Μιλώντας για τα μυστικά του Σύμπαντος με τον Δρ. Σπύρο Βασιλάκο

Δρ. Βασιλάκο, ακούσαμε μέσα από την ομολογουμένως συναρπαστική ομιλία σας περί του μυστηρίου της Δημιουργίας του Σύμπαντος, για γεγονότα που έλαβαν χώρα πριν από δισεκατομμύρια χρόνια, ή που πρόκειται να εξελιχθούν σε… μια μελλοντική χρονική περίοδο ασύλληπτη σε μάκρος για τα ανθρώπινα δεδομένα… Γιατί ο μέσος άνθρωπος, που ουσιαστικά ζει στο «εδώ και τώρα», να πρέπει να ενδιαφερθεί;

«Υπάρχουν πολλές απαντήσεις, θα ξεκινήσω με την πρώτη, γιατί απλούστατα εκτιμώ πως Από την «Αυγή της ανθρωπότητας», όλους μας απασχολεί πως δημιουργήθηκε ο κόσμος του οποίου αποτελούμε ένα μέρος και κατά συνέπεια η ίδια η ζωή στον πλανήτη μας. Στις αρχαιότερες κοινωνίες, η δημιουργία του Σύμπαντος αποδιδόταν σε διάφορες θεότητες, ή θεούς, σε υπερφυσικές δυνάμεις, τόσο στην Ανατολή, στην Κίνα, την Ινδία αλλά και στην Μέση Ανατολή με τους μεγάλους Άραβες Αστρονόμους, οι οποίοι είχαν μια πιο θεοκρατική αντίληψη των πραγμάτων. Οι πρώτοι που ουσιαστικά προσέθεσαν το κομμάτι της Επιστήμης (βασιζόμενοι στην φιλοσοφία των Αράβων) ήταν οι αρχαίοι Έλληνες. Προσπάθησαν με τους Φυσικούς Νόμους (αν και σήμερα δεν έχουμε την ίδια αντιστοίχιση στην ερμηνεία τους) με λογικά επιχειρήματα και την αιτιοκρατία, να εξηγήσουν πως γεννήθηκε ο κόσμος. Για περισσότερα από χίλια χρόνια κυριάρχησε η «Αριστοτέλεια» άποψη του Γεωκεντρικού Συστήματος, αν και ο Αρίσταρχος ο Σάμιος εκείνη την εποχή είχε προτείνει το Ηλιοκεντρικό. Ωστόσο, επικράτησε η αυθεντία του Αριστοτέλη. Σιγά-σιγά φθάσαμε στην περίοδο της Αναγέννησης, στον 19Ο αιώνα που σημειώθηκε μεγάλη ανάπτυξη στην Αστρονομία και στις Παρατηρήσεις, βεβαίως στη Φυσική και ασφαλώς στην εκρηκτική εξέλιξη στις αρχές του 20ου αιώνα με τις θεωρίες της Σχετικότητας και της Κβαντομηχανικής, για να φτάσουμε στη σημερινή εποχή. Όπως καταλαβαίνετε το ερώτημα πως γεννήθηκε ο κόσμος, είναι διαχρονικό και όσο υπάρχουν άνθρωποι θα είναι κυρίαρχο.

Ποιες είναι οι καθημερινές εφαρμογές - απόρροια όλων αυτών των ατέρμονων ερευνητικών προγραμμάτων;

«Θα σας δώσω ένα παράδειγμα, μέσω του Cern…’Oλες αυτές οι τεχνολογίες που πειραματίζονται αυτή τη στιγμή στο πρόγραμμά του, θα βγουν στην καθημερινή χρήση στα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια. Σκεφτείτε πως ήταν η καθημερινότητα των ανθρώπων πριν είκοσι- τριάντα χρόνια και πως είναι σήμερα. Η ανάγκη των τηλεπικοινωνιών (εκ του μακρόθεν) δημιουργήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 60’ όταν ο άνθρωπος αποφάσισε να ταξιδέψει στην Σελήνη. Συνεπώς, όλα τα δίκτυα τηλεπικοινωνιών που θα διασφάλιζαν αυτό το εγχείρημα τότε, βγήκαν μετά από χρόνια προς καθημερινή χρήση. Η Επιστήμη χρησιμοποιεί αρχικώς την τεχνολογία για να απαντήσει στα ερωτήματα τα οποία διατυπώνει. Αργότερα, όλη αυτή η τεχνογνωσία διαχέεται στο κοινωνικό σύνολο. Τα οφέλη κατά την άποψη μου κινούνται σε τρία επίπεδα: α) η εσωτερική αναζήτηση που έχει ο άνθρωπος, β) τα κοινωνικά οφέλη της τεχνολογίας, και τέλος η εκπαίδευση τόσο του ευρύτερου συνόλου, όσο και των νέων παιδιών, γιατί πρέπει όλοι να κατανοήσουμε πως είναι ο Φυσικός Κόσμος του οποίου, αποτελούμε μια πολύ μικρή οντότητα.»

Θα μπορούσατε να μου παραθέστε ενδεικτικά, ακόμη μερικά από τα τεχνολογικά επιτεύγματα που έχουν δημιουργηθεί μέσα από την Έρευνα και που έχουν αλλάξει την ζωή των ανθρώπων;

«Αυτή τη στιγμή, μέσω internet στο Skype, μπορείτε να επικοινωνήσετε με ένα φίλο, φίλη, ή συγγενικό σας πρόσωπο στην άλλη άκρη της Γής και να τους βλέπετε… Όλη αυτή η τεχνολογία, αναπτύχθηκε «καθαρά» για άλλους λόγους αρχικά. Να βλέπουν και να επικοινωνούν οι βάσεις στη Γη με τους αστροναύτες… Επίσης, λόγω του Cern πήραμε το www, δηλαδή το διαδίκτυο… Από εκεί ξεκίνησε όλη η ιστορία…»

Προς το τέλος της ομιλίας σας, αναφερθήκατε με πάσα επιφυλακτικότητα, σε ισχνές ενδείξεις για την ύπαρξη πολλαπλών Κόσμων…

« Όπως είπα κατά την διάρκεια της ομιλίας μου, όσο περνά ο χρόνος το Σύμπαν διαστέλλεται. Επομένως, αν ακολουθήσουμε αντίστροφη πορεία, στο παρελθόν είχε μικρότερο μέγεθος. Αν πάμε πολύ -πολύ πίσω, πριν δεκατέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια, το Σύμπαν είχε διαστάσεις υποατομικές, δηλαδή μικρότερες από αυτές του πρωτονίου… Εφόσον ήταν τόσο μικρό, η θεωρία της Σχετικότητας που ερμηνεύει τον Μακρόκοσμο δεν μπορεί να αναλύσει αυτό το μικροσκοπικό Σύστημα. Κατά συνέπεια πρέπει να χρησιμοποιήσουμε την Κβαντική Φυσική που επεξηγεί τον μικρόκοσμο. Ασφαλώς χρειάζεται να «παντρέψουμε» και τις δύο παραπάνω θεωρίες, για να ερμηνεύσουμε την στιγμή «μηδέν», αυτό που ονομάζουμε «Μεγάλη Έκρηξη», αλλά και τι προϋπήρχε. ’Oμως, για να δεχτούμε κάτι ως Νόμο, απαιτεί από τη μία τη Θεωρία μας και από την άλλη να ερευνηθεί, να επαληθευτεί πολλές φορές από ανεξάρτητες ομάδες, ώστε να το επιβεβαιώσουμε. Οι δύο βασικές θεωρίες ενοποίησης, είναι αυτή των «Χορδών» και των Κβαντικών Βρόγχων. Στην θεωρία των «Χορδών» αυτό που πολύ απλοϊκά τώρα συζητάμε, είναι ότι μπορεί να υπάρχουν και άλλοι Κόσμοι. Δηλαδή άλλα Σύμπαντα που εξελίσσονται με διαφορετικό τρόπο, ανεξάρτητα από το δικό μας και ενδεχομένως να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, να «συγκρούονται». Θα σας δώσω ένα πολύ απλό παράδειγμα: Φανταστείτε ότι έχουμε μια κατσαρόλα με νερό που τη βάζουμε πάνω στη φωτιά και παίρνει θερμότητα. Σιγά -σιγά παρατηρούμε ότι το νερό αρχίζει να κοχλάζει, μετά κάνει φυσαλίδες λόγω του βρασμού, βλέπετε τις φυσαλίδες να ξεπετάγονται ανεξάρτητες η μία από την άλλη, αλλά και μερικές οι οποίες είναι κοντινές ίσως να ενώνονται μεταξύ τους… Αυτό είναι ένα πολύ απλοϊκό επίπεδο της εξήγησης, το οποίο όμως μπορεί να συμβαίνει στο Σύμπαν. Σύμφωνα με τη Θεωρία των «Χορδών» υπάρχουν πολλές διαστάσεις, όπου ουσιαστικά για κάποιο λόγο (που δεν είναι της παρούσης να αναλύσουμε) αυτές «συμπαγοποιήθηκαν», δηλαδή μίκρυναν και παρέμειναν μόνο οι τέσσερις, και μέσα σε αυτόν τον υπερχώρο θα μπορούσαν να αναπτυχθούν πολλοί Κόσμοι. Αυτό που πρόσφατα δημοσιεύτηκε πριν ενάμιση χρόνο, από ομάδα γνωστών Κοσμολόγων, έδειξε το ενδεχόμενο να υπάρχουν ασθενείς ενδείξεις για «σύγκρουση» του δικού μας Κόσμου με ένα άλλο Σύμπαν. Είναι μια εξήγηση που πολλοί την αμφισβήτησαν, αλλά θέλω να σας πω ότι παραμένει ένα «ανοικτό» πεδίο, για το οποίο ίσως να καταλήξουμε σε πιο ασφαλή συμπεράσματα, στις επόμενες δεκαετίες…»

Αν υποθέσουμε πως εν συγκρίσει με τους υπόλοιπους ανθρώπους λόγω της σπάνιας ειδικότητας σας, βρίσκεστε ένα «απειροχιλιοστό» πιο κοντά στην «Αλήθεια». Τι είναι αυτό που σας γοητεύει μέσα από τις έρευνες σας και τι σας τρομάζει;

«Το να βρίσκομαι πιο κοντά στην Αλήθεια. Θα αποδεχτώ μόνο ότι κατανοώ λίγο περισσότερο τον Φυσικό Μηχανισμό, λόγω της ειδικότητας, Αυτό που με γοητεύει στον δικό μας μικρόκοσμο και αναφέρομαι στο πλανητικό μας Σύστημα, είναι το σημείο που βρισκόμαστε, στην άκρη του Γαλαξία μας. Επίσης, αν εμείς αύριο εξαφανιζόμασταν, δεν θα ενδιέφερε καθόλου τον όλο Φυσικό Κόσμο. Ενδεχομένως, σε κάποιο άλλο ασύλληπτα μακρινό σημείο του Σύμπαντος να καταστρέφονται ή να δημιουργούνται γαλαξίες/αστέρες/πλανητικά συστήματα, κάτι που δεν μας απασχολεί. Πραγματικά με γοητεύουν και όλα αυτά τα τεχνολογικά επιτεύγματα του ανθρώπου, τόσο διαχρονικά όσο και τα τελευταία εκατό χρόνια. Έχουμε φτάσει μέχρι ενός σημείου, να καταλαβαίνουμε το Μηχανισμό της Δημιουργίας του Σύμπαντος… Όπως εξήγησα και στην ομιλία μου, πρώτα χρησιμοποιούμε τα Μαθηματικά και την Φαντασία μας και φτιάχνουμε θεωρητικά πρότυπα, πολλά από τα οποία έχουν μαθηματικό ενδιαφέρον αλλά δεν ισχύουν, καταρρίπτονται, και κάποια στιγμή όταν αναπτύσσεται η Τεχνολογία έρχονται οι Παρατηρήσεις και τα δεδομένα να επιβεβαιώσουν τις αρχικές μας ιδέες. Για να δώσω ένα παράδειγμα. Αρχικά, το 99% των συναδέλφων του Άινστάιν, όταν αναπτύχθηκε η Θεωρία της Σχετικότητας ήταν πολέμιοί της. Αργότερα όμως, αφού εφαρμόστηκε στην επεξήγηση της «περίεργης» ελλειπτικής τροχιάς του Ερμή που βρίσκεται κοντά στον Ήλιο και συνεπώς σε ισχυρό βαρυτικό πεδίο και αποδείχτηκε, καθώς η Νευτώνεια βαρύτητα δεν μπορούσε να βρει λύση. Είναι το περίφημο πρόβλημα της μετατόπισης του ΠΕΡΙΗΛΙΟΥ του Ερμή όπως ονομάζεται στην Αστρονομία. Ουσιαστικά ο Άινστάιν σε αντίθεση με άλλους συναδέλφους του, πήρε ως δεδομένο ότι δεν υπήρχε κανείς σκοτεινός πλανήτης μεταξύ Ερμή και Ηλίου που να επηρέαζε την ελλειπτική τροχιά του πρώτου. Πρότεινε λοιπόν τη γενική θεωρία της Σχετικότητας και απέδωσε ορθά τους λόγους της μετατόπισης του ΠΕΡΙΗΛΙΟΥ του Ερμή. Σε καμιά περίπτωση όμως, δεν απορρίπτουμε την Νευτώνεια Φυσική, αντιθέτως. Βάσει αυτής οικοδομήθηκε και η Θεωρία της Σχετικότητας. Αυτά με γοητεύουν. Ότι πάντα υπάρχει κάτι παραπάνω. Ως προς το τι με τρομάζει, δεν έχω κάτι να παραθέσω, όμως παρατηρώ πως έχω γίνει λιγότερο ρομαντικός όταν κοιτάζω τα αστέρια, αφού γνωρίζω τους μηχανισμούς της λειτουργίας τους. Αυτό λίγο με επηρεάζει, γιατί υπεισέρχεται η Επιστήμη και όλα αποκτούν μια ερμηνεία, που εξαφανίζει το μυστήριο.»

Δεδομένου ότι τα τεχνολογικά άλματα είναι τεράστια, ποιος μπορεί να διασφαλίσει την ορθολογική τους χρήση, ειδικά στο εγγύς μέλλον;

«Εγώ δεν είμαι ειδικός για να σας απαντήσω πως η Τεχνολογία μπορεί να κινηθεί σε ασφαλή επίπεδα στο μέλλον. Κανείς δεν μπορεί να επιβάλλει την αστυνομία στην Επιστήμη. Την ευθύνη την έχουν οι άνθρωποι που κατέχουν την πολιτική εξουσία, να διαχειρίζονται με σύνεση και σωφροσύνη τα Μέσα που απορρέουν μέσα από την ίδια την Επιστήμη. Αναλογιστείτε την τεχνολογία που αναπτύχτηκε στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο για να καταστρέφει ο ένας τον άλλον. Ή μετέπειτα, όταν εισήλθαμε στην πυρηνική εποχή. Μεγάλοι επιστήμονες που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των πυρηνικών όπλων, μετά ουσιαστικά ήταν οι ίδιοι που «βγήκαν μπροστά» να αντιπαλέψουν όλους αυτούς τους εξοπλισμούς, γιατί ήξεραν από πρώτο χέρι, ότι αν κάποιος αποτολμήσει να πατήσει το κουμπί, τότε θα εξαφανιστεί όλο το ανθρώπινο είδος… Άρα ο ρόλος του Επιστήμονα, είναι να ερευνά, να προειδοποιεί και να θέτει τα όρια, όμως η Πολιτική και τα συμφέροντα των Κρατών σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνούν το κομμάτι των επιστημόνων.»

Αν χρησιμοποιούσαμε στις πολύπλοκες Συμπαντικές διεργασίες την έννοια της λέξης «συμπεριφορά», προκειμένου να διευκολύνουμε την απάντησή σας… Το Σύμπαν εμφανίζει πολιτικές αποχρώσεις που να ταυτίζονται με αυτές των πανανθρώπινων Συστημάτων Κοινωνικού Ελέγχου;

«Κοιτάξτε κύριε Πρώιμε. Θέσατε αυτή την ερώτηση σκεπτόμενος ανθρωποκεντρικά…. Το Σύμπαν δεν λειτουργεί για εμάς. Ο Κόσμος παράγει τις δομές όπως ανέλυσα και στην ομιλία μου, δημιουργούνται τα αστέρια, αυτά συγχωνεύονται και συνθέτουν Γαλαξίες, γίνονται οι πλανήτες και για κάποιους λόγους που παραμένουν άγνωστοι για τους Αστροβιολόγους εμφανίζεται και η Ζωή. Υπάρχουν τόσα πλανητικά Συστήματα για τα οποία δεν ξέρουμε τίποτα, ούτε αν υπάρχει Ζωή… Οπότε, θα μπορούσα να αντιστρέψω την ερώτηση, μήπως δηλαδή το Σύμπαν, «εμφανίζεται» με τις πολιτικές αποχρώσεις εκείνων που ενδεχόμενα ζουν σε άλλα πλανητικά Συστήματα»;

Πάντως κύριε Καθηγητά, όπως το θέτετε, εμένα το Σύμπαν μου κάνει λίγο Αναρχοαυτόνομο, ως προς τη λειτουργία του

«Μα και στην Έρευνα πρέπει πολλές φορές να είσαι αναρχοαυτόνομος. Να πηγαίνεις αντίθετα στο ρεύμα. Εξάλλου η έρευνα δεν μπαίνει σε «καλούπια», δεν έχει ωράρια και περιορισμούς, διότι απλούστατα αν θέτεις όρια, δόγματα και στερεότυπα, ποτέ δεν θα ανακαλύψεις τίποτα.»

Τα σοβαρά εγχώρια - επίγεια προβλήματα, πως θα τα λύσουμε; Η Ελληνική Επιστημονική Κοινότητα «αιμορραγεί», καθώς η «διαρροή εγκεφάλων» επικυριαρχεί.

«Είναι γεγονός πως η παρατεταμένη κρίση, οδήγησε χιλιάδες νέους επιστήμονες στο εξωτερικό, αποδυναμώνοντας τις προοπτικές ανάκαμψη της χώρας μας. Ωστόσο τα τελευταία δύο χρόνια, γίνονται πολλά ερευνητικά προγράμματα επιδοτούμενα και από το Εθνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας, αναχαιτίζοντας σταδιακά τη φυγή των λαμπρών Ελλήνων Φυσικών στο εξωτερικό και ταυτόχρονα συμβάλλοντας στον επαναπατρισμό άλλων. Γιατί πιστέψτε με κύριε Πρώιμε, η Ελλάδα διαθέτει πολύ ανταγωνιστικές ερευνητικές ομάδες, από τις καλύτερες στην Ευρώπη, με σπουδαία νέα μυαλά. Υπάρχουν αρκετά χρήματα που διατίθενται για Έρευνα πλέον, δημιουργώντας θέσεις εργασίας. Χρειαζόμαστε «νέο αίμα», «φρέσκα» μυαλά για να πάει η χώρα μπροστά. Φανταστείτε, όταν έχουν επενδυθεί τόσα χρήματα σε έναν άνθρωπο για να σπουδάσει και αναγκάζεται να φύγει στο εξωτερικό. Μετά το 2019, ο Υπουργός Παιδείας έχει δεσμευτεί πως για κάθε συνταξιοδότηση στο χώρο μας θα υπάρχει άμεση αντικατάσταση. Τα προηγούμενα χρόνια τα Ερευνητικά Κέντρα και τα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, έφθασαν σε οριακό σημείο, αφού έγιναν πολλές συνταξιοδοτήσεις και δεν υπήρχαν αναπληρώσεις. Είχαμε φτάσει στο πέντε προς ένα. Ακόμη και δέκα προς ένα. Πραγματικά μέσα από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας, αν όλα εξελιχθούν κατ΄ ευχήν η Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην έρευνα παγκοσμίως, καθώς διαθέτουμε εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό και να αλλάξει τελείως η εικόνα της χώρας στις επόμενες δεκαετίες. Θα ήθελα κλείνοντας τη συνέντευξη, να ευχαριστήσω θερμά τον Δήμαρχο Ναυπλιέων και το Δημοτικό Συμβούλιο για την άψογη φιλοξενία τους, κατά τη διάρκεια της παραμονής μας στην όμορφη πόλη τους».