Η επιστροφή του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο άλλαξε εντελώς τη στάση της Αμερικής απέναντι στην Ουκρανία, με την συνάντηση Ζελένσκι Τραμπ στο Λευκό Οίκο να μην αφήνει περιθώρια για στήριξη προς το Κίεβο.
Αυτό οδήγησε τα ευρωπαϊκά έθνη να εξετάσουν νέες επιλογές για την ενίσχυση της στρατιωτικής υποστήριξης προς το Κίεβο βάζοντας στο τραπέζι ακόμη και ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που πάγωσαν μετά την εισβολή και βρίσκονται σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Παρότι εκφράζονται αμφιβολίες ενός της ΕΕ για τη νομιμότητα της κατάσχεσης των περίπου 220 εκατομμυρίων ευρώ, που προέρχονται από ρωσικές πηγές, η στάση των Ευρωπαίων φαίνεται να αλλάζει το τελευταίο διάστημα.
Μάλιστα κάποιοι θεωρούν ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να καλύψει το έλλειμμα της αμερικανικής υποστήριξης από τα χρήματα αυτά, αν και ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι μια σκληρή πίεση από τον Τραμπ να τα επιστρέψει στον Πούτιν.
Πόσα είναι τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία και πού βρίσκονται
Η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας διαθέτει συναλλαγματικά αποθέματα δισεκατομμυρίων δολαρίων. Υπολογίζεται ότι περίπου 300 δισεκατομμύρια ευρώ από αυτά τα περιουσιακά στοιχεία δεσμεύτηκαν στη Δύση μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, εκ των οποίων τα 210 δισεκατομμύρια ευρώ βρίσκονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα περισσότερα – 183 δις ευρώ- έχουν αποθηκευτεί στη βελγική Euroclear.
Δεδομένου ότι ένα μεγάλο μέρος των ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων βρίσκεται σε ευρωπαϊκό έδαφος, είναι προνόμιο των ευρωπαϊκών εθνών να παγώσουν αλλά και να δεσμεύσουν αυτά τα περιουσιακά στοιχεία.
Πού θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν
Υπήρξε μεγάλη συζήτηση κατά τη διάρκεια του πολέμου σχετικά με το εάν αυτά τα περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας μετά τον πόλεμο.
Τον Ιούνιο του 2024, οι G7 συμφώνησαν κατ′ αρχήν να εκδώσουν δάνεια 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Ουκρανία, τα οποία προήλθαν από τα κέρδη των 300 δισεκατομμυρίων ευρώ παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.
Αν και η ΕΕ είχε επανηλλημμένα εκφράσει την πρόθεσή της να κατασχέσει τα χρήματα αυτά, ευρωπαίοι νομικοί είχαν εκφράσει αμφιβολίες για την νομικότητα μιας τέτοιας κίνηση υποστηρίζοντας ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν νομικές επιπτώσεις.
Σύμφωνα με το Bloomberg ωτσόσο, η πρόσφατη κλιμάκωση της έντασης μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ οδήγησε την ΕΕ να διερευνήσει μια πιο επιθετική δράση.
Η ιδέα που εξετάζεται είναι αυτή της σύστασης μιας Διεθνούς Επιτροπής Απαιτήσεων, που θα απαιτούσε αποζημιώσεις από τη Ρωσία, στα πρότυπα των γερμανικών αποζημιώσεων μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ποιες χώρες είναι αρνητικές
Αν και τα χρήματα παραμένουν αποθηκευμένα, αρκετά υψηλόβαθμα στελέχη της ΕΕ είναι θετικά προς την πλήρη κατάσχεσή τους, ανάμεσά τους η επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής Κάγια Κάλλας και ο επίτροπος για την οικονομία Βάλντις Ντομπρόβσκις.
Στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ στα τέλη Φεβρουαρίου, η Κάλλας δήλωσε ότι οι εργασίες για την επίτευξη συμφωνίας για την κατάσχεση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων είναι «συνεχείς» και ότι «ειδικά στην κατάσταση που βρισκόμαστε τώρα, όλοι καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι φορολογούμενοί μας δεν θα πρέπει να είναι αυτοί που πληρώνουν για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας αλλά η χώρα που την κατέστρεψε».
Ο ρόλος της Βρετανίας
Στα τέλη του περασμένου μήνα, ο υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου Ντέιβιντ Λάμι υποστήριξε στο βρετανικό κοινοβούλιο ότι «η Ευρώπη πρέπει να δράσει γρήγορα από τη δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων στην κατάσχεση τους».
Η Εσθονία και η Πολωνία έχουν επίσης εκφράσει την υποστήριξή τους για κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων. Ο Εσθονός υπουργός Εξωτερικών μετά την ανακοίνωση Τραμπ ότι αποσύρει τη στρατιωτική βοήθεια βοήθεια από την Ουκρανία δήλωσε πως «οι ισχυρισμοί ότι δεν υπάρχουν νόμιμοι τρόποι χρήσης των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας είναι αβάσιμοι».
Αποκάλυψε δε, ότι την περασμένη εβδομάδα, μοιράστηκε ένα προσχέδιο με τους ευρωπαίους εταίρους στο οποίο αναφέρεται μια σαφή λύση για τη χρήση παγωμένων περιουσιακών στοιχείων.
«Πριν από την προθεσμία του Ιουνίου για την παράταση των κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία, πρέπει να ληφθεί μια πολιτική απόφαση για τη χρήση δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων» υπογράμμισε.
Ο Nigel Gould-Davies, ανώτερος συνεργάτης για τη Ρωσία και την Ευρασία στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών (IISS) είπε στο CNBC ότι «πολλά κράτη της Κεντρικής Ευρώπης συμμερίζονται την υπόθεση της κατάσχεσης, αν και διστάζουν να το εκφράσουν δημοσίως ελλείψει κοινής θέσης της ΕΕ».
Ανάμεσα στα κράτη που έχουν εκφράσει επιφυλάξεις είναι η Γερμανία και η Γαλλία αν και όπως αναφέρουν οι Fianacial Times, «αυτό θα μπορούσε τώρα να αλλάξει, καθώς και οι δύο συζητούν πλέον την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων».
Πώς μπορούν να κατασχεθούν
Θεωρητικά, τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ θα μπορούσαν να συμφωνήσουν ομόφωνα για τη δέσμευση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων και στη συνέχεια «να αναθέσουν στο Βέλγιο να προχωρήσει σε κατάσχεση», δήλωσε στο CNBC ο Αρμίν Στάινμπαχ, καθηγητής δικαίου και οικονομικών της ΕΕ Jean Monnet στο HEC Paris.
«Η άλλη επιλογή θα ήταν το Βέλγιο να επιδιώξει χωριστά τη δήμευση περιουσιακών στοιχείων εάν οι κυρώσεις της ΕΕ λήξουν χωρίς ανανέωση», είπε ο Στάινμπαχ. Ωστόσο, το Βέλγιο φαίνεται απίθανο να το κάνει, καθώς φέρεται να είναι αυτό που έχει προειδοποιήσει για τους νομικούς και οικονομικούς κινδύνους που εγκυμονεί για την ευρωζώνη η κατάσχεση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.
Ο Στάινμπαχ σχολίασε επίσης ότι θα ήταν «ηθικά επιβεβλημένο αλλά νομικά δύσκολο» για την Ευρώπη να καταλάβει ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, καθώς η Ευρώπη περιορίζεται στη λήψη αντίμετρων κατά των παραβιάσεων του διεθνούς δικαίου της Ρωσίας, οι οποίες πρέπει να είναι «προσωρινές» και «αναστρέψιμες», σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Η Ουκρανία ζητά αποζημιώσεις από τη Ρωσία
Ωστόσο, «την ίδια στιγμή, η Ουκρανία έχει ζητήσει από τη Ρωσία αποζημιώσεις και το ερώτημα είναι εάν η ΕΕ θα μπορούσε να επιβάλει αυτήν την αξίωση ζημίας για την Ουκρανία με κατάσχεση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων», είπε ο καθηγητής υπογραμμίζοντας ότι «δεν έχει συμβεί ποτέ μια τέτοια μεταβίβαση βάσει του διεθνούς δικαίου στο παρελθόν» και ότι το ζήτημα της προστασίας της ασυλίας για κρατικά περιουσιακά στοιχεία παραμένει επίσης.
Ο Gould-Davies του IISS σημείωσε ότι εκτενείς μελέτες από διεθνείς νομικούς απέδειξαν ότι «υπάρχει ασφαλής νομική οδός» για την κατάσχεση και ότι οι φόβοι για οικονομικές επιπτώσεις ήταν υπερβολικοί.
«Όταν τα περιουσιακά στοιχεία πάγωσαν για πρώτη φορά - τη στιγμή που η Ρωσία έχασε την πρόσβαση σε αυτά - δεν υπήρξε καμία αρνητική επίπτωση στην ευρωπαϊκή οικονομική ή τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι οι αγορές ή τα μεμονωμένα κράτη πιστωτές θα ενεργούσαν εάν η Ρωσία έχανε οριστικά και επίσημα αυτά τα περιουσιακά στοιχεία», είπε.
Ο Τραμπ θα πιέσει την ΕΕ να τα επιστρέψει
Με τις συνομιλίες για τον τερματισμό του πολέμου σε εξέλιξη, και χωρίς σαφήνεια για το πιθανό αποτέλεσμα, η Ευρώπη εξακολουθεί να εξετάζει εάν η κατάσχεση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για να βοηθήσει την Ουκρανία θα μπορούσε να επιτρέψει την αγορά πρόσθετων όπλων ή εάν τέτοια κονδύλια θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ανοικοδόμηση της χώρας.
Ο David Roche, ένας βετεράνος επενδυτής και στρατηγός της Quantum Strategy, είπε ότι στο πλαίσιο των συζητήσεών της με τις ΗΠΑ, η Ρωσία θα απαιτήσει να ξεπαγώσουν και να επιστραφούν περιουσιακά στοιχεία για να τονώσει την οικονομία της.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Πούτιν τα θέλει πίσω» και θα κοιτάξει να κάνει μια συμφωνία με τον Τραμπ, ώστε να πιέσει την Ευρώπη να αποδεσμεύσει περιουσιακά στοιχεία που είναι αποθηκευμένα σε ευρωπαϊκό έδαφος.
(με πληροφορίες από CNBC, FT, Bloomberg)