Μετά από 2.000 χρόνια, κρυμμένο κάτω από στρώματα ηφαιστειακής λάβας και στάχτης, ανακαλύφθηκε στην αρχαία ρωμαϊκή πόλη της Πομπηίας ένα σπάνιο εύρημα που θεωρείται μοναδικό για τον αιώνα. Οι αρχαιολόγοι εντόπισαν ένα πολυτελές ιδιωτικό λουτρό, πιθανότατα το μεγαλύτερο που έχει βρεθεί στην περιοχή, με θερμαινόμενα και κρύα δωμάτια, εξαιρετικά έργα τέχνης και μία εντυπωσιακή πισίνα.
Το συγκρότημα, που θυμίζει σύγχρονο σπα, βρίσκεται στο κέντρο μίας μεγάλης κατοικίας, η οποία αποκαλύφθηκε τα τελευταία δύο χρόνια κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης ανασκαφικής έρευνας.
«Είναι αυτοί οι χώροι που πραγματικά αποτελούν μέρος του «φαινόμενου της Πομπηίας» - είναι σχεδόν σαν οι άνθρωποι να είχαν φύγει πριν από ένα λεπτό», λέει ο Δρ Gabriel Zuchtriegel, διευθυντής του Αρχαιολογικού Πάρκου της Πομπηίας, ο οποίος αποκάλυψε το νέο εύρημα στο BBC.
Το αποδυτήριο του λουτρού έχει ζωηρούς κόκκινους τοίχους, μωσαϊκό δάπεδο και πέτρινους πάγκους. Μια χειροποίητη κάτοψη του χώρου της ανασκαφής υπογραμμίζει τα πέντε δωμάτια που αποτελούν το συγκρότημα λουτρών εντός της ιδιωτικής κατοικίας.
Η ανάλυση δύο σκελετών που ανακαλύφθηκαν στο σπίτι δείχνει επίσης τη φρίκη που αντιμετώπισαν οι κάτοικοι της Πομπηίας όταν εξερράγη ο Βεζούβιος το 79 μ.Χ.
Τα πτώματα ανήκαν σε μια γυναίκα, ηλικίας μεταξύ 35 και 50 ετών, που κρατούσε κοσμήματα και νομίσματα, και σε έναν νεότερο άνδρα στην εφηβεία ή στις αρχές των 20 ετών.
Είχαν εγκλωβιστεί σε ένα μικρό δωμάτιο, αλλά σκοτώθηκαν καθώς ένα «τσουνάμι» υπερθερμασμένου ηφαιστειακού αερίου και τέφρας διέλυσε την πόλη.
«Αυτό είναι ένα δραματικό μέρος και ό,τι βρίσκετε εδώ σας μιλάει για το δράμα», λέει η συντηρήτρια της Πομπηίας, Dr Ludovica Alesse.
Το ένα τρίτο της αρχαίας πόλης εξακολουθεί να βρίσκεται κρυμμένο κάτω από τα ηφαιστειακά συντρίμμια από την καταστροφή, αλλά η νέα ανασκαφή – η πιο εκτεταμένη εδώ και μια γενιά – παρέχει νέες γνώσεις για την αρχαία ρωμαϊκή ζωή.
Τους αρχαιολόγους ακολούθησε μια ομάδα ντοκιμαντέρ από το BBC και το Lion TV, για μια σειρά που ονομάζεται Pompeii: The New Dig.
Ένα ολόκληρο τετράγωνο της Πομπηίας έχει πλέον αποκαλυφθεί, αποκαλύπτοντας ένα πλυντήριο και ένα αρτοποιείο, καθώς και το μεγάλο ιδιωτικό σπίτι. Πιστεύεται ότι όλα αυτά ανήκαν σε ένα πλούσιο άτομο, πιθανώς τον Aulus Rustius Verus, έναν ισχυρό πολιτικό της Πομπηίας.
Η ανακάλυψη του λουτρού αποτελεί περαιτέρω επιβεβαίωση της ιδιότητάς του ως ελίτ, λέει ο Δρ Zuchtriegel.
«Υπάρχουν μόνο λίγα σπίτια που διαθέτουν ιδιωτικό συγκρότημα λουτρών, οπότε ήταν κάτι πραγματικά για τους πλουσιότερους των πλουσίων», λέει. «Και αυτό είναι τόσο τεράστιο - είναι ίσως το μεγαλύτερο συγκρότημα λουτρών σε ένα ιδιωτικό σπίτι της Πομπηίας.»
Όσοι ήταν αρκετά τυχεροί να χρησιμοποιήσουν τη σουίτα των λουτρών θα είχαν θέα στα αποδυτήρια με τους ζωηρούς κόκκινους τοίχους και ένα μωσαϊκό δάπεδο διάστικτο με γεωμετρικά σχέδια με ένθετα μάρμαρα από όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Στη συνέχεια κατευθύνονταν στο ζεστό δωμάτιο, κάνοντας μια βουτιά σε ένα μπάνιο, απολαμβάνοντας τη ζεστασιά που μοιάζει με σάουνα, που παρέχεται από ένα κρεμαστό δάπεδο που επέτρεπε στον ζεστό αέρα να ρέει από κάτω και στους τοίχους με μια κοιλότητα όπου μπορούσε να κυκλοφορεί η θερμότητα.
Τέλος, θα έμπαιναν στο μεγαλύτερο και πιο θεαματικό δωμάτιο όλων - το frigidarium, ή κρύο δωμάτιο. Περιτριγυρισμένος από κόκκινες στήλες και τοιχογραφίες αθλητών, ένας επισκέπτης μπορούσε να δροσιστεί στην πισίνα, η οποία είναι τόσο μεγάλη που χωρούν 20-30 άτομα.
«Τα ζεστά καλοκαίρια, θα μπορούσατε να καθίσετε με τα πόδια σας στο νερό, κουβεντιάζοντας με τους φίλους σας, ίσως απολαμβάνοντας ένα φλιτζάνι κρασί», λέει ο Δρ Zuchtriegel.
Μια τεράστια αίθουσα δεξιώσεων με μαύρους τοίχους και εντυπωσιακά έργα τέχνης κλασικών σκηνών βρέθηκε πέρυσι. Αποκαλύφθηκε επίσης ένα μικρότερο, πιο οικείο δωμάτιο - βαμμένο σε απαλό μπλε - όπου οι κάτοικοι του σπιτιού πήγαιναν και προσεύχονταν στους θεούς.
Η κατοικία ήταν εν μέσω ανακαίνισης – εργαλεία και οικοδομικά υλικά έχουν βρεθεί παντού. Στο μπλε δωμάτιο, ένας σωρός από κοχύλια στρειδιών βρίσκονται στο πάτωμα, έτοιμα να αλεσθούν και να εφαρμοστούν στους τοίχους για να τους δώσει μια ιριδίζουσα λάμψη.
Δίπλα σε αυτόν τον όμορφο χώρο, σε ένα στενό δωμάτιο με σχεδόν καθόλου διακόσμηση, έγινε μια κατάφωρη ανακάλυψη – τα λείψανα δύο κατοίκων της Πομπηίας που δεν κατάφεραν να ξεφύγουν από την έκρηξη.
Ο σκελετός μιας γυναίκας βρέθηκε ξαπλωμένος πάνω σε ένα κρεβάτι, κουλουριασμένος σε εμβρυϊκή θέση. Το σώμα ενός άνδρα βρισκόταν στη γωνία αυτού του μικρού δωματίου.
«Η έντονη ροή νέφους από τον Βεζούβιο ήρθε κατά μήκος του δρόμου ακριβώς έξω από αυτό το δωμάτιο και προκάλεσε την κατάρρευση ενός τοίχου, και αυτό βασικά τον συνέθλιψε μέχρι θανάτου», εξηγεί η Δρ Σόφι Χέι, αρχαιολόγος στην Πομπηία.
«Η γυναίκα ήταν ακόμα ζωντανή ενώ εκείνος πέθαινε - φανταστείτε το τραύμα - και μετά αυτό το δωμάτιο γέμισε με την ροή του νέφους, και έτσι πέθανε».
Η ανάλυση του ανδρικού σκελετού έδειξε ότι παρά το νεαρό της ηλικίας του, τα οστά του είχαν σημάδια φθοράς, υποδηλώνοντας ότι ήταν χαμηλότερης θέσης, πιθανώς ακόμη και σκλάβος.
Η γυναίκα ήταν μεγαλύτερη, αλλά τα οστά και τα δόντια της ήταν σε καλή κατάσταση. Ο σκελετός μιας γυναίκας, που κρατούσε κέρματα, βρέθηκε κουλουριασμένος σε εμβρυϊκή στάση. Το σώμα ενός άνδρα ήταν στη γωνία αυτού του μικρού δωματίου.
«Ήταν πιθανώς κάποια υψηλότερη στην κοινωνία», λέει ο Δρ Sophie Hay. «Θα μπορούσε να ήταν σύζυγος του ιδιοκτήτη του σπιτιού - ή ίσως βοηθός που φρόντιζε τη σύζυγο, απλά δεν ξέρουμε».
Μια ποικιλία αντικειμένων βρέθηκε σε μια μαρμάρινη επιφάνεια τραπεζιού στο δωμάτιο - γυάλινα σκεύη, μπρούτζινες κανάτες και αγγεία - ίσως μεταφέρθηκαν στο δωμάτιο όπου οι δυο τους είχαν κρυφτεί ελπίζοντας να γλιτώσουν από την έκρηξη.
Αλλά είναι τα αντικείμενα που κρατούν τα θύματα που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ο νεότερος κρατούσε μερικά κλειδιά, ενώ η ηλικιωμένη βρέθηκε με χρυσά και ασημένια νομίσματα και κοσμήματα.
Αυτά φυλάσσονται στο θησαυροφυλάκιο της Πομπηίας, μαζί με άλλα ανεκτίμητα ευρήματα της πόλης, και μας δόθηκε η ευκαιρία να τα δούμε με τον αρχαιολόγο, Δρ Alessandro Russo.
Τα χρυσά νομίσματα εξακολουθούν να λάμπουν σαν να ήταν καινούργια και αποκαλύπτουν ντελικάτα χρυσά και φυσικά μαργαριταρένια σκουλαρίκια, μενταγιόν με κολιέ και περίτεχνα χαραγμένους ημιπολύτιμους λίθους.
«Όταν βρίσκουμε αυτό το είδος αντικειμένου, η απόσταση από την αρχαιότητα και τη σύγχρονη εποχή εξαφανίζεται», λέει ο Δρ Russo, «και μπορούμε να αγγίξουμε ένα μικρό κομμάτι της ζωής αυτών των ανθρώπων που πέθαναν στην έκρηξη».
Η Δρ Sophie Hay περιγράφει το συγκρότημα των ιδιωτικών λουτρών ως μια ανακάλυψη που γίνεται μια φορά στα 100 χρόνια, η οποία ρίχνει επίσης περισσότερο φως σε μια πιο σκοτεινή πλευρά της ρωμαϊκής ζωής.
Ακριβώς πίσω από το ζεστό δωμάτιο είναι ένα λεβητοστάσιο. Ένας σωλήνας έφερνε νερό από το δρόμο και το υπόλοιπο θερμαινόταν σε ένα λέβητα μολύβδου που προοριζόταν για το ζεστό δωμάτιο. Οι βαλβίδες που ρύθμιζαν τη ροή φαίνονται τόσο σύγχρονες που είναι σαν να μπορείς να τις ανάβεις και να τις σβήνεις ακόμα και σήμερα.
Με ένα φούρνο από κάτω, οι συνθήκες σε αυτό το δωμάτιο θα ήταν αφόρητα ζεστές για τους σκλάβους που έπρεπε να διατηρήσουν όλο το σύστημα σε λειτουργία.
«Το πιο ισχυρό πράγμα από αυτές τις ανασκαφές είναι αυτή η έντονη αντίθεση μεταξύ της ζωής των σκλάβων και των πολύ, πολύ πλουσίων. Και εδώ το βλέπουμε», λέει η Δρ Sophie Hay.
«Η διαφορά μεταξύ της πολυτελούς ζωής του λουτρού, σε σύγκριση με το δωμάτιο του φούρνου, όπου οι σκλάβοι θα τροφοδοτούσαν τη φωτιά κοπιάζοντας όλη μέρα.
«Ένας τοίχος είναι το μόνο που θα μπορούσε να σε χωρίσει ανάμεσα σε δύο διαφορετικούς κόσμους».
Η ανασκαφή βρίσκεται στις τελευταίες της εβδομάδες - αλλά νέες ανακαλύψεις συνεχίζουν να αναδύονται από την τέφρα. Περιορισμένος αριθμός επισκεπτών επιτρέπεται να επισκεφθεί την ανασκαφή ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά τελικά θα ανοίξει πλήρως για το κοινό.
«Κάθε μέρα εδώ είναι μια έκπληξη», λέει η δρ Anna Onesti, διευθύντρια της ανασκαφής.
«Μερικές φορές το πρωί έρχομαι στη δουλειά νομίζοντας ότι είναι μια κανονική εργάσιμη μέρα - και μετά ανακαλύπτω ότι βρήκαμε κάτι εξαιρετικό.
«Είναι μια μαγική στιγμή για τη ζωή της Πομπηίας και αυτή η ανασκαφική εργασία μας προσφέρει τη δυνατότητα να τη μοιραστούμε με το κοινό».