Η Αμερική βρίσκεται σε αναβρασμό καθώς αναμένεται η παραδοχή της ήττας του 45ου προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ. Από την άλλη, οι ψηφοφόροι των Δημοκρατικών κάνουν τις δικές τους γιορτές πανηγυρίζοντας για το αποτέλεσμα. Παρόλα αυτά, οι αμερικανικές εκλογές είναι εκλογές για όλον τον κόσμο. Ευρώπη, Κίνα, Ρωσία αλλά και όλες οι μεσαίες και μικρές δυνάμεις, ανέμεναν εναγωνίως τις αμερικανικές κάλπες. Αυτήν την αγωνία τη μοιραζόμαστε με την Τουρκία η οποία είχε ρίξει όλα της τα αυγά σε ένα καλάθι. Στο καλάθι της εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ. Η Ανατολική Μεσόγειος θα επηρεαστεί αναμφίβολα από τη νέα ηγεσία των ΗΠΑ και ο Ταγίπ Ερντογάν ανησυχεί ιδιαίτερα. Τι πρέπει να αναμένουμε όμως από τον Μπάιντεν σαν Ελληνισμός; Από το να είμαστε υπεραισιόδοξοι ή απαισιόδοξοι, καλύτερα να είμαστε ρεαλιστές. Οι πτυχές των τρεχουσών σχέσεων ΗΠΑ – Τουρκίας είναι πλέον πολύ περίπλοκες.
Ο Ερντογάν θεωρεί τον Μπάιντεν εχθρό του
Είναι πολύ γνωστό οτι ο Ταγίπ Ερντογάν φόρτωσε την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 εις βάρος του, σε μια πλεκτάνη που έγινε μεταξύ της προηγούμενης ηγεσίας των ΗΠΑ (πρόεδρος Ομπάμα) με τον Φετουλάχ Γκιουλέν ο οποίος έχει πρόσβαση στην αμερικανική γραφειοκρατία. Σύμφωνα με τον Ερντογάν και την αυλή του, την αποστολή ανατροπής του, την είχε αναλάβει ο τότε αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Μπάιντεν.
Ο Ταγίπ Ερντογάν είναι ένας εξωθεσμικός πρόεδρος που προτιμάει να έχει επικοινωνία ″ανθρώπινη″ με τους ομολόγους του, παρακάμπτοντας γραφειοκρατίες και διαδικασίες, άλλωστε δεν είναι και ο μεγαλύτερος οπαδός της δημοκρατίας. Ο Τραμπ υπήρξε το στήριγμα του Ερντογάν στις ΗΠΑ καθώς η Τουρκία, υπονόμευε τα συμφέροντα των ΗΠΑ τόσο με τις ειδικές σχέσεις της με Ρωσία και Ιράν, όσο και με τις επεμβάσεις της σε Συρία και Λιβύη.
Ο Μπάιντεν δε θα είναι ο καλός listener που ήταν ο Τραμπ για τον Ερντογάν και αυτό έχει να κάνει κυρίως με τη διαφορετική φιλοσοφία που έχει ο νέος Αμερικανός πρόεδρος για το πώς πρέπει να είναι οι σύμμαχοι των ΗΠΑ. Ο Μπάιντεν είναι επίσης υπέρ της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των πολιτικών ελευθεριών, πράγματα που στην Τουρκία του Ερντογάν θεωρούνται επικίνδυνα. Το δίδυμο Μπάιντεν-Χάρρις δεν έχει χημεία με τον Ερντογάν και ο Μπάιντεν σε video που προβλήθηκε περίπου δύο μήνες πριν τις εκλογές, εξέφραζε την οργή του για όσα κάνει ο Ερντογάν και εξέφρασε την άποψη πως οι ΗΠΑ μαζί με τους συμμάχους τους στην περιοχή αλλά και εντός της Τουρκίας, πρέπει να σταματήσουν τον Ερντογάν. Το video προκάλεσε πανικό στην Τουρκία καθώς οι οπαδοί του Ερντογάν αλλά και ο Καλίν, θεώρησαν ότι ο Μπάιντεν υπονοούσε πραξικόπημα.
Mπάιντεν, Ρωσία, Τουρκία, S-400 και Halkbank
Οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις έχουν μια πολύ μεγάλη agenda. Πρέπει να παραδεχτούμε αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, πως τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό, δεν είναι τα πρώτα θέματα που κοιτούν οι ΗΠΑ για να αξιολογήσουν τις σχέσεις με την Τουρκία.
Το πρώτο πρόβλημα των ΗΠΑ σε σχέση με την Τουρκία, ικανό να φέρει την Τουρκία στο χείλος του γκρεμού λόγω κυρώσεων που θα ενεργοποιηθούν, είναι οι S-400. Ο Ερντογάν πριν τις εκλογές έκανε δύο κινήσεις.
Η μια ήταν να ανακατευτεί ενεργά στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Πρόκειται για πισωγύρισμα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Με άλλα λόγια, ο Ερντογάν πήρε τα μέτρα του σε περίπτωση εκλογής Μπάιντεν. Για τους Δημοκρατικούς, η Τουρκία οφείλει να είναι φύλακας των δυτικών συμφερόντων σε Κεντρική Ασία και Καύκασο και να συνεισφέρει στην αποτροπή της ρωσικής επιρροής.
Σα να μη έφτανε αυτό, ο Ερντογάν δοκίμασε S-400 στη Μαύρη Θάλασσα. Γιατί; Σκοπός του Ερντογάν είναι πλέον να πάρει χρήματα από τις ΗΠΑ και να κάνει η Ουάσινγκτον τα ″μαγικά″ της αφού είναι η υπερδύναμη του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Τους S-400 ο Ερντογάν, θα προσπαθήσει να τους διαπραγματευτεί ώστε να τους κρατήσει σε ΄΄κουτί″ και από την άλλη να ανοίξει ξανά η συζήτηση για τη συμμετοχή της Τουρκίας στα F-35. Αυτό που θα κάνει ο Ερντογάν σε σχέση με τους S-400 θα μοιάζει πολύ με τη διαπραγματευτική τακτική του Ιράν κατά την περίοδο του Ομπάμα.
Υπενθυμίζει στους Δημοκρατικούς παράλληλα πως η Τουρκία θα εκβιάσει καταστάσεις αν χρειαστεί και πως δε θα τιμωρηθεί η χώρα που φέρνει τη Μόσχα εδώ και 2 μήνες σε πολύ δύσκολη θέση στον Καύκασο. Από αυτήν τη δύσκολη θέση, η Ρωσία βγήκε κερδισμένη καθώς η συμφωνία ειρήνης μεταξύ Μόσχας-Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας δίνει το δικαίωμα στη Ρωσία να στείλει ειρηνευτική δύναμη στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Αυτό θα είναι ένα δίλημμα για τον Μπάιντεν και για τη μερίδα του κυβερνητικού τους σχήματος που θα αναλάβει να πετύχει τους στόχους της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Η Μόσχα φαίνεται να πιστεύει πως η Τουρκία ετοιμάζει ένα U Turn και αυτό φαίνεται από το οτι ρωσικά μαχητικά βομβάρδισαν λίγες μέρες πριν αντάρτες που στηρίζονται από την Τουρκία, στην Ιντλίμπ στη Συρία.
Η Ηalkbank το μεγάλο αγκάθι για την Άγκυρα
Η Τουρκία του Ερντογάν μπορεί να εξάγει επιθετικότητα και να κάνει επεμβάσεις σε χώρες που πλέον δεν έχουν καν σύνορα, όμως είναι σε βάθος αμυντική.
Ο Ερντογάν κατρακυλάει πολιτικά και η χώρα του είναι έτοιμη να καταρρεύσει οικονομικά. Ο Αλμπαϊράκ, ο γαμπρός του Ερντογάν απομακρύνθηκε επειδή ο Ερντογάν δεν επιθυμεί να ερεθίσει τη νέα αμερικανική κυβέρνηση και απομακρύνει έναν άνθρωπο ο οποίος θα είναι ″στόχος″ της κυβέρνησης Μπάιντεν για την υπόθεση Halkbank η οποία θα πάει στα δικαστήρια τον προσεχή Μάρτιο.
Η οικονομική πολιτική της Τουρκίας ″ξηλώθηκε″ από τον Ερντογάν μέσα σε δύο μέρες προκειμένου να προστατευτεί. Η Halkbank είναι πέτρα σκανδάλου για τις ΗΠΑ καθώς σχετίζεται με ξέπλυμα χρήματος που αφορά το Ιράν. Ο Ερντογάν θεωρεί πως αν η εκδίκαση της υπόθεσης Halkbank βρει τον κεντρικό του τραπεζίτη (πρώην πλέον) και τον γαμπρό του (πρώην πλέον Υπουργό Οικονομικών) τότε το πολιτικό σκάνδαλο που θα προκύψει σε συνδυασμό με την σταδιακή κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας, θα κάνουν το πολιτικό του μέλλον εξαιρετικά δυσοίωνο. Οι ΗΠΑ είναι δεδομένο οτι θα απειλήσουν με κυρώσεις την Τουρκία, κυρώσεις που είναι ήδη έτοιμες με διακομματική συμφωνία από τη Γερουσία για τα ζητήματα S-400 και Halkbank.
Τι θα γίνει τελικά;
Όχι. Οι ΗΠΑ δε θα εξαφανίσουν από τον χάρτη την Τουρκία. Δε θα δούμε αεροπλανοφόρα των ΗΠΑ στο Αιγαίο να φυλάνε την υφαλοκρηπίδα μας. Οι ΗΠΑ θα φέρουν την Τουρκία στα όριά της προκειμένου να τη ρυμουλκήσουν ξανά στη Δύση.
Η Ελλάδα μπορεί να κερδίσει από αυτό, έμμεσα. Μια Τουρκία η οποία θα δοκιμάζεται οικονομικά και που θα έχει πολλά εσωτερικά προβλήματα, τότε ίσως να αναβάλλει τα σχέδιά της στο μέτωπο της Ανατολικής Μεσογείου και να εστιάσει στον Καύκασο όπου και αποτελεί ένα κρίσιμο μέτωπο για τις ΗΠΑ και που η Τουρκία μπορεί να πλειστηριάσει προς τα πάνω την γεωπολιτική της αξία, ειδικά τώρα που η Ρωσία φαίνεται να είναι απρόσμενα κοντά στο Αζερμπαϊτζάν το οποίο δέχτηκε να έρθει πιο κοντά με τη Ρωσία προκειμένου να πάρει εδάφη στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Η Τουρκία θα προσεγγίσει ξανά τις ΗΠΑ και η νέα αμερικανική κυβέρνηση θα προσπαθήσει να την ξαναφέρει στον ″ίσιο δρόμο″. Αυτή η πολιτική βέβαια, δε θα μοιάζει με το παρελθόν. Η άποψη της νέας αμερικανικής ηγεσίας είναι πως η Τουρκία είναι χρήσιμη αλλά όχι απαραίτητη και πως πρέπει να ″κοντύνει″ η υπεφιλόδοξη και μεγαλομανής Τουρκία του Ερντογάν.
Μένει να δούμε αν η αμερικανική ηγεσία θα στηρίξει την Ελλάδα στο θέμα της επέκτασης των 12νμ προς ανατολάς. Αν αυτό γίνει τότε δε χρειάζονται περαιτέρω ερωτήσεις για το αν στηρίζουν τις ελληνικές επιδιώξεις.
Αυτό που βέβαια θα αλλάξει είναι η ρωσοτουρκική σχέση. Να είμαστε σίγουροι πως η Ρωσία δε θα δεχθεί εύκολα την αποσύνδεση της Τουρκίας από το Κρεμλίνο καθώς ο Πούτιν, ενίσχυσε πολύ την Τουρκία εδώ και πέντε έτη και δε θα επιτρέψει μια ενισχυμένη από αυτόν Τουρκία, να του γυρίσει τώρα μπούμερανγκ.
Σε κάθε περίπτωση, όλα αυτά μοιάζουν μακρινά καθώς πρέπει να περιμένουμε τις 22 Ιανουαρίου 2021 για να λειτουργήσει η νέα ηγεσία στις ΗΠΑ. Ο χρόνος που απομένει μέχρι τότε είναι 2,5 μήνες. Πολύς χρόνος για να συμβούν πολύ άσχημα πράγματα εκτός και αν η Τουρκία βυθιστεί σε εσωστρέφεια πράγμα δύσκολο για μια χώρα στην οποία η εξωτερική πολιτική είναι παραδοσιακά μια τέχνη που ευθυγραμμίζεται με την εσωτερική πολιτική.