H «καλή» εκδοχή των πραγμάτων: Στο χωριό Drobysheve, περιοχή Lyman στην περιοχή του Ντόνετσκ, τα παιδιά συγκεντρώνονται στο κοινοτικό κέντρο για να παρακολουθήσουν τα διαδικτυακά τους μαθήματα με καλή πρόσβαση στο διαδίκτυο, την ηλεκτρική ενέργεια και την παρέα των συνομηλίκων τους, στις 19 Απριλίου 2024. (Photo by Serhii Korovayny/Global Images Ukraine via Getty Images)
Τι θα γινόταν αν κανένας προ-έφηβος δεν διέθετε spartphone — και τι θα γινόταν αν το να έχει ένα smartphone φαινόταν σε όλους μας περίεργο;
Όλο και περισσότεροι γονείς σε όλη την Ευρώπη ανησυχούν για τα στοιχεία που δείχνουν, ότι η χρήση smartphone στα μικρά παιδιά θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια και την ψυχική τους υγεία — και συμμερίζονται την πεποίθηση ότι υπάρχει αλήθεια στους αριθμούς.
Από την Ισπανία μέχρι τη Βρετανία και την Ιρλανδία, οι γονείς κατακλύζουν ομάδες στο WhatsApp και στο Telegram, συζητώντας και κάνοντας σχέδια όχι μόνο για να κρατήσουν τα smartphone εκτός σχολείων, αλλά και να «δώσουν τα χέρια» μεταξύ τους, συμφωνώντας να αρνηθούν να αγοράσουν στα μικρά παιδιά τους συσκευές πριν - ή ακόμα και στην εφηβεία τους.
Αφού εμπνεύστηκε από μια συζήτηση το περασμένο φθινόπωρο σε ένα πάρκο της Βαρκελώνης με άλλες μαμάδες, η Ελισαμπέτ Γκαρθία Περμανιέρ έφτιαξε μια ομάδα γονέων του σχολείου όπου φοιτούν τα παιδιά της, με στόχο να μοιραστεί πληροφορίες σχετικά με τους κινδύνους της πρόσβασης στο Διαδίκτυο για παιδιά.
Η ομάδα, που ονομάζεται «Εφηβεία χωρίς κινητά τηλέφωνα», επεκτάθηκε γρήγορα σε άλλα σχολεία και στη συνέχεια σε ολόκληρη τη χώρα για να περιλαμβάνει πλέον πάνω από 10.000 μέλη!
Οι πιο αφοσιωμένοι γονείς έχουν σχηματίσει ζευγάρια ακτιβιστών σε σχολεία σε όλη την Ισπανία και πιέζουν τους υπόλοιπους γονείς, ώστε να συμφωνήσουν ότι δεν θα παίρνουν smartphone στα παιδιά τους μέχρι τα 16 τους. Αφού οργανώθηκαν στο διαδίκτυο, ενθαρρύνουν τις πραγματικές συζητήσεις μεταξύ των ενδιαφερόμενων γονέων για να προωθήσουν τη «σταυροφορία» τους.
«Όταν το ξεκίνησα, ήλπιζα ότι θα έβρισκα τουλάχιστον άλλες τέσσερις οικογένειες που σκέφτονταν σαν εμένα, αλλά απογειώθηκε και συνέχισε να μεγαλώνει, να μεγαλώνει και να μεγαλώνει», λέει η Γκαρθία Περμανιέρ. «Στόχος μου ήταν να προσπαθήσω να ενώσω τις δυνάμεις μου με άλλους γονείς, ώστε να μπορέσουμε να πιέσουμε για τα smartphone. Είπα: «Θα προσπαθήσω να μην είναι μόνο τα παιδιά μου που δεν θα έχουν συσκευή στο σχολείο».
Ισπανία: Τα κινητά έξω από όλα τα δημοτικά σχολεία
Δεν είναι μόνο οι γονείς. Η αστυνομία και οι ειδικοί της δημόσιας υγείας κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για κύματα βίαιων και πορνογραφικών βίντεο που παρακολουθούν τα παιδιά μέσω φορητών συσκευών. Η ισπανική κυβέρνηση σημείωσε την έκταση του προβλήματος και απαγόρευσε εξ ολοκλήρου τα smartphone από τα δημοτικά σχολεία τον Ιανουάριο. Πλέον, κινητά μπορούν να ενεργοποιηθούν μόνο στο γυμνάσιο-λύκειο, το οποίο ξεκινά στα 12, εάν κάποιος δάσκαλος το κρίνει απαραίτητο για μια εκπαιδευτική δραστηριότητα.
«Αν εμείς οι ενήλικες είμαστε εθισμένοι στα smartphone, πώς μπορούμε να δώσουμε ένα κινητό σε ένα 12χρονο, που δεν έχει την ικανότητα να το χειριστεί;» ρωτάει η Γκαρθία Περμανιέρ. «Αυτό μας έχει ξεφύγει. Αν το Διαδίκτυο ήταν ένας ασφαλής χώρος για τα παιδιά, τότε θα ήταν μια χαρά. Αλλά δεν είναι.»
Τραγωδία και αφύπνιση στη Βρετανία
Το κίνημα στη Βρετανία κέρδισε δημοσιότητα φέτος αφού η μητέρα της 16χρονης Μπριάνα Γκάι, η οποία δολοφονήθηκε από δύο έφηβους πέρυσι, άρχισε να απαιτεί να εμποδίζεται η πρόσβαση των παιδιών κάτω των 16 ετών στα social media μέσω smartphone.
«Φαίνεται ότι όλοι ξέρουμε πως (η αγορά smartphone) είναι μια κακή απόφαση για τα παιδιά μας, αλλά ο κοινωνικός κανόνας των κινητών δεν έχει ακόμα διορθωθεί», δήλωσε η Ντέιζι Γκρίνγουελ, μητέρα τριών παιδιών κάτω των 10 ετών στο Σάφολκ της Αγγλίας. «Τι θα γινόταν αν μπορούσαμε να αλλάξουμε τον κοινωνικό κανόνα, έτσι ώστε στο σχολείο μας, την πόλη μας, τη χώρα μας, να ήταν μια ”περίεργη” επιλογή, αν δίνατε στο παιδί σας ένα smartphone στα 11; Και τι θα γινόταν αν μπορούσαμε να περιμένουμε μέχρι να γίνουν 14 ή 16;»
Αυτή και μια φίλη της, δημιούργησαν μια ομάδα στην πλατφόρμα WhatsApp που ονομάζεται «Parents United για μια παιδική ηλικία χωρίς smartphone», με τρία άτομα να συμμετέχουν αρχικά σε αυτήν. Η Γκρίνγουελ στην συνέχεια δημοσίευσε μια πρόσκληση στη σελίδα της στο Instagram. Μέσα σε τέσσερις ημέρες, 2.000 άτομα είχαν ενταχθεί στην ομάδα, απαιτώντας από τα μέλη να σχηματίσουν δεκάδες ομάδες ανά τοποθεσία. Τρεις εβδομάδες μετά την αρχική ανάρτηση, υπήρχε μια ομάδα για κάθε βρετανική κομητεία, είπε ένας από τους διοργανωτές στο WhatsApp.
Smartphone ως «αγωγός» πορνογραφίας
Η συναίνεση κερδίζει σταδιακά έδαφος εδώ και χρόνια, μεταξύ ιδρυμάτων, κυβερνήσεων, γονέων και άλλων, που πιστεύουν ότι η χρήση smartphone από παιδιά συνδέεται με εκφοβισμό, αυτοκτονικό ιδεασμό, άγχος και απώλεια συγκέντρωσης, που είναι απαραίτητη για τη μάθηση. Η Κίνα κινήθηκε πέρυσι για να περιορίσει τη χρήση smartphone από τα παιδιά, ενώ η Γαλλία έχει θέσει σε εφαρμογή απαγόρευση των smartphone στα σχολεία για παιδιά ηλικίας έξι έως 15 ετών.
Η ώθηση για τον έλεγχο των smartphone στην Ισπανία έρχεται εν μέσω αύξησης πολύκροτων υποθέσεων περιπτώσεων παιδιών που παρακολουθούσαν διαδικτυακή πορνογραφία, μοιράστηκαν βίντεο με σεξουαλική βία ή συμμετείχαν στη δημιουργία «deep fake» πορνογραφικών εικόνων συμμαθητών τους, με χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης. Η ισπανική κυβέρνηση λέει ότι το 25% των παιδιών κάτω των 12 ετών και το 50% των παιδιών κάτω των 15 ετών έχουν ήδη εκτεθεί σε διαδικτυακή πορνογραφία. Ο πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ είπε ότι η Ισπανία αντιμετωπίζει μια «αληθινή επιδημία» πορνογραφίας που στοχεύει σε ανηλίκους.
Οι κίνδυνοι περιλαμβάνουν ακόμα, ενήλικες που εκμεταλλεύονται ανηλίκους που συναντούν στο Διαδίκτυο, όπως η πρόσφατη σύλληψη δύο «influencers» στη Μαδρίτη για φερόμενη σεξουαλική επίθεση σε ανήλικα κορίτσια, που τους ακολουθούσαν στο TikTok.
Οι κίνδυνοι έχουν οδηγήσει σε απαγορεύσεις στα σχολεία γαι τα smartphone και σε νόμους για την ασφάλεια στο διαδίκτυο. Αλλά όλα αυτά δεν αφορούν το τι κάνουν τα παιδιά σε ώρες εκτός σχολείου.
«Αυτό που προσπαθώ να τονίσω στους άλλους διευθυντές είναι η σημασία της συνεργασίας με το διπλανό σχολείο», λέει η Ρέιτσελ Χάρπερ, διευθύντρια σχολείου: «Υπάρχει λίγο περισσότερη δύναμη με αυτόν τον τρόπο, καθώς όλοι οι γονείς στην περιοχή θα συζητάνε για το πρόβλημα».
Οι ανησυχίες των γονέων ποικίλλουν. Μερικοί φοβούνται τη μέρα που τα μικρά παιδιά τους θα ζητήσουν να πάρουν ένα τηλέφωνο, όπως οι φίλοι τους. Άλλοι έχουν νεαρούς εφήβους με τηλέφωνα και λυπούνται που ακολούθησαν το «κοπάδι» κατά τη διάρκεια μιας φάσης που θεωρούν αφελή, όταν οι οθόνες ήταν απλώς ένας τρόπος να αφήσουν τα παιδιά να διασκεδάσουν και να συνομιλήσουν με τους φίλους τους. Οι γονείς ομολογούν ότι έχουν βγει από μια κατάσταση «ευδαιμονικής άγνοιας» για το διαδίκτυο.
«Πανικός, πανικός, πανικός»
Μία Καταλανή μητέρα είπε, ότι είδε την 11χρονη κόρη της να αλλάζει τη μέρα που γύρισε σπίτι από μια παιδική χαρά και της εξομολογήθηκε, ότι ένα κορίτσι εκεί είχε καταγράψει βίντεο με τα παιδιά που έπαιζαν, σε ένα smartphone.
«Πανικός, πανικός, πανικός», θυμάται, περιγράφοντας την αντίδραση της κόρης της. «Τίποτα πραγματικά σημαντικό δεν συνέβη», λέει, «αλλά είδα τα επίπεδα πίεσης και άγχους να αυξάνονται από εκεί που δεν υπήρχαν πριν. Και σκέφτηκα, αυτό δεν είναι υγιές. Τα παιδιά δεν πρέπει να ανησυχούν για τέτοια πράγματα».
Αλλά αν τα παιδιά δεν μπορούν να έχουν smartphone, τότε πρέπει και οι γονείς να μειώνουν τον χρόνο τους στο διαδίκτυο; Αυτό είναι δύσκολο, λένε πολλοί γονείς, επειδή διαχειρίζονται οικογένειες και εργάζονται στο διαδίκτυο.
Η Λόρα Μπορν, μια μαμά παιδιών ηλικίας 5 και 6 ετών που δεν γνώριζαν ποτέ τι είναι smartphone, λέει ότι έχει επίγνωση της ανάγκης να διαμορφώσει αντίστοιχα τη δική της συμπεριφορά στο διαδίκτυο - και ότι μάλλον θα πρέπει να μειώσει και η ίδια τη χρήση του Ίντερνετ.
«Προσπαθώ το καλύτερό μου», λέει. «Αλλά όπως και με τα παιδιά, οι πιέσεις που δέχομαι είναι εκεί. Και δεν φεύγουν!»