Η Μιλένα Αποστολάκη μπήκε στην πολιτική ως νομικός, όταν μία μακρά επαγγελματική διαδρομή με σταθμούς στην Ελλάδα και στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου εργάστηκε στο φημισμένο δικηγορικό γραφείο Fried Frank Harris Shriver & Jacobson, την οδήγησε στο νομικό γραφείο του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου.
Εκλέχτηκε επανειλημμένα βουλευτής, χρημάτισε Υφυπουργός Ανάπτυξης και Υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, διαφώνησε ηχηρά το 2011 με την προκήρυξη του δημοψηφίσματος και από το 2012 η Μιλένα Αποστολάκη επέστρεψε στον επαγγελματικό στίβο της δικηγορίας και στη νομική επιστήμη, διατηρώντας τη δημόσια παρέμβασή της μέσα από τη συστηματική αρθρογραφία της.
Με την ιδιότητα της Διευθύντριας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας μιλάει στην Huffpost για την προσπάθεια της να ενεργοποιήσει το νομικό κόσμο της χώρας, αλλά και το σύνολο της κοινωνίας, στην κατεύθυνση της εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών, που ήδη εδραιώνεται σε διεθνές επίπεδο.
«Η διαμεσολάβηση αλλάζει νοοτροπίες, επιλύει καθημερινά προβλήματα των πολιτών και δίνει ώθηση στην επιχειρηματικότητα - άρα στην οικονομία», εξηγεί η Μιλένα Αποστολάκη, που δηλώνει παρούσα στη διαρκή μάχη για αλλαγή και βήματα προόδου στην ελληνική κοινωνία.
«Ο στόχος είναι μία νέα νομική πραγματικότητα στην Ελλάδα», λέει, καθώς η διαμεσολάβηση οδηγεί στην ταχύτερη και λιγότερο κοστοβόρα απονομή της δικαιοσύνης, προς όφελος της κοινωνίας και κάθε πολίτη ξεχωριστά. Αυτά τα πλεονεκτήματα αναδεικνύονται με εξαιρετικά παραστατικό τρόπο σε ένα σύντομο βίντεο που επεξεργάστηκε ο ΕΟΔΙΔ με την συμμετοχή του Θοδωρή Αθερίδη.
Huffpost: Η 20η Μαρτίου είναι η διεθνής μέρα της Διαμεσολάβησης. Είστε Διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαιτησίας και Διαμεσολάβησης (ΕΟΔΙΔ). Τι σημαίνει αυτός ο νέος θεσμός;
Μ.Αποστολάκη: Η Διαμεσολάβηση αποτελεί έναν εναλλακτικό τρόπο επίλυσης διαφορών. Αποτελεί μαζί με τη Διαιτησία μια εξαιρετικά ουσιαστική και αποτελεσματική επιλογή προκειμένου δύο μέρη να λύσουν μια διαφορά στην οποία εμπλέκονται. Στην διαμεσολάβηση δυο ή περισσότερα μέρη επιχειρούν εκουσίως να επιλύσουν με συμφωνία μια διαφορά τους, με την βοήθεια ενός τρίτου προσώπου ειδικά εκπαιδευμένου, αμερόληπτου και ανεξάρτητου, του Διαμεσολαβητή.
Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής τα μέρη προσέρχονται με τους συνηγόρους τους, ενώπιον του Διαμεσολαβητή τον οποίο τα ίδια με συμφωνία επιλέγουν. Με κοινές, αλλά και κατ ιδίαν συναντήσεις, ο Διαμεσολαβητής επιχειρεί να συμβάλει στην εξεύρεση κοινά αποδεκτής λύσης. Με τον τρόπο αυτό μία διαφορά μπορεί να επιλυθεί γρήγορα, οικονομικά και πολιτισμένα. Αποφεύγεται δηλαδή η πολυετής συνήθως ταλαιπωρία στα δικαστήρια και το ψυχικό και οικονομικό κόστος που πάντα αυτή συνεπάγεται.
Ο ΕΟΔΙΔ είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου που έχει ως αντικείμενο την παροχή στην Ελλάδα και το εξωτερικό υπηρεσιών διαμεσολάβησης, διαιτησίας και εξωδικαστικής εν γένει επίλυσης διαφορών, καθώς επίσης και τη διάδοση, προβολή, προώθηση των θεσμών εναλλακτικής επίλυσης διαφορών με σκοπό την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη επίλυσή τους.
Με αυτό τον σκοπό, ολοκληρώσαμε πρόσφατα την παραγωγή ενός σύντομου video προκειμένου η Ελληνική κοινωνία να γνωρίσει τη διαμεσολάβηση και την διαιτησία και να κατανοήσει τα πλεονεκτήματά τους.
Το βίντεο του ΕΟΔΙΔ με τον Θοδωρή Αθερίδη
Huffpost: Είναι εύκολο να εμπιστευθεί κανείς έναν θεσμό εκτός δικαστικού συστήματος?
Μ.Αποστολάκη: Ο Warren Burger, πρώην Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, έλεγε ότι «η κλασική δικαστική αντιδικία είναι ένα λάθος το οποίο πρέπει να διορθωθεί. Το δικαστικό σύστημα είναι πολύ κοστοβόρο, πολύ ψυχοφθόρο, πολύ καταστροφικό και πολύ αναποτελεσματικό για πολιτισμένους ανθρώπους». Είχε απόλυτο δίκιο!
Ασφαλώς υπάρχουν διαφορές η επίλυση των οποίων δεν μπορεί παρά να προέλθει μέσω της δικαστικής οδού. Σύνθετες διαφορές, συγκρούσεις των οποίων η δυναμική είναι μη διαχειρίσιμη κ.ο.κ. Είναι εύκολο όμως να καταλάβουμε πόσες πολλές διαφορές και συγκρούσεις δεν ανήκουν σε αυτές τις κατηγορίες και θα μπορούσαν να επιλυθούν εκτός των δικαστικών αιθουσών, γρήγορα, οικονομικά και πολιτισμένα.
Ο ΕΟΔΙΔ ως οργανισμός διαχείρισης υπηρεσιών διαμεσολάβησης και διαιτησίας λειτουργεί με βάση κανονισμούς κατά το πρότυπο των διεθνών οργανισμών εναλλακτικής επίλυσης διαφορών, όπως είναι το ICC( International Chamber of Commerce), το LCIA (London Court of International Arbitration) το AAA (American Arbitration Association) κλπ.
Συνεπικουρείται δε στο έργο του από από τα Συμβούλια Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας, τα οποία απαρτίζονται από διακεκριμένους επιστήμονες και έμπειρους επαγγελματίες με εξειδίκευση στη μέθοδο και τη διαδικασία τόσο της διαμεσολάβησης, όσο και της διαιτησίας.
“...η διαφορά είναι ενδεχόμενο παραδείγματος χάριν να λυθεί με διαμεσολάβηση μέσα σε λίγες μέρες, με μια συμφωνία η οποία είναι εκτελεστή, δηλαδή παράγει ακριβώς τα ίδια αποτελέσματα με μια δικαστική απόφαση.”
Huffpost: Αναφερθήκατε ιδιαίτερα στην ταχύτητα και το κόστος. Πόσο χρόνο ή χρήμα μπορεί κάποιος να κερδίσει αν επιλέξει να επιλύσει τη διαφορά του με διαμεσολάβηση;
M.Aποστολάκη: Το πρόβλημα στην καθυστέρηση απονομής της δικαιοσύνης στη χώρα μας είναι μεγάλο. Είναι.χαρακτηριστικό ότι από το 2001 μέχρι σήμερα έχουν ψηφιστεί 13(!) νόμοι για την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης. Είναι προφανές ότι τα αποτελέσματα υπήρξαν πενιχρά.
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση που διεξάγεται από την Παγκόσμια Τράπεζα η Ελλάδα κατέχει μεταξύ 190 χωρών μόλις την 146η θέση όσον αφορά τον χρόνο και το χρήμα που απαιτείται για την επίλυση μιας εμπορικής διαφοράς σε πρώτο βαθμό. Πρόκειται για μια κατάταξη η οποία καταδεικνύει το μεγάλο πρόβλημα που οι πολίτες αντιμετωπίζουν όταν μια υπόθεση τους εκδικάζεται στα δικαστήρια.
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «The EU Justice Scoreboard» οι απαιτούμενες μέρες για την αμετάκλητη εκδίκαση αστικών και εμπορικών υποθέσεων για το έτος 2019 ήταν 1627 ημέρες, δηλαδή πάνω από πέντε χρόνια, χρόνος που κατατάσσει την χώρα μας στις τελευταίες χώρες της ΕΕ αναφορικά με την ταχύτητα απονομής της δικαιοσύνης.
Υπάρχουν υποθέσεις για τις οποίες η δικάσιμος που δίνεται σήμερα είναι το 2026, ή ακόμη και το 2027!
Ο William Gladstone , ο Βρετανός φιλέλληνας Πρωθυπουργός ήδη τον 19ο αιώνα έλεγε: «Justice delayed is justice denied».
Από την άλλη πλευρά η προσφυγή στη διαμεσολάβηση, ή στη διαιτησία προκειμένου κυρίως για εμπορικές διαφορές, εξασφαλίζει τεράστια κλίμακα οικονομίας χρόνου και χρήματος, καθώς η διαφορά είναι ενδεχόμενο παραδείγματος χάριν να λυθεί με διαμεσολάβηση μέσα σε λίγες μέρες, με μια συμφωνία η οποία είναι εκτελεστή, δηλαδή παράγει ακριβώς τα ίδια αποτελέσματα με μια δικαστική απόφαση. Αν πάλι η συμφωνία δεν καταστεί εφικτή τα μέρη μπορούν να προσφύγουν στη δικαιοσύνη.
Huffpost: Ποια είναι σήμερα η κατάσταση στην Ελλάδα σε σχέση με την διαμεσολάβηση;
Μ.Αποστολάκη: Το θεσμικό πλαίσιο για την Διαμεσολάβηση συμπληρώθηκε με το Νόμο 4640/2019, με τον οποίο ο νομοθέτης έκανε ένα αναγκαίο βήμα καθιστώντας την διαμεσολάβηση υποχρεωτική για ορισμένες διαφορές, μεταξύ των οποίων τις οικογενειακές. Ειδικά για τις οικογενειακές διαφορές η φύση τους καθιστά τη διαμεσολάβηση αναγκαία και πολλαπλώς ευεργετική. Υποχρεωτική σημαίνει πως τα μέρη προτού συζητήσουν την αγωγή τους στο δικαστήρια, οφείλουν να επιχειρήσουν με την λεγόμενη Υποχρεωτική Αρχική Συνεδρία, να επιλύσουν τη διαφορά τους με διαμεσολάβηση. Αυτό σημαίνει ότι αν ευδοκιμήσει η απόπειρα, θα ακολουθήσουν και άλλες συνεδρίες οι οποίες θα οδηγήσουν με τη βοήθεια του Διαμεσολαβητή σε μια κοινά αποδεκτή λύση, η οποία θα έχει την ισχύ δικαστικής απόφασης, και όλα αυτά σε σύντομο χρονικό διάστημα, με σαφώς μικρότερο οικονομικό και ψυχικό κόστος.
“Να ενημερωθεί η κοινωνία για τη δυνατότητα που έχει να αποφύγει την ταλαιπωρία της διαμάχης σε μια δικαστική αίθουσα, επιλέγοντας να επιλύσει τη διαφορά της με διαμεσολάβηση, δηλαδή γρήγορα, οικονομικά και πολιτισμένα.”
Huffpost: Ποια είναι η στάση των δικηγόρων απέναντι στο θεσμό;
Μ.Αποστολάκη: Η συμμετοχή των δικηγόρων στη διαδικασία της Διαμεσολάβησης και της Διαιτησίας είναι εκ του νόμου υποχρεωτική. Τα μέρη υποχρεούνται να προσέλθουν στην ΥΑΣ και τις επόμενες συνεδρίες με τους νομικούς τους παραστάτες. Επίσης οι δικηγόροι, αν το επιθυμούν, μπορούν αφού εκπαιδευτούν και πιστοποιηθούν να γίνουν οι ίδιοι διαμεσολαβητές.
Κάθε καινούργια αρχή απαιτεί χρόνο και κόπο προκειμένου ένας νέος θεσμός να ριζώσει, να καμφθούν ενδεχομένως επιφυλάξεις και κυρίως μια τάση για υποσυνείδητη αντίσταση απέναντι σε κάθε τι νέο. Υπάρχουν συνάδελφοι ενθουσιώδεις «πρεσβευτές» της διαμεσολάβησης, που έχουν γίνει διαμεσολαβητές και υποστηρίζουν και προωθούν τον θεσμό με ζέση στους πελάτες τους και ευρύτερα. Κάποιοι άλλοι συνάδελφοι ενδεχομένως είδαν στον θεσμό τον κίνδυνο απώλειας δικηγορικής ύλης και τον αντιμετώπισαν με επιφύλαξη. Έχει ιδιαίτερη σημασία, πέραν της διάχυσης του θεσμού εντός του δικηγορικού σώματος, να γίνει γνωστός στους πολίτες. Να ενημερωθεί η κοινωνία για τη δυνατότητα που έχει να αποφύγει την ταλαιπωρία της διαμάχης σε μια δικαστική αίθουσα, επιλέγοντας να επιλύσει τη διαφορά της με διαμεσολάβηση, δηλαδή γρήγορα, οικονομικά και πολιτισμένα.
Η εκδήλωση που διοργανώνεται από την Κεντρική Επιτροπή Διαμεσολάβησης με αφορμή την Διεθνή Ημέρα Διαμεσολάβησης, στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Πειραιά την Τρίτη 22 Μαρτίου, θα συμβάλει στην προσπάθεια διάχυσης και ενημέρωσης.
“Η διάχυση και εδραίωση του θεσμού της διαιτησίας στην επίλυση των εμπορικών διαφορών θα σημάνει πολλά για την λειτουργία της εθνικής οικονομίας, την αναπτυξιακή της αναβάθμιση και την επενδυτική της αναβάθμιση.”
Huffpost: Ποιος μπορεί να γίνει διαμεσολαβητής
M.Aποστολάκη: Προϋπόθεση για να εκπαιδευτεί και στη συνέχεια πιστοποιηθεί κάποιος ως Διαμεσολαβητής είναι να είναι απόφοιτος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οφείλει να εκπαιδευτεί σε πιστοποιημένο Εκπαιδευτικό φορέα και στη συνέχεια να περάσει τις γραπτές και προφορικές εξετάσεις τις οποίες διενεργεί το Υπουργείο Δικαιοσύνης, προκειμένου να εγγραφεί στο μητρώο Διαμεσολαβητών.
Huffpost: Θα λέγατε ότι ο θεσμός της διαμεσολάβης ισοδυναμεί με τομή στο σύστημα με το οποίο λειτουργεί μέχρι σήμερα η απονομή δικαιοσύνης στην ελληνική κοινωνία;
Μ.Αποστολάκη: Είναι αυτό ακριβώς που επισημαίνετε και οι αγγλοσάξωνες αποκαλούν GAME CHANGER. Πρόκειται για αλλαγή υποδείγματος με πολλαπλό αποτύπωμα, αναπτυξιακό, οικονομικό και κοινωνικό. Η διάχυση και εδραίωση του θεσμού της διαιτησίας στην επίλυση των εμπορικών διαφορών θα σημάνει πολλά για την λειτουργία της εθνικής οικονομίας ,την αναπτυξιακή της αναβάθμιση και την επενδυτική της αναβάθμιση. Ένα σημαντικό εμπόδιο για πολλούς επενδυτές είναι διαχρονικά στην χώρα μας η καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης στα Ελληνικά δικαστήρια. Η υπέρβαση της διελκυστίνδας μέσω της εισαγωγής των εναλλακτικών μορφών επίλυσης διαφορών θα επιφέρει πολλαπλά οφέλη. Αλλά και στον τομέα της λειτουργίας μας ως κοινωνία, η ανατροπή της κουλτούρας της σύγκρουσης και της φιλοδικίας που φορτώνει τα δικαστήρια με υποθέσεις οι οποίες κάλλιστα θα μπορούσαν να λυθούν εκτός δικαστικών αιθουσών , θα έχει σημαντικά οφέλη στη συλλογική μας συγκρότηση και τον πολιτισμό της καθημερινότητάς μας.
Πρόκειται για μεγάλη αλλαγή προς όφελος της ζωής των ανθρώπων. Ό,τι δηλαδή η πολιτική με τις παρεμβάσεις της οφείλει σε κάθε κοινωνία να στοχεύει και να υπηρετεί.