Γιορτάζοντας τα 50 χρόνια από την ίδρυσή του, το Ίδρυμα Βασίλη Παπαντωνίου (ΙΒΠ) σε συνδιοργάνωση με το Μουσείο Μπενάκη, παρουσιάζει την έκθεση «ΔΙΑΣΜA: Το περίτεχνο πλέγμα του Ιδρύματος Βασίλη Παπαντωνίου», στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138, από 26 Σεπτεμβρίου έως 12 Ιανουαρίου 2025.
Πώς συμπυκνώνεται η 50χρονη δραστηριότητα του Ιδρύματος σε μια έκθεση;
Πώς αποτυπώνεται σε λίγες εικόνες και λεζάντες το έργο μιας σπουδαίας ζωής;
Το νήμα της αφήγησης υφαίνει τα δύο μεγάλα κεφάλαια της έκθεσης.
Το πρώτο μέρος/κεφάλαιο «Το περίτεχνο πλέγμα του Ιδρύματος Βασίλη Παπαντωνίου» αφηγείται την ιστορία του ΙΒΠ, καρπό της ζωής και του έργου της ενδυματολόγου και σκηνογράφου Ιωάννας Παπαντωνίου, και καλεί τις επισκέπτριες και τους επισκέπτες να γνωρίσουν πτυχές της δράσης του:
- τα πρώτα του βήματα στο Ναύπλιο στην αυγή της Μεταπολίτευσης και τη δημιουργία ενός πρωτοποριακού μουσείου μέσα από αρχιτεκτονικά σχέδια, μακέτες εκθέσεων, φωτογραφίες, καταλόγους και άλλα αναμνηστικά από τη λειτουργία του,
- τα μηχανήματα καταγραφής εποχής, τα χειρόγραφα ημερολόγια των ερευνητών, φωτογραφίες και σχέδια από τις εθνογραφικές έρευνες, εντός και εκτός συνόρων της ελληνικής επικράτειας,
- τις σπάνιες εκδόσεις του που οι επισκέπτες «ξεφυλλίζουν» με τη βοήθεια εφαρμογής τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ),
- τα ρετρό παιχνίδια, τις κατασκευές, τους φακέλους, τα έργα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα του πρώτου στην Ελλάδα μουσείου παιδικής ηλικίας, του «Σταθμού»,
- τις αφίσες των blockbuster περιοδικών εκθέσεων που έχουν μείνει ανεξίτηλες στη μνήμη του κοινού- όλοι θυμόμαστε τις ΠΤΥΧΩΣΕΙΣ στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004,
- τα ντοκουμέντα από τις ερευνητικές αποστολές στην αδερφή χώρα Κύπρο, λίγα μόλις χρόνια μετά την τουρκική εισβολή, που οι επισκέπτες ακούν και βλέπουν,
- τα πολύτιμα αντικείμενα και ρούχα των συλλογών, σπάνιες τοπικές φορεσιές και μοναδικά ενδύματα της ελληνικής και διεθνούς μόδας, από το επετειακό τσαντάκι του οίκου Callista έως το ταρτάν αδιάβροχο της Vivienne Westwood, και άλλα πολλά.
Το δεύτερο μέρος/κεφάλαιο «Σκέψεις και ιδέες για το αυριανό Μουσείο Μόδας…» αναδεικνύει πτυχές του πλέγματος των διαδικασιών, των σχέσεων, των ιδεών που υφαίνεται αέναα γύρω από τη σημασία της ένδυσης στις ανθρώπινες κοινωνίες και διαρθρώνεται σε έξι ενότητες, παρουσιάζοντας όλα όσα χωρούν στο όραμα της Ιωάννας Παπαντωνίου για το αυριανό Μουσείο Μόδας της Ελλάδας:
- Μιλούν τα ρούχα μας;
Ολόκληρες γκαρνταρόμπες επώνυμων ανθρώπων και προσώπων της διπλανής πόρτας, στολές στρατιωτικές, σχολικές και άλλες, μαγιό εποχής και σύγχρονα κουστούμια από αξέχαστες θεατρικές παραστάσεις, αποκαλύπτουν στοιχεία ταυτότητας, ρόλων, κοινωνικών συμβάσεων.
- Χειροτεχνία
Χειροποίητα υφάσματα και ενδύματα, φυσικές πρώτες ύλες, τέχνες και τεχνικές που διδάσκονται στις μέρες μας και εμπνέουν. Οι επισκέπτες ανακαλύπτουν πάνω σε μοντέρνα ρούχα σχέδια και μοτίβα που έρχονται από τα παλιά.
- Ο αέρας της αλλαγής
Μια ματιά στην περίφημη εθνική στολή που δημιούργησε η Βασίλισσα Αμαλία, τα ρούχα που ενέπνευσαν τη δημιουργία της, αλλά και η στολή της Βασίλισσας Όλγας και της Αυλής της, οι ραπτομηχανές που χάριζε στα άπορα κορίτσια, οι κορσέδες και η μόδα στην αυγή του 20ού αιώνα.
- Η μόδα είναι πολύ σοβαρή υπόθεση…
Μοναδικά τεκμήρια για τη μόδα του 20ού και 21ου αιώνα, δημιουργίες της haute couture, Lanvin, Carvin, Mary Quant, Worth, Ευαγγελίδης, Μαυρόπουλος, Τσεκλένης και άλλα πολλά, ρούχα prêt-à-porter και fast fashion σαν τα δικά μας, εικονογραφούν πλευρές του σύνθετου φαινομένου της μόδας.
- Η μόδα μέσα στο περιβάλλον…
Πειραματισμοί της σύγχρονης μόδας, ενδύματα από μεταποίηση παλιών φορεμάτων και πουκαμίσων, ρούχα και αξεσουάρ από ανακύκλωση υλικών και παράξενα υφάσματα από τη φλούδα φρούτων και άλλα, ιδέες και προτάσεις που αφουγκράζονται την ανησυχία για το περιβάλλον.
Ιστορικό Ιδρύματος Βασίλη Παπαντωνίου
Το Ίδρυμα Βασίλη Παπαντωνίου (www.bpf.gr) -πρώην Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα «Β. Παπαντωνίου» (ΠΛΙ)- είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, με έδρα το Ναύπλιο.
Ιδρύθηκε το 1974 από την Ιωάννα Παπαντωνίου στη μνήμη του πατέρα της Βασιλείου. Σκοπός του Ιδρύματος είναι η έρευνα, καταγραφή, μελέτη, διάσωση και διάδοση του νεότερου ελληνικού και παγκόσμιου πολιτισμού εν γένει και σε όλες τις μορφές και τις εκφάνσεις του. Στεγάζεται στην οικία του Β. Παπαντωνίου, που τροποποιήθηκε σε μουσείο το 1981.
Την ίδια χρονιά το ΙΒΠ βραβεύθηκε με το European Museum of the Year Award (EMYA) για την έκθεση «Παραγωγή, επεξεργασία και εφαρμογή των φυσικών υφαντικών υλών στην Ελλάδα», η οποία αποτέλεσε την αφετηρία για μουσειολογικό προβληματισμό όλων των μικρών και πολλών μεγάλων μουσείων στην Ελλάδα, αλλά και για την προσφορά του στη μελέτη του νεότερου ελληνικού πολιτισμού, το μέγεθος και την ποιότητα των συλλογών του, την εκπαιδευτική και καινοτόμο -από αισθητικής πλευράς- έκθεση και την πρωτοτυπία των εκπαιδευτικών του προγραμμάτων.
Τον Οκτώβριο του 1989 το ΙΒΠ εγκαινίασε στον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό Ναυπλίου τον «Σταθμό», το πρώτο Μουσείο Παιδικής Ηλικίας στην Ελλάδα. Ο χώρος, που περιλαμβάνει το κτίριο του παλιού αμαξοστασίου του σταθμού και την πλατφόρμα του, παραχωρήθηκε από τον Δήμο Ναυπλιέων στο Ίδρυμα. Στον «Σταθμό» πραγματοποιούνται εκθέσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. Το ΙΒΠ είχε σημαντική συμμετοχή στο πειραματικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα «ΜΕΛΙΝΑ – Εκπαίδευση και Πολιτισμός», που εφαρμόστηκε σε οκτώ σχολεία σε όλη την Ελλάδα.
Το 1989, η υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη ανέθεσε στο ΙΒΠ το Εθνικό Αρχείο Ενδυμασίας. Το 2003 η Ιωάννα Παπαντωνίου ίδρυσε την Ελληνική Εταιρεία Ενδυμασιολογίας, ως επέκταση του Αρχείου, με σκοπό την ίδρυση ενός Μουσείου Πολιτισμού του Ενδύματος στην Ελλάδα.
Το 2013 το Ίδρυμα βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την προσφορά του στον ελληνικό πολιτισμό.
Οι συλλογές του ΙΒΠ αριθμούν σήμερα 50.000 αντικείμενα, που καλύπτουν όλους τους κλάδους μελέτης του νεότερου ελληνικού πολιτισμού.
Η βιβλιοθήκη του Ιδρύματος διαθέτει 12.000 περίπου τίτλους βιβλίων και 250 τίτλους περιοδικών, σε τομείς όπως η μουσειολογία-εθνολογία, η λαογραφία, η ενδυματολογία, η κοινωνιολογία, η ιστορία, οι τέχνες και οι τεχνικές, το θέατρο, ο χορός, η μουσική, το παιδικό βιβλίο κλπ.
Τα αρχεία του Ιδρύματος περιέχουν σπάνιο υλικό, κυρίως από επιτόπιες έρευνες για την ενδυμασία, τον χορό, το τραγούδι κ.ά.
Το Ίδρυμα Βασίλη Παπαντωνίου εκδίδει δυο περιοδικές επετηρίδες, τα Εθνογραφικά και τα Ενδυματολογικά.
Οι υπηρεσίες του ΙΒΠ στεγάζονται στα κτίρια:
- Βασ. Αλεξάνδρου 1 και Σοφρώνη, Ναύπλιο: Μουσείο «Β.Παπαντωνίου», Πωλητήριο, Καφενείο
- Βασ. Αλεξάνδρου 6, Ναύπλιο: Κέντρο Έρευνας, Διοικητικές υπηρεσίες, Βιβλιοθήκη, Συντηρητήριο
- Σοφρώνη 13, Ναύπλιο: Εκθεσιακός χώρος, Αποθήκες
- Το «Σπίτι της Μόδας», Ναύπλιο
- Παλιός σιδηροδρομικός σταθμός: Μουσείο Παιδικής Ηλικίας «Σταθμός» και βαγόνια
- «Κανάρη 4», Αθήνα: Πολιτιστικός χώρος.