Σε λεπτομερή χρονικά αναδημιουργία της ιστορίας μιας χαμένης ηπείρου η οποία σήμερα είναι θαμμένη (κυριολεκτικά) κάτω από τα πόδια μας- κάτω από τη νότια Ευρώπη- προχώρησαν επιστήμονες.
Όπως σημειώνεται σε σχετικό δημοσίευμα του Science, τα μόνα ορατά απομεινάρια της ηπείρου αυτής- η οποία έχει λάβει το όνομα «Μεγάλη Αδρία» (Greater Adria)- είναι κάποιοι ασβεστόλιθοι και άλλα είδη βράχων σε οροσειρές της νότιας Ευρώπης. Επιστήμονες εκτιμούν πως οι βράχοι άρχισαν ως ιζήματα τα οποία σε βάθος χρόνου απομακρύνθηκαν από την επιφάνεια και μεταφέρθηκαν πιο ψηλά λόγω της σύγκρουσης των τεκτονικών πλακών. Ωστόσο το μέγεθος, το σχήμα και η ιστορία της αρχικής ηπείρου – μεγάλο μέρος της οποίας ήταν κάτω από ρηχές, τροπικές θάλασσες για εκατομμύρια χρόνια- ήταν δύσκολο να «αποκωδικοποιηθούν».
Όπως σημειώνει ο Ντούβε βαν Χίνσμπεργκεν, γεωλόγος του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης στην Ολλανδία, η Μεγάλη Αδρία είχε μια βίαιη, πολύπλοκη για τα γεωλογικά δεδομένα «ζωή»: Κατέστη ξεχωριστή «οντότητα» όταν αποσπάστηκε από την υπερ-ήπειρο της Γκοντβάνα (τη συνέθεταν η Αφρική, η Νότια Αμερική, η Αυστραλία, η Ανταρκτική, η Ινδική υποήπειρος και η Αραβική Χερσόνησος) περίπου 240 εκατομμύρια χρόνια πριν και άρχισε να κινείται βόρεια, όπως εκτιμούν οι επιστήμονες. Περίπου 140 εκατομμύρια χρόνια πριν, ήταν ένας όγκος μεγέθους αντίστοιχου αυτού της Γροιλανδίας, σε μεγάλο βαθμό βυθισμένη κάτω από μια τροπική θάλασσα, όπου τα ιζήματα συσσωρεύονταν και μετατρέπονταν σε βράχο. Μετά, καθώς συγκρουόταν, 100 με 120 εκατομμύρια χρόνια πριν, με αυτό που είναι η σημερινή Ευρώπη, έσπασε σε κομμάτια τα οποία «γλίστρησαν» κάτω από την ήπειρο. Μόνο ένα κλάσμα των βράχων της Μεγάλης Αδρίας, που αποσπάστηκαν κατά τη σύγκρουση, παρέμειναν στην επιφάνεια.
Ένα άλλο πολύπλοκο ζήτημα είναι πως οι βράχοι της Μεγάλης Αδρίας είναι διεσπαρμένοι σε 30 χώρες- από την Ισπανία μέχρι το Ιράν. Οπότε, όπως σημειώνει ο βαν Χίνσμπεργκεν, τα δεδομένα είναι και αυτά διεσπαρμένα, όπως οι ίδιοι οι βράχοι- ενώ μέχρι πρόσφατα οι γεωλόγοι δεν είχαν στη διάθεσή τους λογισμικό επαρκώς εξελιγμένο για να υλοποιηθούν τέτοιας έκτασης αναδημιουργίες. «Η περιοχή της Μεσογείου είναι απλά ένα γεωλογικό χάος...όλα είναι κυρτωμένα, σπασμένα και στοιβαγμένα».
Στο πλαίσιο της νέας αυτής μελέτης, ο βαν Χίνσμπεργκεν και οι συνάδελφοί του πέρασαν πάνω από 10 χρόνια συλλέγοντας πληροφορίες σχετικά με τις ηλικίες δειγμάτων βράχων που θεωρείται πως προέρχονταν από τη Μεγάλη Αδρία, καθώς και τον προσανατολισμό των μαγνητικών πεδίων που ήταν παγιδευμένα σε αυτά. Αυτό έδωσε στους επιστήμονες τη δυνατότητα να διαπιστώσουν ότι μόνο πότε, αλλά και πού σχηματίστηκαν αυτοί οι βράχοι.
Αντί να κινηθεί απλά προς τα βόρεια χωρίς αλλαγή στον προσανατολισμό της, η Μεγάλη Αδρία περιστράφηκε με φορά αντίθετη από αυτήν του ρολογιού, ερχόμενη σε επαφή με άλλες τεκτονικές πλάκες, όπως αναφέρει η ομάδα του βαν Χίνσμπεργκεν στο Gondwana Research. Αν και η τεκτονική σύγκρουση έγινε σε ταχύτητες όχι μεγαλύτερος των 3-4 εκατοστών ανά έτος, η σύγκρουση αυτή είχε ως αποτέλεσμα να σπάσει αυτό το, πάχους 100 χλμ, κομμάτι του φλοιού και το μεγαλύτερο μέρος του να καταλήξει βαθιά στον μανδύα της Γης, σημειώνει ο βαν Χίνσμπεργκεν.
Η μελέτη αυτή δεν είναι το μόνο στοιχείο περί της ύπαρξης της Μεγάλης Αδρίας: Άλλοι ερευνητές, που χρησιμοποιούν σεισμικά κύματα για τη δημιουργία μοντέλων των δομών βαθιά στο εσωτερικό της Γης, έχουν δημιουργήσει έναν «Άτλαντα του υπεδάφους»- ένα πραγματικό «νεκροταφείο» με τμήματα του φλοιού που έχουν βυθιστεί στον μανδύα. Η έρευνα αυτή δείχνει ότι τμήματα της χαμένης ηπείρου πλέον βρίσκονται μέχρι και 1.500 χλμ κάτω από την επιφάνεια του πλανήτη μας.