Το Ερώτημα στο Μυαλό Όλων
Οι γεωεπιστήμονες ανήκουν στην κατηγορία των ανθρώπων που προβληματίζονται τόσο για τη δημιουργία της σύμπαντος, από το οποίο προήλθε και ο πλανήτης μας, όσο και εάν οι πολύπλοκες αυτές φυσικές διεργασίες χρειάστηκαν τη βοήθεια κάποιου Θεού για να συμβούν, όπως φαίνεται να πιστεύει σήμερα η μεγάλη πλειοψηφία των Homo sapiens.
Οι γεωεπιστήμονες έμαθαν ότι:
’Όλα ξεκίνησαν από τη Μεγάλη Έκρηξη πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια.
Η Γη χρειάστηκε 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια για να πάρει τη σημερινή της μορφή.
Η ανθρώπινη εξέλιξη κρατάει εδώ και 4 δισεκατομμύρια χρόνια.
Οι νόμοι της βαρύτητας, της σχετικότητας, της κβαντομηχανικής κτλ είναι επαρκείς για να εξηγήσουν με δηλωτική βεβαιότητα τα όσα βλέπουμε, αλλά και αυτά που δεν βλέπουμε στο σύμπαν.
Κανένας όμως γεωεπιστήμονας δεν μπορεί να απαντήσει άμεσα στο ερώτημα της ύπαρξης ή όχι Θεού, γιατί η επιστημονική ερμηνεία της φύσης και της πίστης δεν μπορούν να συνυπάρχουν. Η επιστημονική τεκμηρίωση συγκρούεται με την όποια μορφή πίστης, ανεξάρτητα από το θρησκευτικό δόγμα από το οποίο αυτή προέρχεται.
Μέχρι σήμερα η πλέον κατηγορηματική απάντηση στο μεγάλο ερώτημα για τη συμβολή ή όχι ενός Θεού στη δημιουργία της σύμπαντος, και κατ’ επέκταση της Γης, έχει δοθεί από τον Stephen Hawking, τον Άγγλο φυσικομαθηματικό, κοσμολόγο και συγγραφέα.
Στο τελευταίο του βιβλίο, με τίτλο «Σύντομες απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα»[1], που εκδόθηκε μετά τον θάνατο του (απεβίωσε στις 4 Μαρτίου 2018), έδωσε, ίσως με τον απλούστερο τρόπο, την απάντηση στο κυρίαρχο ερώτημα: «Νομίζω ότι το σύμπαν δημιουργήθηκε εκ του μηδενός, σύμφωνα με τους νόμους της επιστήμης….Δεν υπήρχε χρόνος και χώρος πριν την Μεγάλη Έκρηξη. Για μένα αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει καμία πιθανότητα ενός δημιουργού, επειδή δεν υπήρχε κανένας χρόνος για να υπάρξει ένας δημιουργός[2]».
Και καταλήγει: «ο καθένας από εμάς είναι ελεύθερος να πιστέψει ό,τι θέλει. Κατά την άποψή μου, η απλούστερη εξήγηση είναι ότι δεν υπάρχει Θεός. Κανείς δεν δημιούργησε το σύμπαν και κανείς δεν κατευθύνει τη μοίρα μας».
Ο Stephen Hawking θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες ιδιοφυίες του ανθρώπινου γένους και μαζί με τον Άλμπερτ Αϊνστάιν μπορούν να χαρακτηριστούν ως οι «Δάσκαλοι του Σύμπαντος», αφού ο Αϊνστάιν είναι ο θεμελιωτής της Θεωρίας της Σχετικότητας, ενώ θεωρείται ο σημαντικότερος επιστήμονας του 20ου αιώνα και ένας απ′ τους μεγαλύτερους όλων των εποχών.
Η επίδραση των ανακαλύψεων του Αϊνστάιν σχετικά με την φύση του χώρου και του χρόνου, εξακολουθεί και σήμερα να αποτελεί το κεντρικό αντικείμενο της επιστημονικής έρευνας στη φυσική, την κοσμολογία και τα μαθηματικά.
Ο Αϊνστάιν είχε παράλληλες αντιλήψεις με τον Χόκινγκ για το ζήτημα «Θεός». Οι χαρακτηριστικότερες αναφορές του για τον Θεό ήταν:
«Δεν μπορώ να φανταστώ ένα Θεό που ανταμείβει και τιμωρεί τα δημιουργήματα του, που οι προθέσεις του μιμούνται τις δικές μας — με λίγα λόγια, ένα Θεό που είναι απλώς η αντανάκλαση των ανθρώπινων αδυναμιών... Μου φτάνει να ατενίζω το μυστήριο της συνειδητής ζωής που διαιωνίζεται, να συλλογίζομαι τη θαυμαστή δομή του σύμπαντος που αντιλαμβανόμαστε αμυδρά, και να προσπαθώ ταπεινά να κατανοήσω έστω και ένα απειροελάχιστο κλάσμα της ευφυΐας που εκδηλώνεται στη φύση»[3].
«Πιστεύω στον Θεό του Σπινόζα, ο οποίος αποκαλύπτεται μέσα από τη νόμιμη αρμονία του κόσμου, όχι σε έναν Θεό που ασχολείται με τη μοίρα και τις πράξεις της ανθρωπότητας»[4]. (Για τον θεό του Σπινόζα θα αναφερθούμε στη συνέχεια με αρκετές λεπτομέρειες).
Ταυτόχρονα, τόσο ο Αϊνστάιν, όσο και ο Χόκινγκ, δεν πίστευε στη μετά θάνατο ζωή, και - μάλλον χαριτολογώντας - έλεγε: «Μια ζωή είναι αρκετή για μένα».
Ο Χόκινγκ στο τελευταίο του βιβλίο (Εικ. 1) το επεξηγεί:
Εικ. 1: Η άποψη του Στίβεν Χόκινγκ για τη μεταθανάτιο ζωή. Πηγή[5]
Σε ποιο Θεό να πιστέψουμε;
Η επιστήμη λοιπόν βασίζεται στην παρατήρηση, την ανάλυση και την εξήγηση των φαινομένων του υλικού/φυσικού μας κόσμου και δεν μπορεί να διερευνήσει πράγματα που στηρίζονται σε υπερφυσικές ή θεϊκές πεποιθήσεις.
Όμως, αν πρέπει οπωσδήποτε να απαντήσουμε στη πιεστική ερώτηση, πράγμα που συμβαίνει κάποτε στα πλαίσια της οικογένειας και του στενού φιλικού μας περιβάλλοντος, τότε αυτόματα τίθεται ένα άλλο ερώτημα: σε ποια θρησκεία ή Θεό να πιστέψουμε;
Αν το ψάξετε λίγο θα βρείτε και πολλές θρησκείες και πολλούς θεούς.
v Σίγουρα ξέρουμε τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου, αφού για αυτούς ακούσαμε στο δημοτικό κιόλας σχολείο ή διαβάσαμε σε ένα εικονογραφημένο βιβλίο που μας δώρισε ο περήφανος για τους «αρχαίους ημών προγόνους» συγγενής.
v Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν, Πατέρα, Παντοκράτορα, ποιητὴν οὐρανοῦ καὶ γῆς, ὁρατῶν τε πάντων καὶ ἀοράτων.
Αυτή είναι η απάντηση των Χριστιανών, που αριθμούν πάνω από 2,3 δισεκατομμύρια οπαδούς. Βασίζεται στη ζωή και τις διδασκαλίες του Ιησού Χριστού και χωρίζεται στον Καθολικισμό, τον Προτεσταντισμό και την Ανατολική Ορθοδοξία.
v La ilaha illallah. Δηλαδή: Δεν υπάρχει Θεός εκτός από τον Αλλάχ.
Αυτή είναι η απάντηση των Ισλαμιστών, της δεύτερης μεγαλύτερης θρησκείας στον κόσμο, με περίπου 1,9 δισεκατομμύρια πιστούς. Ιδρύθηκε από τον Προφήτη Μωάμεθ τον 7ο αιώνα μ.Χ. και βασίζεται στο Κοράνι, το κεντρικό θρησκευτικό κείμενο του Ισλάμ.
v Brahma, Vishnu, Shiva, Lakshmi, Krishna και άλλοι πολλοί
Θα σου απαντήσουν οι Ινδουιστές, που φθάνουν τα 1,2 δισεκατομμύρια και εκπροσωπούν μια από τις παλαιότερες θρησκείες με πολλές θεότητες. Βρίσκονται κυρίως στην Ινδία και το Νεπάλ.
v Buddha Dharma
Θα σου πουν τα 520 εκατομμύρια των Βουδιστών, που στηρίζονται κυρίως στην φώτιση ή την αφύπνιση του ατόμου.
v Sikh Dharma
Θα προσπαθήσουν να σε πείσουν οι Σιχίτες, που εμφανίστηκαν στην Ινδία τον 15ο αιώνα και έχουν πάνω από 30 εκατομμύρια οπαδούς που ακολουθούν τη διδασκαλία του Γκουρού Νανάκ.
v Ο Ασώματος Θεός
Ο δημιουργός των πάντων όσων υπάρχουν και ο μόνος που πρέπει να δοξάζεται σαν άρχων του σύμπαντος, θα απαντήσουν οι Ιουδαίοι, οι πιστοί μίας από τις παλαιότερες θρησκείες, που ανέρχονται σε πάνω από 14 εκατομμύρια.
v Μπαχάι
Μια σχετικά νέα θρησκεία, η οποία ιδρύθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα στο Ιράν. Έχει πάνω από 7 εκατομμύρια οπαδούς παγκοσμίως και τονίζει την ενότητα όλων των θρησκειών και την ισότητα όλων των ανθρώπων.
v Τζαϊνισμός,
που ιδρύθηκε στην αρχαία Ινδία και έχει περίπου 4,2 εκατομμύρια πιστούς.
v Σιντοϊσμός,
μια αυτόχθονη θρησκεία της Ιαπωνίας, με περίπου 4 εκατομμύρια πιστούς.
Με όλους αυτούς του θεούς, προφήτες και αγγελιαφόρους, φαντάζομαι θα μπερδευτήκατε και δεν θα μπορούσατε να διαλέξετε. Ευτυχώς που δεν είχατε, όπως και εγώ, αυτό το πολύλημμα, δηλαδή τον συλλογισμό πολλών εκδοχών. Μας κατέταξαν προ πολλού οι γονείς μας στην κατηγορία των Χριστιανών Ορθόδοξων, όταν ακόμα δεν μπορούσαμε να λέμε ούτε «μαμά».
Το ίδιο επιβεβαίωνε και η ταυτότητα μας για κάποιες δεκαετίες. Μέχρι που κάποιοι σοφότεροι νομοθέτες είπαν: Και τι μας νοιάζει εμάς σε τι θεό πιστεύει ο καθένας; Εδώ που τα λέμε, δεν είμαι καν βέβαιος αν το σκέφτηκαν σοφοί νομοθέτες ή κάποιοι ανθρωπιστές (και σε αυτούς θα αναφερθούμε στη συνέχεια).
Είναι τόσα πολλά τα θέματα που μπορούν να μας προβληματίσουν για τον τρόπο και την σκέψη κάτω από την οποία εμφανίστηκαν οι τόσες πίστεις και οι αντίστοιχοι θεοί. Εκείνο όμως που με εντυπωσιάζει είναι πώς οι Αρχαίοι Έλληνες κατέληξαν περίπου στο ίδιο συμπέρασμα (Εικ. 2), όπως και οι ιδιοφυείς Αϊνστάιν και Χόκινγκ. Οι τελευταίοι μετά από πολλές μελέτες και χιλιάδες χρόνια;
Δηλαδή, αυτό που μαθαίνουν σήμερα τα παιδιά ή τα εγγόνια μας στην Τρίτη τάξη του δημοτικού.
Εικ. 2: Η δημιουργία του κόσμου. Διαδραστικό βιβλίο τρίτης δημοτικού. Πηγή[6]
Με άλλα λόγια, ότι όλα προήλθαν από το Χάος!!
Μαθαίνουμε μεγαλώνοντας
Όσο μεγαλώναμε, τόσο περισσότερα πράγματα μαθαίναμε. Πώς δημιουργήθηκε ο πλανήτης Γη (και πολλοί άλλοι). Ότι κάποτε υπήρχαν μονοκύτταροι οργανισμοί, μετά ψάρια, δεινόσαυροι, μαϊμούδες και τέλος εμείς. Ανεξάρτητα αν κάποιοι από εμάς (π.χ. οι πολιτικοί) συμπεριφέρονται ακόμα και σήμερα σαν μαϊμούδες.
Κάποιοι καθηγητές μας μίλησαν και για τους θρησκευτικούς πολέμους, που ήταν υπεύθυνοι για μερικά από τα πιο καταστροφικά γεγονότα της ανθρωπότητας. Οι συγκρούσεις που τροφοδοτήθηκαν από θρησκευτικές διαφορές, φανατισμό και την επιθυμία να επιβληθεί η πίστη του καθενός στους άλλους.
Στις μεγαλύτερες καταστροφές που προκλήθηκαν από θρησκευτικούς πολέμους ανήκουν και οι παρακάτω:
1. Οι Σταυροφορίες (11ος - 13ος αιώνας): Θρησκευτικοί πόλεμοι που διεξήγαγαν οι χριστιανοί εναντίον των μουσουλμάνων στους Αγίους Τόπους. Το αποτέλεσμα τους εκτεταμένη βία, απώλειες ζωών και καταστροφή πόλεων και πολιτισμών. Οι Σταυροφορίες είχαν μακροχρόνιες συνέπειες, αφού το μόνο που απέμεινε από αυτούς ήταν η έχθρα και το μίσος ανάμεσα σε διαφορετικά θρησκευτικά και πολιτισμικά σύνολα.
2. Ο Τριακονταετής Πόλεμος (1618 - 1648): Μια από τις πιο καταστροφικές συγκρούσεις στην Ευρωπαϊκή ιστορία. Προέκυψε από το σύνθετο μείγμα θρησκευτικών, πολιτικών και εδαφικών διαφορών. Σε αυτόν ενεπλάκησαν διάφορα κράτη και θρησκευτικές φατρίες των Προτεσταντών και των Καθολικών. Ο πόλεμος οδήγησε σε εκατομμύρια θανάτους και μαζικές καταστροφές σε ολόκληρη την Κεντρική Ευρώπη.
3.Οι Γαλλικοί Θρησκευτικοί Πόλεμοι (16ος αιώνας): Έφεραν αντιμέτωπους τους Καθολικούς με τους Προτεστάντες στη Γαλλία, με αποτέλεσμα μια σημαντική αιματοχυσία και καταστροφή. Η σφαγή της Ημέρας του Αγίου Βαρθολομαίου (1572), όπου χιλιάδες Γάλλοι Προτεστάντες σκοτώθηκαν στο Παρίσι, είναι ένα από τα πιο διαβόητα γεγονότα αυτής της περιόδου.
4. Η εξέγερση των Ταϊπίνγκ (1850 - 1864): Αν και δεν ήταν ένας παραδοσιακός θρησκευτικός πόλεμος, η εξέγερση Taiping στην Κίνα επηρεάστηκε σημαντικά από τη θρησκευτική ιδεολογία. Με επικεφαλής τον Hong Xiuquan, ο οποίος ισχυριζόταν ότι ήταν αδελφός του Ιησού Χριστού, η εξέγερση στόχευε στην εγκαθίδρυση ενός θεοκρατικού κράτους με ριζοσπαστικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια δεκάδων εκατομμυρίων ζωών, καθιστώντας την μια από τις πιο θανατηφόρες συγκρούσεις στην ιστορία.
5. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912 - 1913): Αν και δεν ήταν αποκλειστικά θρησκευτικές, οι συγκρούσεις αυτές αφορούσαν εντάσεις μεταξύ διαφορετικών θρησκευτικών και εθνοτικών ομάδων στα Βαλκάνια, συμπεριλαμβανομένων Ορθόδοξων Χριστιανών, Μουσουλμάνων και Καθολικών. Το αποτέλεσμα, σημαντικές απώλειες και πολιτική αστάθεια στην περιοχή.
6. Ο εμφύλιος πόλεμος της Νιγηρίας (1967 - 1970): Γνωστός και ως ο Πόλεμος της Μπιάφρα, προέκυψε από πολιτικές και εθνοτικές εντάσεις στη Νιγηρία, με σημαντική θρησκευτική διάσταση μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων. Οδήγησε σε εκτεταμένη πείνα και μαζικές απώλειες ζωών.
Συμπερασματικά, οι θρησκευτικοί πόλεμοι έχουν αφήσει βαθιά σημάδια στις κοινωνίες, οδηγώντας σε παρατεταμένες διαιρέσεις, δυσπιστία και τραύματα μεταξύ των γενεών. Οι συγκρούσεις αυτές συχνά αναδεικνύουν τους κινδύνους του θρησκευτικού εξτρεμισμού και την ανάγκη για ανεκτικότητα, κατανόηση και ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ διαφορετικών θρησκευτικών κοινοτήτων. Δεν μαθαίνουμε δυστυχώς από τα λάθη του παρελθόντος, ώστε να προσπαθήσουμε για έναν κόσμο όπου οι θρησκευτικές διαφορές θα γίνονται σεβαστές και θα χρησιμοποιούνται ως βάση για διάλογο και όχι για βία.
Εμείς οι Κύπριοι κάτι ξέρουμε από τα πιο πάνω!!
Αυτός είναι ο Θεός του Σπινόζα[7]
Ο Αϊνστάιν μας είπε: Πιστεύω στο Θεό του Σπινόζα. Ποιος είναι αυτός ο Θεός;
Ο Μπάρουχ Σπινόζα ήταν ένας Εβραιο-Ολλανδός φιλόσοφος και ένας από τους πιο μεγάλους ορθολογιστές της φιλοσοφίας του 17ου αιώνα. Σύμφωνα με τον Σπινόζα, ο Θεός μας λέει:
«Σταμάτα να προσεύχεσαι και να χτυπιέσαι στο στήθος! Αυτό που θέλω να κάνεις είναι να βγεις έξω στον κόσμο και να χαρείς την ζωή σου. Θέλω να ζεις, να τραγουδάς, ναι χαίρεσαι και να απολαμβάνεις όλα αυτά που έχω φτιάξει για σένα.
Σταμάτα πια να πηγαίνεις σε εκείνους τους μελαγχολικούς, σκοτεινούς και κρύους ναούς που εσύ ο ίδιος κατασκεύασες και λες πως είναι το σπίτι μου. Το σπίτι μου είναι στα βουνά, στα δάση, στα ποτάμια, στις λίμνες, στις θάλασσες. Εκεί είναι που ζω και εκφράζω την αγάπη μου για εσένα.
Σταμάτα να με θεωρείς υπεύθυνο για την μίζερη ζωή σου, εγώ ποτέ δεν σου είπα πως υπήρχε κάτι κακό σε εσένα ή ότι ήσουν αμαρτωλός, ή ότι η σεξουαλικότητα σου ήταν κάτι κακό. Το σεξ είναι ένα δώρο που σου έχω δώσει με το οποίο μπορείς να εκφράσεις την αγάπη, την έκσταση, την χαρά σου.
Έτσι μη με κατηγορείς για όλα αυτά που σε έκαναν να πιστεύεις. Σταμάτα πια να διαβάζεις υποτιθέμενες αγίες γραφές που δεν έχουν να κάνουν τίποτα με εμένα. Αν δεν μπορείς να με διαβάσεις σε ένα ηλιοβασίλεμα, στην εξοχή, στο βλέμμα των φίλων σου, στα μάτια του παιδιού σου….. Δεν θα με βρεις σε κανένα βιβλίο!
Πίστεψε με και σταμάτα να με ρωτάς. Θα μου πεις πώς να κάνω την δουλειά μου; Σταμάτα να με φοβάσαι τόσο. Εγώ δεν σε κρίνω, δεν σε κριτικάρω, ούτε με ενοχοποιώ, ούτε χαλιέμαι, ούτε τιμωρώ. Εγώ είμαι αγνή αγάπη. Σταμάτα να μου ζητάς συγχώρεση, δεν υπάρχει τίποτα να συγχωρήσω. Αν εγώ σε έφτιαξα… εγώ σε γέμισα με πάθη, με όρια, με απολαύσεις, με συναισθήματα, με ανάγκες, με ασυνέπειες, με ελεύθερη βούληση.
Πως μπορώ να σε συγχωρήσω εάν ανταποκρίνεσαι σε κάτι που εγώ έβαλα μέσα σου; Πως μπορώ να σε τιμωρώ επειδή είσαι αυτό που είσαι, εάν εγώ είμαι αυτός που σε έφτιαξα; Πιστεύεις πως θα μπορούσα να φτιάξω ένα μέρος για να καίω όλους εκείνους τους γιούς μου που συμπεριφέρονται άσχημα, για την υπόλοιπη αιωνιότητα; Τι είδους Θεός θα το έκανε αυτό;
Ξέχνα οποιουδήποτε τύπου εντολή, οποιουδήποτε τύπου νόμο, αυτά είναι κόλπα για να σε μεταχειρίζονται, για να σε ελέγχουν, ώστε μόνο να δημιουργούν τύψεις μέσα σου. Σεβάσου τους όμοιους σου και μην κάνεις αυτό που δεν θα ήθελες για σένα. Το μόνο που σου ζητάω είναι να προσέξεις την ζωή σου, και η εγρήγορση σου να είναι ο οδηγός σου. Αγαπημένε μου, αυτή η ζωή δεν είναι μια δοκιμή, ούτε ένα επίπεδο, ούτε ένα βήμα στον δρόμο, ούτε μια πρόβα, ούτε ένα πρελούδιο προς τον παράδεισο.
Αυτή η ζωή είναι το μόνο που υπάρχει εδώ και τώρα το μοναδικό που έχεις ανάγκη. Είσαι απόλυτα ελεύθερος για να δημιουργήσεις στην ζωή σου έναν παράδεισο ή μια κόλαση. Δεν θα μπορούσα να σου πω αν υπάρχει κάτι άλλο μετά από αυτή την ζωή, αλλά μπορώ να σου δώσω μια συμβουλή. Ζήσε σαν να μην υπήρχα. Ζήσε σαν να ήταν η μοναδική σου ευκαιρία να απολαύσεις, να αγαπήσεις, να υπάρξεις.
Έτσι, αν δεν υπάρχει τίποτα, λοιπόν θα έχεις αξιοποιήσει την ευκαιρία που σου έδωσα. Και αν υπάρχει, να είσαι σίγουρος πως δεν θα σε ρωτήσω αν συμπεριφέρθηκες καλά ή κακά, θα σε ρωτήσω, σου άρεσε; Το διασκέδασες; Τι ήταν αυτό που απόλαυσες περισσότερο; Τι έμαθες;….
Σταμάτα να πιστεύεις σε μένα, πιστεύω σημαίνει υποθέτω, φαντάζομαι, μαντεύω. Εγώ δεν θέλω να πιστεύεις σε μένα, θέλω να με νιώθεις σε εσένα. Θέλω να με νιώθεις σε εσένα όταν φιλάς την αγαπημένη σου, όταν ντύνεις την κορούλα σου, όταν χαϊδεύεις τον σκύλο σου, όταν κάνεις μπάνιο στην θάλασσα. Σταμάτα να με επαινείς, τι είδους θεός εγωλάτρης νομίζεις ότι είμαι; Με κάνει να βαριέμαι όταν με επαινούν, με εκνευρίζει όταν μου εκφράζουν ευγνωμοσύνη. Νιώθεις ευγνώμων; Απόδειξε το προσέχοντας εσένα, την υγεία σου, τις σχέσεις σου, τον κόσμο. Νιώθεις ευλογημένος, προικισμένος;
Έκφρασε την χαρά σου! Αυτός είναι ο τρόπος να με επαινείς. Σταμάτα να περιπλέκεις τα πράγματα και να επαναλαμβάνεις σαν παπαγάλος αυτά που σου έμαθαν για εμένα. Το μόνο σίγουρο είναι πως είσαι εδώ, πως είσαι ζωντανός, πως αυτός ο κόσμος είναι γεμάτος θαύματα. Γιατί να ψάχνεις περισσότερα θαύματα; Γιατί τόσες εξηγήσεις;
Μην με ψάχνεις έξω, δεν θα με βρεις, ψάξε με μέσα….εκεί είμαι, παλλόμενος μέσα σου».
Λοιπόν, αν ένα βράδυ θα ερχόταν στο ύπνο μου για να μου μιλήσει ο Θεός, θα προτιμούσα να είναι ο Θεός του Σπινόζα. Θα καταλάβω τι λέει.
Ο Ανθρωπισμός
Ο ανθρωπισμός είναι μια φιλοσοφική και ηθική θεωρία που δίνει έμφαση στις αξίες, την αξιοπρέπεια και τις δυνατότητες του ανθρώπου. Περιλαμβάνει διάφορα κινήματα και πεποιθήσεις, αλλά στον πυρήνα του δίνει έμφαση στη σημασία των ανθρώπων και της ευημερίας τους στον κόσμο.
Οι βασικές πτυχές του ανθρωπισμού:
Ανθρωποκεντρικός: Δίνει προτεραιότητα στα ανθρώπινα συμφέροντα, ανάγκες και ικανότητες. Επιδιώκει να κατανοήσει τον άνθρωπο και να προωθήσει την ανθρώπινη ευημερία σε όλες τις πτυχές της ζωής.
Ορθολογισμός και κριτική σκέψη: Οι ανθρωπιστές συχνά τονίζουν τη σημασία της λογικής, της τεκμηρίωσης και της κριτικής σκέψης για την κατανόηση του κόσμου και τη λήψη των αποφάσεων. Ενθαρρύνουν τον σκεπτικισμό και την προσέγγιση της γνώσης με βάση το τεκμήριο.
Εκκοσμίκευση: Διαχωρισμός των θρησκειών από τις κυβερνήσεις. Δηλαδή, προώθηση της κοσμικής κοινωνίας, όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται με βάση τη λογική και τα επιστημονικά δεδομένα και όχι τις θρησκευτικές πεποιθήσεις.
Δεοντολογία και ηθική: Ο ανθρωπισμός επιδιώκει να καθιερώσει ηθικά πλαίσια που βασίζονται στις ανθρώπινες αξίες, τη συμπόνια και την ενσυναίσθηση. Ενθαρρύνει την ανάπτυξη ηθικών αρχών που σέβονται την αξιοπρέπεια και την αξία όλων των ατόμων.
Κοινωνική δικαιοσύνη και ανθρώπινα δικαιώματα: Οι ανθρωπιστές υποστηρίζουν την κοινωνική δικαιοσύνη και την ισότητα. Εργάζονται για τη δημιουργία μιας πιο δίκαιης και ισότιμης κοινωνίας για όλα τα άτομα. Έτσι, απορρίπτουν κάθε μορφή ρατσισμού και προκατάληψης και πιστεύουν ότι πρέπει να ζούμε αρμονικά μεταξύ τους, σεβόμενοι τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στην ελευθερία της θρησκείας και των πεποιθήσεων.
Αλληλεγγύη στους μετανάστες και πρόσφυγες: Το θέμα των ημερών μας, της Ελλάδας, της Κύπρου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των σκεπτόμενων ανθρώπων. Το δύσκολο θέμα που οδηγεί τόσα άτομα, κυρίως παιδιά στο θάνατο, στο βυθό της θάλασσας, απ’ όπου άρχισε κάποτε η ζωή. Ειρωνεία της τύχης;
Προστασία ζώων: Δεν είμαστε οι μοναδικοί ζώντες οργανισμοί. Υπάρχουν και τα ζώα που πρέπει να ζήσουν. Ίσως βέβαια τα προσβάλλω όταν λέω πως κάποιοι συμπεριφέρονται σε αυτά σαν ζώα.
Τέχνες και πολιτισμός: Ο ανθρωπισμός αναγνωρίζει την αξία των τεχνών, της λογοτεχνίας και του πολιτισμού ως βασικές πτυχές της ανθρώπινης εμπειρίας και έκφρασης.
Ιστορικά, τα πρώτα ίχνη του ανθρωπισμού εντοπίζονται στην Αρχαία Ελλάδα, όπου εμφανίστηκαν οι πρώτες δημοκρατικές πόλεις που συνδύαζαν την κοσμική δημόσια ζωή, την ελεύθερη έκφραση και την ανεξάρτητη σκέψη.
Ο Πρωταγόρας π.χ. έθεσε τον Άνθρωπο ως αρμόδιο να αποφασίζει για την αξία των πραγμάτων, ενώ οι απόψεις του για τους Θεούς οδήγησαν στον διωγμό του, καθώς δίδασκε ότι: «Για τους θεούς δεν μπορώ να γνωρίζω τίποτα: ούτε ότι υπάρχουν, ούτε ότι δεν υπάρχουν, ούτε τι μορφή έχουν. Διότι υπάρχουν πολλά πράγματα που μας εμποδίζουν να γνωρίζουμε. Αφενός η ασάφεια του ζητήματος και αφετέρου η συντομία της ανθρώπινης ζωής»[8].
Επίσημα, ο ανθρωπισμός εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης ως αντίδραση στην κυρίαρχη θρησκευτική κοσμοθεωρία της τότε εποχής. Τόνισε τη σημασία της ανθρώπινης δυνατότητας, της γνώσης και των επιτευγμάτων σε διάφορους τομείς, όπως η επιστήμη, η λογοτεχνία και η τέχνη. Ο ανθρωπισμός εξελίχθηκε με την πάροδο του χρόνου και ενσωματώθηκε σε διάφορους ακαδημαϊκούς κλάδους, κοινωνικά κινήματα και ηθικά συστήματα.
Τελειώνοντας
Ας τελειώσουμε με απλές φράσεις για τη ζωή από σοφούς ανθρώπους:
«Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή», Νίκος Καζαντζάκης (Εικ. 3).
«Κι αν είμαι Σύρος, πού το περίεργο; Κοινή πατρίδα κατοικούμε, φίλε μου, τον κόσμο μας. Και’ τους θνητούς, όλους εμάς, το Χάος μάς γέννησε». Μελέαγρος, Σύρος ποιητής που γεννήθηκε στα Γάδαρα της Συρίας και πέθανε στη Κω το 60 π.Χ.
«…Να συνηθίσεις στην ιδέα ότι ο θάνατος για μας είναι ένα τίποτα. Γιατί κάθε καλό και κάθε κακό γίνεται αντιληπτό με τις αισθήσεις μας, όμως θάνατος σημαίνει στέρηση της αίσθησης. Γι’ αυτό η σωστή εκτίμηση ότι ο θάνατος δεν σημαίνει τίποτα για μας, μας βοηθά να χαρούμε τη θνητότητα του βίου, όχι επειδή μας φορτώνει αμέτρητα χρόνια, αλλά γιατί μας απαλλάσσει από τον πόθο της αθανασίας». Επίκουρος, Έλληνας φιλόσοφος, 341–270 π.Χ.
[1] Stephen Hawking: Σύντομες απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα, Εκδόσεις Πατάκη, ISBN: 9789601682853.
[2] Stephen Hawking: Σύντομες απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα, Εκδόσεις Πατάκη, Σελ. 74.
[3] Henry G. Leach, Living Philosophies, σελ. 3.
[4] Albert Einstein Επιστολή προς τον ραβίνο Χέρμπερτ Γκόλντσταϊν (1929).
[5] Stephen Hawking: Σύντομες απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα, Εκδόσεις Πατάκη, Σελ. 75
[7] https://www.psychologynow.gr/istoria-psyxologias/psyxologikoi-stathmoi/7880-o-theos-tou-spinoza.html