«Canvas wings of death, prepare to meet your fate
Night Bomber Regiment 588
Undetected, unexpected-wings of glory, tell their story
Aviation, deviation-undetected, stealth perfected»
Οι Γερμανοί τις αποκαλούσαν «Nachthexen»- «Μάγισσες της Νύχτας». Το 588 Σύνταγμα Νυχτερινού Βομβαρδισμού ήταν ένας από τους πολλούς σχηματισμούς της σοβιετικής πολεμικής αεροπορίας κατά τον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο, με κάποιες ιδιαιτερότητες: Οι πιλότοι του ήταν γυναίκες, και οι αποστολές που αναλάμβαναν δεν θα ήταν υπερβολή να χαρακτηριστούν ως «αυτοκτονίας», καθώς αναλάμβαναν νυχτερινές αποστολές βομβαρδισμού των γερμανικών θέσεων, πετώντας με απαρχαιωμένα, εύθραυστα διπλάνα, σε ουρανούς όπου καραδοκούσε η φοβερή και τρομερή Luftwaffe- κι όμως, κατάφερναν να τις φέρνουν σε πέρας.
Εκ πρώτης όψεως θα μπορούσε κάποιος να σκεφτεί πως η δημιουργία ενός σμήνους αποκλειστικά γυναικών πιλότων (δεδομένων των συνθηκών του πολέμου και του πώς λειτουργούσαν τα πράγματα στη Σοβιετική Ένωση) δεν θα ήταν κάτι παραπάνω από ένα εγχείρημα με προπαγανδιστικούς σκοπούς- ωστόσο η δράση τους και μόνο το διαψεύδει αυτό, καθώς υπολογίζεται ότι οι «Μάγισσες της Νύχτας» έριξαν πάνω από 23.000 τόνους βομβών σε γερμανικούς στόχους, σε αποστολές που σήμερα θα χαρακτηρίζονταν «χαμηλής παρατηρησιμότητας» (stealth). Το γεγονός ότι πετούσαν με παλαιά, ελαφριά διπλάνα Polikarpov Po-2 αποτελούσε επί της προκειμένης πλεονέκτημα: Μπορούσαν να πετούν χαμηλά, ήταν σχετικά αθόρυβα ενώ ο εντοπισμός τους ήταν εξαιρετικά δύσκολος, λόγω του μικρού μεγέθους των αεροπλάνων. Επίσης, δεν χρησιμοποιούσαν ασύρματο, οπότε δεν μπορούσαν να τις αντιληφθούν ούτε οι Γερμανοί ασυρματιστές. Πρακτικά ήταν «φαντάσματα στη νύχτα»- και το αξιοποιούσαν στο έπακρο.
Η πρώτη «μάγισσα»
Η χρήση γυναικών σε ρόλο πιλότων βομβαρδιστικών δεν ήταν ακριβώς η πρώτη επιλογή της σοβιετικής ηγεσίας, ωστόσο στα τέλη του 1941 τα πράγματα για την ΕΣΣΔ ήταν εξαιρετικά δύσκολα έως απελπιστικά, καθώς η Βέρμαχτ είχε «ρίξει στο καναβάτσο» τον Κόκκινο Στρατό- οπότε και οι Σοβιετικοί εξέταζαν κάθε δυνατή επιλογή. Όσον αφορά στις «Μάγισσες», αποτελούσαν το πνευματικό τέκνο της Μαρίνα Ράσκοβα, της «Σοβιετικής Αμέλια Έρχαρτ»- της πρώτης γυναίκας αεροπόρου της σοβιετικής πολεμικής αεροπορίας- η οποία, έχοντας λάβει πλήθος επιστολών από πολλές γυναίκες που ήθελαν να συμμετέχουν πιο ενεργά στην πολεμική προσπάθεια (αρκετές εξ αυτών είχαν χάσει αγαπημένα πρόσωπα), υπέβαλε πρόταση στον Ιωσήφ Στάλιν για τη δημιουργία ενός μάχιμου σμήνους γυναικών. Τον Οκτώβριο του 1941 ο Στάλιν διέταξε την ανάπτυξη τριών τέτοιων μονάδων, μεταξύ των οποίων και το 588, με επικεφαλής την Γεβντόκια Μπερσάνσκαγια, και η Ράσκοβα επέλεξε 400 γυναίκες για την κάθε μονάδα, από ένα σύνολο άνω των 2.000 αιτήσεων- ηλικιών μεταξύ 17-26 ετών. Οι άλλες δύο μονάδες ήταν το 586 Σύνταγμα Δίωξης, με μαχητικά Yak-1 και το 578 Σύνταγμα Βομβαρδισμού, με βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως Pe-2. Αν και υπήρχαν και άνδρες, τον κύριο όγκο του προσωπικού αποτελούσαν γυναίκες, με κάποιους άνδρες μόνο σε ρόλους μηχανικών, πολυβολητών κ.α.
Οι γυναίκες πιλότοι εκπαιδεύτηκαν εντατικά στη σχολή αεροπορίας Ένγκελς, καλούμενες να μάθουν μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα πράγματα που κανονικά θα χρειάζονταν ίσως και χρόνια. Επίσης, αντιμετώπιζαν σκεπτικισμό από τους άνδρες, οι περισσότεροι εκ των οποίων θεωρούσαν πως οι γυναίκες δεν είχαν θέση στην πρώτη γραμμή.
Τα αεροπλάνα
Τα διπλάνα Polikarpov Po-2 του 588 ήταν της δεκαετίας του 1920, και πλέον χρησιμοποιούνταν κυρίως για εκπαίδευση, αγροτικούς σκοπούς κ.α- σίγουρα όχι για μάχη. Ο σκελετός τους ήταν ξύλινος, καλυμμένος με καραβόπανο, και ανοιχτά πιλοτήρια- και, αν σκεφτεί κανείς τις συνθήκες του ρωσικού χειμώνα, κατανοεί τι ακριβώς σήμαινε αυτό για τις πιλότους. Λόγω του μικρού μεγέθους τους, δεν έφεραν επίσης «κανονικό» εξοπλισμό (όπως πχ αλεξίπτωτα), καθώς βάραιναν πολύ τα αεροπλάνα. Ακόμη, το καραβόπανο ήταν εύφλεκτο, με αποτέλεσμα τα αεροπλάνα να γίνονται «κομήτες» αν πλήττονταν από τροχιοδεικτικά πυρά. «Κάθε φορά έπρεπε να πετάμε μέσα από ένα τείχος εχθρικών πυρών» είχε πει η Ναντέζντα Πόποβα, μια βετεράνος «μάγισσα», διοικητής μοίρας, με πάνω από 800 αποστολές στο ενεργητικό της, που πέθανε το 2013 σε ηλικία 91 ετών. Επίσης, για να πλοηγούνται στους νυχτερινούς ουρανούς είχαν μόνο χάρτες και πυξίδες.
Ωστόσο, είχαν πλεονεκτήματα: Η μέγιστη ταχύτητά τους ήταν πολύ μικρή για τα δεδομένα των σύγχρονων αεροσκαφών της εποχής, με αποτέλεσμα να μπορούν να ελίσσονται ταχύτατα και να αποφεύγουν τα γερμανικά καταδιωκτικά, που δυσκολεύονταν να τα στοχεύσουν. Όσον αφορά στον εξοπλισμό τους, τα Polikarpov μπορούσαν να μεταφέρουν δύο βόμβες τη φορά- μία κάτω από το κάθε φτερό.
«Stealth»
Η πρώτη αποστολή του 588 Συντάγματος Νυχτερινού Βομβαρδισμού έλαβε χώρα στις 28 Ιουνίου 1942, με στόχο γερμανικό διοικητήριο. Γρήγορα αποδείχτηκε ότι τα μικρά, αθόρυβα αεροσκάφη που πετούσαν χαμηλά μπορούσαν να αναλαμβάνουν και να πραγματοποιούν αποστολές που οι κανονικές σοβιετικές αεροπορικές δυνάμεις δυσκολεύονταν. Παρόλα αυτά, το μικρό φορτίο βομβών σήμαινε ότι, για να έχουν αποτελέσματα οι αποστολές τους, έπρεπε να φεύγουν πολλά αεροσκάφη κάθε φορά: Κάθε βράδυ έφευγαν μέχρι και 40 διμελή πληρώματα, και το καθένα πραγματοποιούσε πολλαπλές αποστολές - κατά κανόνα οκτώ και άνω (η Πόποβα θυμάται ένα βράδυ που πραγματοποίησε 18 εξόδους), επιστρέφοντας στη βάση τους για να φορτώσουν ξανά βόμβες.
Λόγω του βάρους, πετούσαν χαμηλά, κάτι που καθιστούσε τις «Μάγισσες» ευάλωτες στα γερμανικά μαχητικά που πετούσαν ψηλότερα- και για αυτό πετούσαν τη νύχτα. Το κάθε πλήρωμα αποτελούσαν μία πιλότος και μία πλοηγός, και πετούσαν σε «αγέλες»: Τα πρώτα αεροπλάνα έκαναν το «δόλωμα» προσελκύοντας τους γερμανικούς αντιαεροπορικούς προβολείς (το φως των οποίων βοηθούσε και τις σοβιετικές πιλότους). Τα «δολώματα» έριχναν φωτοβολίδες πάνω από τους στόχους, και αυτά που ακολουθούσαν έκλειναν τους κινητήρες τους και γλιστρούσαν σαν ανεμόπτερα μέχρι τους στόχους, αφήνοντας τις βόμβες τους: Ήταν αυτή η «stealth» τεχνική που τους έδωσε το προσωνύμιο «Μάγισσες της Νύχτας» μεταξύ των Γερμανών, καθώς ο ήχος τους παρέπεμπε στις ιπτάμενες σκούπες των μαγισσών των παραμυθιών.
Οι «μάγισσες» του 588 (που αργότερα θα μετονομαζόταν σε 46ο Σύνταγμα Νυχτερινού Βομβαρδισμού Ταμάν, λαμβάνοντας τον τιμητικό προσδιορισμό των «Φρουρών» ήταν οι πρώτες γυναίκες στον κόσμο που πέταξαν σε αποστολές μάχης- κάτι το οποίο δεν συνέβαινε σε αεροπορίες της Δύσης, όπου μπορεί να υπήρχαν κάποιες γυναίκες, αλλά ήταν κυρίως σε ρόλους μεταφορών- υποστήριξης. Οι πιλότοι του 588, από την άλλη, πετούσαν πολεμικά αεροσκάφη και έριχναν βόμβες- και, μέσα σε όλα, διακοσμούσαν τα αεροπλάνα τους με λουλούδια και έβαφαν τα μάτια τους χρησιμοποιώντας για eyeliner τα μολύβια που χρησιμοποιούσαν για τους χάρτες πλοήγησής τους.
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, στη Βέρμαχτ δεν έβρισκαν ούτε ιδιαίτερα ευχάριστους τους νυχτερινούς βομβαρδισμούς από τα διπλάνα «φαντάσματα», ούτε ιδιαίτερα τιμητικό ότι τα πετούσαν γυναίκες- και όποιος κατέρριπτε «μάγισσα» παρασημοφορούνταν. Η θεωρία μεταξύ των Γερμανών ήταν πως είτε ήταν εγκληματίες που είχαν σταλεί στην πρώτη γραμμή για τιμωρία, ή τους έδιναν φάρμακα.
Το κύκνειο άσμα των «Μαγισσών της Νύχτας»
Εκτιμάται πως συνολικά οι παράτολμες πιλότοι του 588 πραγματοποίησαν μέχρι και 30.000 αποστολές- περίπου 800 ανά πλήρωμα πιλότου και πλοηγού, κατά πολύ περισσότερες σε σχέση με τις άλλες δύο μονάδες γυναικών πιλότων, που πετούσαν πιο σύγχρονα αεροπλάνα. Οι απώλειές τους ανήλθαν σε 32 πιλότους, 24 εκ των οποίων τιμήθηκαν με το παράσημο του Ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης.
Η ίδια η Ράσκοβα βρήκε τον θάνατο στις 4 Ιανουαρίου 1943- οι στάχτες της εναποτέθηκαν στο Κρεμλίνο- και η τελευταία αποστολή των «Μαγισσών» έλαβε χώρα στις 4 Μαΐου 1945, φτάνοντας σε απόσταση 60 χλμ από το Βερολίνο.
Ωστόσο, αν και ήταν η πλέον παρασημοφορημένη μονάδα της σοβιετικής πολεμικής αεροπορίας κατά τον πόλεμο, το 588 Σύνταγμα Νυχτερινού Βομβαρδισμού διαλύθηκε έξι μήνες μετά το τέλος του πολέμου- και οι θαρραλέες πιλότοι δεν συμμετείχαν στη μεγάλη νικητήρια παρέλαση στη Μόσχα, επειδή, όπως αποφασίστηκε από τους αρμόδιους, τα ταπεινά τους διπλάνα ήταν πολύ αργά.
Πηγές: