Η εναρκτήρια έκθεση της ανακαινισμένης Εθνικής Πινακοθήκης, έρχεται στον απόηχο της έκθεσης «Παρίσι / Αθήνα» που εγκαινιάστηκε στο Μουσείο του Λούβρου για την επέτειο των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση.
«Η Τέχνη του πορτραίτου στις συλλογές του Λούβρου», με την οποία εγκαινιάζεται η νέα αίθουσα περιοδικών εκθέσεων, περιλαμβάνει περισσότερα από εκατό πορτρέτα τα οποία επιλέχθηκαν από τις συλλογές του περιώνυμου γαλλικού μουσείου- ζωγραφικά και γλυπτά, έργα τα οποία ξεκινούν χρονικά από τον πολιτισμό της Μεσοποταμίας και φτάνουν έως και τον 19ο Δυτικό αιώνα, καλύπτοντας 3.000 χρόνια ιστορίας.
Μεταξύ αυτών είναι έργα των Μποτιτσέλι, Βερονέζε, Γκρέκο, Βελάσκεθ, Ρέμπραντ, Γκόγια, Ρέινολτς, Νταβίντ, Ένγκρ, Ντελακρουά.
«Ο προγραμματισμός των πρώτων περιοδικών εκθέσεων ενός νέου μουσείου συνδέεται παραδοσιακά με το όραμα του διευθυντή του για την πολιτική και την εικόνα του. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν αυτό διαθέτει μια επιβλητική αίθουσα περιοδικών εκθέσεων, που ξεπερνά σε έκταση τα 2000 τ.μ. (Αίθουσα «΄Ιδρυμα Αντώνιος Ε. Κομνηνός»), η οποία εγκαινιάζεται με αυτή την εμβληματική έκθεση» σημείωσε η διευθύντρια της Πινακοθήκης κ. Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα, στην πρώτη συνέντευξη Τύπου μετά την παράδοση της Πινακοθήκης.
“Από τον Χαμουραμπί, στον Μέγα Αλέξανδρο, (αντίγραφο από την προτομή του Λυσίππου), στον ρωμαίο αυτοκράτορα Καρακάλλα, στους γάλλους βασιλείς, στον Λουδοβίκο ΙΔ’, τον «Βοναπάρτη στη Γέφυρα της Αρκόλης» του Γκρο, και το μεταθανάτιο «Πορτραίτο του Δούκα της Ορλεάνης», αριστούργημα του Ενγκρ.”
«Από πολύ καιρό είχα καταλήξει στην ιδέα ότι αν κάθε χρόνο το μουσείο όφειλε και μπορούσε να διοργανώνει δύο μεγάλες εκθέσεις, πλάι σε ευάριθμες μικρότερες, αυτές θα έπρεπε να καλύπτουν τόσο την ελληνική ιστορία της τέχνης όσο και την τέχνη άλλων χωρών. Η παρουσίαση των μονίμων συλλογών μας έδινε κατά τεκμήριο ένα πανόραμα της ιστορίας της νεότερης ελληνικής τέχνης, η πρώτη επομένως σημαίνουσα έκθεση μπορούσε και όφειλε να αφιερωθεί σε ένα εκθεσιακό γεγονός, που θα αποτελούσε φόρο τιμής της νέας Εθνικής Πινακοθήκης προς ένα μεγάλο αδελφό ξένο μουσείο. Επιλέξαμε το Λούβρο, όχι μόνο λόγω του τεράστιου πλούτου των συλλογών του, αλλά και λόγω των παραδοσιακών δεσμών ανάμεσα στις δυο χώρες Ελλάδα και Γαλλία; Τους δεσμούς αυτούς αναδεικνύει με εύγλωττο τρόπο η πολυσήμαντη επετειακή έκθεση «Παρίσι-Αθήνα, η γέννηση της νεότερης Ελλάδας, 1675-1919», που αφιερώνει αυτό τον καιρό το Μουσείο του Λούβρου στη χώρα μας, συνεορτάζοντας μαζί μας τα 200 χρόνια από την Παλιγγενεσία. Μια έκθεση που αποτελεί καρπό συνεργασίας ανάμεσα στην Εθνική Πινακοθήκη και στο Λούβρο, πλάι και σε άλλα ελληνικά μουσεία».
Μποτιτσέλι, Γκρέκο, Ρέμπραντ, Γκόγια, Νταβίντ και η νεκρική μάσκα του Ναπολέοντα
Η έκθεση ξεκινά από την πιο βαθιά αρχαιότητα, από τα βασίλεια της Μέσης Ανατολής και την Αίγυπτο, διατρέχει την ελληνορωμαïκή περίοδο, με τα εμβληματικά πορτραίτα του Ομήρου, του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του ρωμαίου αυτοκράτορα Τραïανού, για να καταλήξει στα νεκρικά προσωπεία του Φαγιούμ.
Η επιλογή των έργων συνεχίζεται με την επικράτηση του Χριστιανισμού, όταν ο ιδεαλισμός επικαλύπτει την προσωπικότητα του ατόμου, για να μας οδηγήσει τελικά στην θριαμβευτική ανάδυση του ανθρώπινης μορφής στα χρόνια της Αναγέννησης.
Τέλος, διασχίζοντας το επιδεικτικό Μπαρόκ, με τα επίσημα πορτραίτα βασιλέων και ευγενών, αλλά και με τις αιφνίδιες συνταρακτικές ψυχολογικές παρεκβάσεις του, η έκθεση παρουσιάζει τους φιλοσόφους του Διαφωτισμού, αναφέρεται στην Γαλλική Επανάσταση με το συγκλονιστικό πορτραίτο του Ζακ Λουί Νταβίντ («Ο θάνατος του Μαρά»), αλλά και στον Ναπολέοντα, αρχικά θριαμβευτή, στο αριστούργημα του Αντουάν Ζαν Γκρο «Ο Ναπολέων διασχίζει την Γέφυρα της Αρκόλης», και αργότερα ηττημένο και εξόριστο, με την συνταρακτική νεκρική του μάσκα.
Τέλος η έκθεση φτάνει ως τα χρονικά όρια των συλλογών του μουσείου του Λούβρου με χαρακτηριστικά έργα του Ένγκρ και του Ντελακρουά.
«Καμιά κοινωνική κατηγορία δεν απουσιάζει από αυτή την πλούσια συλλογή: γυναίκες, παιδιά, οικογένειες, αντιπροσωπεύονται με αριστουργήματα μεγάλων καλλιτεχνών. Ανάμεσα στους μεγάλους καλλιτέχνες θα συναντήσουμε τα ονόματα των Μποτιτσέλι, Βερονέζε, Γκρέκο, Βελάσκεθ, Ρέμπραντ, Γκόγια, Ρέινολτς, Νταβίντ, Ένγκρ, Ντελακρουά κ.ά. Είναι τα πρόσωπα της ιστορίας και η ίδια η ζωντανή ιστορία της τέχνης».
Οι επιμελητές της έκθεσης επέλεξαν μιαν όχι γραμμική ιστορική παρουσίαση των έργων, αλλά μια θεματική οργάνωση του υλικού, με βάση κυρίως την κοινωνική λειτουργία του πορτραίτου σε κάθε εποχή. Κάθε εποχή αντιπροσωπεύεται από χαρακτηριστικά έργα που εικονογραφούν την λειτουργία και τον συμβολισμό του πορτραίτου την συγκεκριμένη περίοδο.
«Η διαδρομή, θεματική και χρονολογική, οργανώνεται γύρω από τις διαφορετικές λειτουργίες οι οποίες αποδίδονται στο πορτρέτο με την πάροδο του χρόνου. Μέσο προνομιακό χάρη στο οποίο η αριστοκρατία και, εν συνεχεία, οι λιγότερο ευνοημένες κοινωνικές τάξεις θέλησαν να αποτυπώσουν την εικόνα τους, το πορτρέτο δεν περιορίζεται μόνο στη διαιώνιση της μνήμης των απεικονιζόμενων χάρη στην αναπαραγωγή των φυσικών χαρακτηριστικών τους. Είναι ταυτόχρονα φορέας αναπαράστασης η οποία χαρακτηρίζεται από την κινητικότητα και τη διάδοση της εμφάνισης του ατόμου αλλά είναι και υπόβαθρο μιας σειράς ταυτοτικών αναζητήσεων: πώς να δειχθεί κάποιος εικαστικά απέναντι στο θείο, πως να δηλώσει την ισχύ του, την κοινωνική του θέση, το status του ως διανοούμενος, ως καλλιτέχνης ή ως αρχηγός οικογένειας...; Από την Αρχαιότητα και από το τέλος του Μεσαίωνα όλοι αυτοί οι παράγοντες συνέβαλαν στο να καταστεί το πορτρέτο ένα ευρύτατο πεδίο καλλιτεχνικού πειραματισμού.
Η οριζόντια και ανθρωπολογική προσέγγιση του αντικειμένου, η ποικιλία των μέσων και των υλικών που εκτίθενται, καταδεικνύουν τη μεταλαμπάδευση, την οικειοποίηση και την ανατροπή των κωδίκων της αναπαράστασης σε τεράστια γεωγραφικά, ιστορικά και κοινωνικά πεδία. Η επιλογή των έργων δεν στοχεύει, εδώ, σε μια συμβατική πληρότητα αλλά προτείνει αντηχήσεις και αντικατοπτρισμούς που προσκαλούν τον θεατή της έκθεσης να προβεί σε συγκρίσεις, να εντοπίσει αντιθέσεις ή εξελίξεις και να αφυπνίσει στο έπακρο την περιέργειά του».
Αναζητώντας την Αθανασία - Η Τέχνη του Πορτραίτου στις Συλλογές του Λούβρου
Από τις 29 Νοεμβρίου
Ιδέα Συντονισμός: Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, διευθύντρια ΕΠΜΑΣ
Επιμέλεια
Μουσείου Λούβρου: Λυντοβίκ Λωζιέ (Ludovic Laugier)
Επιμελητής Ελληνικών, Ετρουσκικών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων Κομ Φαμπρ (Côme Fabre), Επιμελητής στο τμήμα Ζωγραφικής. Συντονισμός της έκθεσης: Αλίν Φρανσουά-Κολέν (Aline François-Colin), Αναπληρώτρια Διευθύντρια Πολιτιστικού Προγραμματισμού.
Νικολά Λεζύρ (Nicolas Lesur), Συντονιστής Εκθέσεων του Μουσείου του Λούβρου.
Εθνική Πινακιθήκη Έφη Αγαθονίκου, Διευθύντρια Συλλογών
Κατερίνα Ταβαντζή, Επιμελήτρια ΕΠΜΑΣ