Στην τραγική μας ιστορία, τα αποκαλυπτήρια αυτού του μνημείου δεν τελέσθηκαν ποτέ κι από κανέναν όταν είχε ολοκληρωθεί. Παρεμβλήθηκε γι’ αυτό η προγονική πανούκλα της Διχόνοιας της δολερής: Ο εμφύλιος σπαραγμός του 1973-1974.Που οδήγησε στον όλεθρο του προδοτικού πραξικοπήματος της Χούντας και της εισβολής του τουρκικού Αττίλα στις προδομένες κυπριακές Θερμοπύλες Ιουλίου - Αυγούστου 1974
Η Επανάσταση της ηρωικής γενιάς του 1821, που πέτυχε το πρώτο ελεύθερο μικρό ελλα-δικό μας κράτος, άφησε για τις επόμενες γενιές πολλά χρέη ανεξόφλητα. Πολλές ελληνικές μας πατρίδες που δεν μπόρεσε να ξεσκλαβώσει, πολλούς ελληνικούς πληθυσμούς υπόδουλους. Η ηρωική γενιά των Βαλκανικών Πολέμων του 1912-1913 κατόρθωσε με τη θριαμβευτική απελευθερωτική της εξόρμηση να ξοφλήσει μεγάλο μέρος εκείνων των χρεών. Προσθέτοντας στο ελεύθερό μας κράτος τη Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θράκη, τα νησιά του Αιγαίου, την Κρήτη. Η ηρωική γενιά του 1940 πρόσθεσε και τα Δωδεκάνησά μας. Το χρέος στην Κύπρο μας ανέλαβε η ηρωική γενιά της ΕΟΚΑ, με την επανάστασή μας του 1955.
Την κάθε ηρωική μας γενιά, όμως, καραδοκούσε να την ακρωτηριάσει για να την συντρίψει η προγονική μας πανούκλα των εμφυλίων παθών. Των εθνικών διχασμών: «Η διχόνοια που βαστάει / ένα σκήπτρο η δολερή / καθενός χαμογελάει / πάρ’ το, λέγοντας, και συ», καθώς στιχούργησε το «εάν μισούνται ανάμεσό τους / δεν τους πρέπει ελευθεριά», σε δέκα από τις 158 στροφές του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός το 1823, παρακολουθώντας με θλίψη κι αγωνία, από την αγγλοκρατούμενη τότε Ζάκυνθο, τις πρώτες εμφύλιες συγκρούσεις στον επαναστατημένο Μωριά.
- Εκείν’ η Διχόνοια ήταν η πρωταίτια, τον επόμενο αιώνα, της Μικρασιατικής Καταστροφής μας του 1922.
- Εκείν’ η Διχόνοια στα Δεκεμβριανά του 1944 αμέσως μετά την φρικτή γερμανική κατοχή και ο φρικτότερος εμφύλιος πόλεμος 1946-1949 που κατήντησε το ελλα-δικό μας κράτος «ν’ αναπνέει με δύο πνεύμονας, τον μεν αγγλικόν, το δε αμερικανικόν και να κινδυνεύει με ασφυξίαν» κατά την κυπριακή μας επανάσταση του 1955-1959...
Την Κυριακή, 30 Μαρτίου 2025, προγραμματίστηκε μια ξεχωριστή τελετή επαν-αποκαλυπτηρίων του εμβληματικού Μνημείου της Κυπριακής Ελευθερίας, που βρίσκεται επί μισό ήδη αιώνα επί του προμαχώνα Ποδοκάτορο (ενός από τους 11 περιμετρικά προμαχώνες) στα ενετικά τείχη της παλιάς Λευκωσίας. Εκεί όπου σμίγει η οδός Νικηφόρου Φωκά με την οδό Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και καθέτως συναντώνται με την οδό Αδαμαντίου Κοραή της Αρχιεπισκοπής.
Το Μνημείο αυτό της ΕΟΚΑ είχε φιλοτεχνήσει το 1973 ο γλύπτης Ιωάννης Γ. Νοταράς. Ο ίδιος είχε φιλοτεχνήσει είκοσι χρόνια νωρίτερα και το άγαλμα του Διονυσίου Σολωμού στην πλατεία Ηπείρου της Λευκωσίας, τα αποκαλυπτήρια του οποίου είχαν τελεσθεί το 1953, επί βρετανικής (από το 1878) σκλαβιάς, όταν προετοιμαζόταν ήδη το φρόνημα του λαού για τον επικείμενο, ένοπλο, πλέον, απελευθερωτικό μας αγώνα.
- Στην κορυφή του μνημείου της ΕΟΚΑ δεσπόζει το άγαλμα της λυγερόκορμης Ελευθερίας. Με το δεξί της χέρι υψωμένο να δείχνει τον ουρανό. Και το βλέμμα της στοργικά στραμμένο στο πιο κάτω επίπεδο του μνημείου. Όπου, δύο αγάλματα, μορφές ανταρτών. Ο ένας αριστερά με αυτόματο όπλο Στεν κρεμασμένο στην πλάτη κι ο άλλος δεξιά μ’ ένα τυφέκιο Μάουζερ στον ώμο, σηκώνουν με τις αλυσίδες (η μια λείπει σήμερα) τα κάγκελα της φυλακής στο πιο κάτω επίπεδο του μνημείου.
- Άλλα οκτώ αγάλματα λαϊκών μορφών, που φαίνονται να βγήκαν από την φυλακή, ανεβαίνουν τέσσερεις τα σκαλοπάτια δεξιά και τέσσερεις αριστερά του μνημείου: Ένας βρακοφόρος, δυο ιερωμένοι, δυο κοπέλες εκ των οποίων η μια σταυροκοπιέται, ένας νεαρός, ένας ηλικιωμένος κι ένας με κοστούμι δασκάλου ίσως.
- Άλλα έξι αγάλματα, μορφές γυναικών και ανδρών, ετοιμάζονται να βγουν από την φυλακή.
- Ένα μνημείο - σύνθεση, δεκαεπτά απαθανατισμένων «επί το έργον και εν κινήσει» αγαλμάτων. Μορφές αυθεντικά αντιπροσωπευτικές ανθρώπων του λαού. Εύγλωττη αποτύπωση του παλλαϊκού απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ.
Στην τραγική μας ιστορία, τα αποκαλυπτήρια αυτού του μνημείου δεν τελέσθηκαν ποτέ κι από κανέναν όταν είχε ολοκληρωθεί.
- Παρεμβλήθηκε γι’ αυτό η προγονική πανούκλα της Διχόνοιας της δολερής: Ο εμφύλιος σπαραγμός του 1973-1974.
- Που οδήγησε στον όλεθρο του προδοτικού πραξικοπήματος της Χούντας και της εισβολής του τουρκικού Αττίλα στις προδομένες κυπριακές Θερμοπύλες Ιουλίου - Αυγούστου 1974.
Αυτές τις προηγούμενες μέρες, συνεργείο συντήρησης ήταν στο Μνημείο. Για να εξωραΐσει τα χάλκινά του αγάλματα. Προσεχτικά επί τόπου διαπιστώθηκε ότι δεν αποπειράθηκαν να κλείσουν τις τρύπες στο Μνημείο που άφησαν οι αδελφοκτόνες σφαίρες της αποφράδας 15ης Ιουλίου 1974:
- Στην καρδιά του αγάλματος της λυγερόκορμης Ελευθερίας, στο αριστερό της στήθος, βρίσκεται και σήμερα, ευδιάκριτη από κοντά, η οπή από βολίδα 12,7 χιλιοστών ίσως, που την διέτρησε διαμπερώς και βγήκε από την πλάτη, 15η Ιουλίου 1974, στην εμφύλια αδελφοκτόνα μάχη της Αρχιεπισκοπής του εθνοκτόνου πραξικοπήματος.
Εκείνη την αποφράδα Δευτέρα το Μνημείο ήταν καλυμμένο με λευκό χοντρό ύφασμα. Αναμένοντας ματαίως την... τελετή των αποκαλυπτηρίων του. Φαίνεται καλυμμένο και στις κινηματογραφήσεις - τεκμήριο που διέσωσαν ξένοι δημοσιογράφοι, οι οποίοι διέμεναν στο Λήδρα Πάλας. Και οι οποίοι, τις επόμενες μέρες απαθανάτισαν και στιγμιότυπα από τη μάχη απέναντι στους Τούρκους, των δικών μας πολεμιστών, υπερασπιστών εκείνου του ξενοδοχείου.
Η εμφύλια πανούκλα του πραξικοπήματος άφησε πολλά αποτυπώματά της στο Μνημείο, από τη μάχη της Αρχιεπισκοπής 15.7.1974. Δεν είναι μόνο το βόλι στην καρδιά της Ελευθερίας.
- Άλλη μια τρύπα από σφαίρα στο κούτελο του βρακοφόρου. Πρώτου στα σκαλοπάτια δεξιά, με άλλη μια σφαίρα στο πόδι.
- Μία τρύπα στον λαιμό και μία στην κοιλιά του αντάρτη τυφεκιοφόρου δεξιά.
- Μία σφαίρα στο δεξί στήθος και τρεις χαμηλά στο ράσο του ιερέα στ’ αριστερά σκαλοπάτια.
- Μία στο φόρεμα της κοπέλας που σταυροκοπιέται.
- Και μία στο φόρεμα της πρώτης γυναίκας στην έξοδο του κελιού.
Εκείνες οι τρύπες από τις αδελφοκτόνες σφαίρες του 1974 στα αγάλματα του Μνημείου, διαπερνώντας το κάλλος που φιλοτέχνησε το 1973 ο Ιωάννης Νοταράς, μνημείωσαν έκτοτε την α-λήθεια. Την άρνηση λήθης του ολέθρου που προκάλεσε στην πατρίδα, ο κακουργηματικά αισχρότερος λίβελος που διαπράχθηκε ποτέ σε βάρος του ένδοξου ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ για την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και για την Ένωση της Κύπρου με την μητέρα Ελλάδα. Εκείνες οι καταραμένες σφαίρες της μοιραίας 15ης Ιουλίου, που έστειλαν στον τάφο αλληλο-σκοτωμένα τ’ αδέλφια κι έδωσαν μήνυμα στην Τουρκιά να εισβάλει με τον Αττίλα στην διατεταγμένα αφύλακτη και πραξικοπηματικά καθημαγμένη Κύπρο.
Σύνοψη: Η απαίσια α-λήθεια ότι, τα παιδιά της πιο δοξασμένης γενιάς της Κύπρου, της γενιάς της ΕΟΚΑ, των αγωνιστών και ηρώων του 1955-1959 οι γιούδες, 18χρονοι έως 20χρονοι το 1974, καταδικάστηκαν να είναι η πιο καταραμένη γενιά αυτής της πατρίδας, ηρωικοί Νεκροί στις προδομένες από την ανθελληνική Χούντα κυπριακές Θερμοπύλες.
Παραμένουν, λοιπόν, έκτοτε μεγάλα εθνικά χρέη ανεξόφλητα...