Τη φετινή χρονιά η οποία σηματοδοτεί την 20η επέτειο των κορυφαίων Βραβείων της Ευρώπης στον τομέα της πολιτισμικής κληρονομιάς, βραβεύονται 30 εξαιρετικά επιτεύγματα από 18 Ευρωπαϊκές χώρες σε 5 κατηγορίες. Οι τελευταίες ευθυγραμμίζονται πλήρως με τις τελευταίες εξελίξεις και προτεραιότητες που έχει θέσει η Ευρώπη σε ό,τι αφορά πολιτικές και πρακτικές στον τομέα της πολιτισμικής κληρονομιάς. To ένα από τα οκτώ ευρωπαϊκά βραβεία στην Κατηγορία της Συντήρησης απονέμεται στην Ελλάδα για την στερέωση και αποκατάσταση του Μνημείου της Επισκοπής στη Σίκινο.
Οι νικητές θα τιμηθούν στις 26 Σεπτεμβρίου στην Πράγα στην τελετή απονομής των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτισμικής Κληρονομιάς, η οποία θα λάβει χώρα στο πρόσφατα ανακαινισμένο κτίριο της Κρατικής Όπερας, με οικοδεσπότες την Επίτροπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε θέματα Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας, κα. Μariya Gabriel, και τον πρόεδρο του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Europa Nostra, Δρ. Hermann Parzinger.
Μετά την ανακοίνωση των νικητών για το 2022, η Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Μariya Gabriel, δήλωσε: «Συγχαίρω θερμά όλους τους νικητές των φετινών Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτισμικής Κληρονομιάς / Βραβείων Europa Nostra για την εξαίρετη ποιότητα της δουλειάς τους και το άνοιγμα του έργου τους στην καινοτομία. Το 2022 είναι ένα ιδιαίτερο έτος, καθώς εορτάζουμε την 20η επέτειο των Βραβείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πολιτισμική κληρονομιά, το οποίο έχει αναχθεί στο πλέον εξέχον έπαθλο στους κύκλους της Ευρωπαϊκής κοινότητας που στηρίζει την πολιτισμική κληρονομιά. Πολλές από τις βραβευθείσες πρωτοβουλίες καταδεικνύουν το τεράστιο ενδιαφέρον και την δέσμευση των νέων ανθρώπων για την κληρονομιά, την ιστορία και την πολιτιστική μας ταυτότητα, κάτι το οποίο σχετίζεται ειδικότερα με το φετινό Ευρωπαϊκό Έτος για τη Νεολαία. Μια ιδιαίτερη σκέψη συνοδεύει τους δύο Ουκρανούς νικητές. Το πρόγραμμα « Δημιουργική Ευρώπη», που συγχρηματοδοτεί τα Βραβεία, επισημαίνει την ιδέα της προώθησης του πολιτισμού και της δημιουργικότητας στην οικοδόμηση συμπεριληπτικών και συνεκτικών κοινωνιών, θεμελιωμένων στις βασικές Ευρωπαϊκές αξίες».
Ο πρόεδρος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Europa Nostra, Δρ. Hermann Parzinger είπε: «Οι νικητές των Βραβείων της φετινής χρονιάς αποτελούν ισχυρά παραδείγματα του πώς η πολιτισμική μας κληρονομιά μας επανασυνδέει με τη φύση, βοηθάει στη δημιουργία της αίσθησης του τόπου και του «ανήκειν», και αποτελεί αναπόσπαστο δομικό στοιχείο για την ανάπτυξη μιας κυκλικής οικονομίας που θα υποστηρίζει έναν τρόπο ζωής αειφόρο και συμπεριληπτικό. Συγχαίρω αυτούς τους εξαίρετους νικητές –επαγγελματίες και θιασώτες– για το ουσιαστικό και αξιέπαινο έργο τους».
Μνημείο της Επισκοπής στη Σίκινο
Το μνημείο της Επισκοπής Σικίνου, ενός από τα μικρότερα νησιά των Κυκλάδων, είναι ένα μαυσωλείο των ρωμαϊκών χρόνων που ανοικοδομήθηκε τον 3ο αιώνα μ.Χ. και διατηρήθηκε μέχρι σήμερα σχεδόν ακέραιο λόγω της μετατροπής του σε βυζαντινό ναό με αδιάλειπτη χρήση. Το αρχαίο οικοδόμημα συνδυάζεται με διαδοχικές επεμβάσεις κατά τον μεσαίωνα και τα νεώτερα χρόνια, προσφέροντας ένα μοναδικό παλίμψηστο ιστορικών περιόδων που σπάνια διασώζεται σε άλλες περιπτώσεις αρχαίων μνημείων.
Σοβαρά πληγωμένο από καταστροφικούς σεισμούς και ανθρώπινες επεμβάσεις ανά τους αιώνες, το μνημείο εγκαταλείφθηκε τον 20ο αιώνα. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων το 2016 αποφάσισε την αποκατάστασή του και την επαναλειτουργία του για το κοινό. Την μελέτη αποκατάστασής του ανέλαβε το επιστημονικό προσωπικό της Εφορείας, εγχείρημα που υποστηρίχθηκε από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού και το Ίδρυμα Α. & Μ. Μαρτίνου με την χρηματοδότηση της στατικής και γεωτεχνικής μελέτης. Το συνολικό έργο αποκατάστασης του μνημείου χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.
Το εντυπωσιακό αρχαίο μαυσωλείο, που δημιουργήθηκε στους μεταβατικούς αιώνες της Ύστερης Αρχαιότητας, υπήρξε διαχρονικά τοπόσημο για το νησί της Σικίνου. Η αρχαιολογική έρευνα που έλαβε χώρα κατά την αναστήλωση του μνημείου εμπλούτισε τις γνώσεις μας για τα ταφικά μνημεία της ρωμαϊκής περιόδου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς και για τη βυζαντινή ναοδομία στις Κυκλάδες. Κατά τις εργασίες αποκατάστασης της Επισκοπής, αποκαλύφθηκαν πολύτιμα τεκμήρια του παρελθόντος, όπως επιγραφές και σπαράγματα ρωμαϊκών και βυζαντινών τοιχογραφιών, για τη διατήρηση των οποίων εγκαταστάθηκε σύστημα παρακολούθησης μικροκλίματος. Το σημαντικότερο εύρημα ήταν ο ερμητικά σφραγισμένος, ασύλητος τάφος μιας γυναίκας της ανώτερης τάξης, ονόματι «Νεικώ».
Η κοινότητα της Σικίνου αφοσιωμένη στην αναστήλωση του μνημείου της Επισκοπής παρείχε κάθε υποστήριξη για την υλοποίηση του έργου. Με το κτήριο κλειστό για το κοινό επί μισό αιώνα, η τοπική κοινωνία προσδοκά να αποκαταστήσει τον ζωτικό δεσμό της με το εμβληματικό μνημείο, αρχικά με την αναβίωση του ετήσιου εορτασμού του δεκαπενταύγουστου και στη συνέχεια εγκαινιάζοντας πολιτιστικές δραστηριότητες σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων σε αυτό τον απαράμιλλο αρχαιολογικό χώρο.
«Αυτό το έργο συνδύασε την μεθοδική έρευνα με την σχολαστική συντήρηση που είχαν ως αποτέλεσμα την υψηλής ποιότητας αποκατάσταση του μνημείου. Το μνημείο της Επισκοπής αποτελεί εξαιρετικό πολιτιστικό τοπόσημο για το οποίο είναι ιδιαίτερα υπερήφανη η μικρή νησιωτική κοινότητα. Κατά τις εργασίες αποκατάστασης του μνημείου επιδιώχθηκε η κατά το δυνατόν επανάχρηση αυθεντικών αρχιτεκτονικών μελών όπως επίσης ενσωματώθηκαν λίθοι που περισυλλέχθηκαν από τον περιβάλλοντα χώρο του. Ο συνδυασμός αρχιτεκτονικών στοιχείων ενός μαυσωλείου της ρωμαϊκής εποχής με αυτά ενός βυζαντινού ναού δημιουργούν ένα μοναδικό μνημείο που είναι απλά καθηλωτικό» τόνισε η Κριτική Επιτροπή Απονομής του Βραβείου.
Νικητές των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτισμικής Κληρονομιάς / Βραβείων Europa Nostra για το 2022
Συντήρηση και Προσαρμοστική Επανάχρηση
«Άαχεν» είναι το όνομα της μοναδικής Γερμανικής παράκτιας πυροβολαρχίας από τον 1Ο Παγκόσμιο Πόλεμο, της οποίας τα εναπομείναντα στοιχεία είναι επαρκή ώστε οι επισκέπτες της να μπορέσουν να αντιληφθούν τη δομή της. Αυτό προσδίδει στην αποκατάσταση και ανάπλαση τούτου του μνημείου μεγάλη Ευρωπαϊκή σημασία αλλά και παιδαγωγική αξία.
Η Βίλα Ε-1027 σχεδιάστηκε στην δεκαετία του 1920 από την Ιρλανδή αρχιτέκτονα και σχεδιάστρια επίπλων Eileen Gray σε συνεργασία με τον Ρουμάνο αρχιτέκτονα Jean Badovici. Η πλήρης αποκατάστασή της, που συμπεριλαμβάνει όλα τα εσωτερικά αντικείμενα και υλικά, καθώς και προηγμένα συστήματα πρόληψης της διάβρωσης, είναι υποδειγματική για την μελλοντική προστασία αρχιτεκτονημάτων του Μοντέρνου Κινήματος.
Μνημείο της Επισκοπής, Σίκινος, ΕΛΛΑΔΑ
Αυτό το εντυπωσιακό Ρωμαϊκό Μαυσωλείο μετατράπηκε σε βυζαντινή εκκλησία, έχοντας επιβιώσει σχεδόν άθικτο μέσα στο χρόνο. Σχολαστικές έρευνες συνδυασμένες με προσεχτική συντήρηση συντέλεσαν στην υψηλή ποιότητα τούτου του έργου αποκατάστασης.
Αποστακτήριο Atlungstad, Ottestad, ΝΟΡΒΗΓΙΑ
Με έτος ίδρυσης το 1855, είναι το παλαιότερο νορβηγικό αποστακτήριο εν χρήσει. Η ανάπλασή του συμπεριλάμβανε την επαναχρησιμοποίηση του παλαιού εργοστασιακού μηχανολογικού εξοπλισμού, αποκαθιστώντας το βιομηχανικό χαρακτήρα του κτιρίου και προσδίδοντας του νέες κοινωνικές και πολιτιστικές χρήσεις.
Μονή των Καπουτσίνων, Sintra, ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
Χτισμένο το 1560, αυτό το μοναστηριακό συγκρότημα μέσα στο ενδημικό δάσος της Sintra εκπέμπει πνευματική αφοσίωση και ασκητισμό. Όλα τα κτίρια καθώς και τα διακοσμητικά στοιχεία τους αποκαταστάθηκαν, συνδυάζοντας παραδοσιακές τεχνικές με καινοτόμες λύσεις.
Οίκος Θρησκευτικής Ελευθερίας, Cluj-Napoca, ΡΟΥΜΑΝΙΑ
Αυτό το κτίριο του 15ου αιώνα είναι ένα από τα παλαιότερα και πιο σημαντικά στο Cluj-Napoca. Μετά από την ολοκλήρωση των έργων αποκατάστασης, που διήρκεσαν μια δεκαετία, η μονοκατοικία άνοιξε κα πάλι ως πολιτιστικό κέντρο αφιερωμένο στα ιδεώδη της θρησκευτικής ελευθερίας και της ανεκτικότητας.
Νήσος του Βασιλέως, Μινόρκα, ΙΣΠΑΝΙΑ
Η ανάπλαση της νήσου του Βασιλέως είναι το αποτέλεσμα μιας καρποφόρου συνεργασίας μεταξύ ενός ιδρύματος που δημιούργησε μία τοπική ομάδα εθελοντών, οι οποίοι μετέτρεψαν ένα ναυτικό νοσοκομείο του 1711 σε μουσείο, και μιας ελβετικής Γκαλερί τέχνης, η οποία αποκατέστησε και διακριτικά επαναπροσδιόρισε τις χρήσεις των παρακείμενων βοηθητικών κτιρίων της Langara.
Καθεδρικός Ναός του Αγίου Ανδρέα, Κίεβο, ΟΥΚΡΑΝΙΑ
Αυτή η περιεκτική και πολύ καλά τεκμηριωμένη αποκατάσταση επανάφερε ένα μνημείο με σημαντική πολιτισμική και πνευματική αξία για τον λαό της Ουκρανίας. Η εκκλησία λειτουργεί σήμερα ως μουσείο και φιλοξενεί εκκλησιαστικές υπηρεσίες, επιστημονικές και εκπαιδευτικές εκδηλώσεις και μουσικές συναυλίες.