Σίμσον.
Όσον αφορά το «δυναμικό πλαφόν» στην τιμή του φυσικού αερίου στο ΤTF, η κ. Σίμσον είπε ότι σήμερα έγινε μια εποικοδομητική συζήτηση και η Επιτροπή θα παρουσιάσει σύντομα λεπτομερείς προτάσεις. Τόνισε, ωστόσο, ότι θα πρέπει παράλληλα να διασφαλιστεί η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού στην ΕΕ και να αποτραπεί η αύξηση της κατανάλωσης φυσικού αερίου.
Κάποιοι διπλωμάτες της ΕΕ λένε πως η πτώση των τιμών θα μπορούσε να μειώσει το momentum για την επιβολή πλαφόν στα κόστη της ενέργειας, ωστόσο άλλοι λένε πως χρειάζεται κάτι τέτοιο για προστασία από πιθανές εξάρσεις τιμών καθώς η Ευρώπη οδεύει προς τον χειμώνα.
Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν διαφωνίες: Η Γαλλία, η Ιταλία, η Πολωνία και 12 άλλες χώρες ζήτησαν τον προηγούμενο μήνα από τις Βρυξέλλες επιβολή πλαφόν σε όλη την ΕΕ. Άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων η Γερμανία, ο μεγαλύτερος αγοραστής αερίου της Ευρώπης, και η Ολλανδία, αντιτίθενται, καθώς λένε ότι αυτό θα προκαλούσε αύξηση της ζήτησης ή θα έκανε δυσκολότερη την προσέγγιση προμηθειών από διεθνείς αγορές.
Η Κομισιόν φαίνεται να κινείται προς την κατεύθυνση ενός «δυναμικού» πλαφόν/ ορίου, που θα ενεργοποιείται ως μέτρο τελευταίας επιλογής σε περίπτωση έξαρση των τιμών και ότι θα πρέπει να πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις, όπως να μην προκληθεί άνοδος της ζήτησης αερίου. Κάποιοι διπλωμάτες της ΕΕ λένε πως έχουν ακόμα ερωτηματικά για την πρόταση αυτή, περιλαμβανομένου του πώς θα επηρέαζε τη δυνατότητα της ΕΕ να αγοράζει αέριο κατά τη διάρκεια διαταραχών στις προμήθειες σε περίπτωση που οι τιμές αγοράς ξεπεράσουν την τιμή- πλαφόν.
Σημειώνεται πως η ιδέα αυτή κινείται σε παρόμοιο πλαίσιο με πρόταση που είχαν παρουσιάσει η Ελλάδα, το Βέλγιο, η Ιταλία και η Πολωνία για έναν «δυναμικό διάδρομο τιμών»- ένα εύρος τιμών με κεντρική τιμή κάτω από την τιμή αγοράς- για τις αγορές χονδρικής.
Μια άλλη πρόταση είναι η επιβολή πλαφόν στο αέριο που χρησιμοποιείται για παραγωγή ηλεκτρισμού, ωστόσο υπάρχουν προβληματισμοί πως αυτό θα μπορούσε να αυξήσει τη χρήση αερίου στην Ευρώπη.
Ενώ ένα πλαφόν θα ήταν προσωρινή λύση, η Κομισιόν θα επιθυμούσε κάτι πιο μακροπρόθεσμο- έναν εναλλακτικό δείκτη αναφοράς για το αέριο στην Ευρώπη, και έχει ζητήσει από τις αρμόδιες αρχές της ΕΕ να λανσάρουν έναν ως τις 31 Μαρτίου 2023. Ιστορικά, ο δείκτης αναφοράς για το LNG ήταν το TTF (Ολλανδία), ωστόσο η μεγάλη μείωση των ρωσικών προμηθειών τον κατέστησε εξαιρετικά ευμετάβλητο και υψηλότερο από τις τιμές LNG σε άλλες περιοχές. Οι Βρυξέλλες θεωρούν πως χρειάζεται νέος δείκτης από τη στιγμή που το TTF καθοδηγείται από τις προμήθειες μέσω αγωγών και δεν αντιπροσωπεύει πλέον μια αγορά με περισσότερο LNG.
Μια άλλη επιλογή θα ήταν η επιβολή πλαφόν σε όλο το αέριο, όπως ζητήθηκε τον προηγούμενο μήνα από 15 χώρες της ΕΕ. Η Κομισιόν παρουσιάζεται διστακτική, καθώς κάτι τέτοιο θα ήταν πολύπλοκο και θα εμπεριείχε κινδύνους για την ενεργειακή ασφάλεια. Ακόμη, τον Σεπτέμβριο η Κομισιόν είχε προτείνει πλαφόν στο ρωσικό αέριο, μα εγκατέλειψε την ιδέα λόγω αντίστασης από χώρες της κεντρικής και της ανατολικής Ευρώπης, που φοβούνταν ότι η Μόσχα θα απαντούσε σταματώντας την παροχή του αερίου που συνεχίζει να τους στέλνει.
Η Ευρώπη προμηθευόταν από τη Ρωσία το 40% του αερίου της πριν την εισβολή στην Ουκρανία. Το ποσοστό αυτό έχει πέσει στο 8% πλέον, και κάποιοι διπλωμάτες της ΕΕ θεωρούν ότι ένα πλαφόν δεν θα κατάφερνε πολλά ως προς τη μείωση των ευρωπαϊκών τιμών αερίου, και θα αποτελούσε περισσότερο γεωπολιτική κίνηση για τη μείωση των εσόδων της Μόσχας.
Με πληροφορίες από Reuters, ΑΠΕ-ΜΠΕ, New York Times, Financial Times, Euronews