Βρυξέλλες - Ανταπόκριση
Η ανησυχία για το αν θα συνεχιστεί το δράμα στις ευρωατλαντικές σχέσεις, αλλά και εάν θα αντέξει η συνοχή της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας χαρακτηρίζει την επερχόμενη σύνοδο των Υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ, που θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες στις 3 και 4 Απριλίου, με τη συμμετοχή και του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών, Γιώργου Γεραπετρίτη. Ως εκ τούτου, αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον οι τοποθετήσεις του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, αναφορικά με τη δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών στη Βορειοατλαντική Συμμαχία και ειδικά στο Άρθρο 5, που αποτελεί θεμέλιο της συλλογικής ασφάλειας των μελών της.
Την ίδια ώρα, το ζήτημα της αμυντικής ετοιμότητας και των δαπανών θα τεθεί εκ νέου στη σύνοδο, και δεν είναι τυχαίο ότι ο Έλληνας Πρωθυπουργός προανήγγειλε νέο εξοπλιστικό πρόγραμμα 12ετίας, ύψους 25 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το σχέδιο αυτό εντάσσεται στην ευρύτερη συζήτηση τόσο εντός της ΕΕ όσο και εντός του ΝΑΤΟ για την ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων των κρατών-μελών, την αναδιανομή βαρών και τη μελλοντική στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης.
Ο Ρούμπιο αλλάζει την ατζέντα – Απειλή η Κίνα, όχι η Ρωσία
Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένονται οι τοποθετήσεις του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, σχετικά με τη δέσμευση των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και το Άρθρο 5, θεμέλιο της συλλογικής άμυνας της Συμμαχίας. Ο Ρούμπιο φτάνει στις Βρυξέλλες εν μέσω εμπορικού πολέμου ΗΠΑ–ΕΕ που έχει εξαπολύσει ο Ντόναλντ Τραμπ, με την επίσημη ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ να μην κάνει καμία αναφορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντίθετα, δίνεται έμφαση στην Κίνα, η οποία παρουσιάζεται ως «κοινή απειλή» για τις ευρωατλαντικές και τις Ινδοειρηνικές συμμαχίες.
Ο Ρούμπιο θα συμμετάσχει σε ειδική σύνοδο με τους εταίρους του Ινδοειρηνικού (Αυστραλία, Ιαπωνία, Νέα Ζηλανδία, Νότια Κορέα), επιδιώκοντας κοινή στάση απέναντι στο Πεκίνο. Ωστόσο, διπλωματικές πηγές αναφέρουν στη HuffPost ότι αρκετοί από αυτούς τους εταίρους δεν είναι έτοιμοι να χαρακτηρίσουν την Κίνα ως απειλή, λόγω γειτονίας και των στενών οικονομικών και γεωπολιτικών σχέσεων μαζί της. Αντίστοιχα, εντός ΝΑΤΟ η Ρωσία εξακολουθεί να θεωρείται η βασική στρατηγική πρόκληση, όπως αναφέρεται επίσημα στα έγγραφα της Συμμαχίας κάτι που φαίνεται ότι δεν λαμβάνεται υπόψη από τις ΗΠΑ.
Η Σύνοδος της Χάγης και ο παράγοντας Τραμπ
Στη σύνοδο θα τεθούν επί τάπητος και οι σχεδιασμοί για τη Σύνοδο Κορυφής της Χάγης το καλοκαίρι, στην οποία θα συμμετάσχει και ο Ντόναλντ Τραμπ. Οι ΗΠΑ ζητούν αύξηση των αμυντικών δαπανών και διαμοιρασμό ευθυνών από ΕΕ και Καναδά, καθώς σχεδιάζουν να μεταφέρουν στρατηγικό βάρος στον Ινδοειρηνικό. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, στη συνάντηση του Μαρκ Ρούτε με τον Τραμπ στην Ουάσιγκτον πριν από λίγες εβδομάδες, συμφωνήθηκε η όποια αναδιάταξη του ΝΑΤΟ να γίνει συντεταγμένα, ώστε να μην σταλεί λανθασμένο μήνυμα στους αντιπάλους της Συμμαχίας.
Η ανησυχία είναι διάχυτη: στη Χάγη, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εκφράζουν την ελπίδα να μην υπάρξει καν κοινή ανακοίνωση εάν είναι να αποφευχθεί περαιτέρω κλιμάκωση των σχέσεων. Σύμφωνα με πληροφορίες της HuffPost, έχει ενεργοποιηθεί ακόμα και το βασιλικό ζεύγος της Ολλανδίας, το οποίο κάλεσε τον Τραμπ σε δείπνο, σε μια προσπάθεια να τον κολακεύσει. Ο Τραμπ, που οραματίζεται τον εαυτό του να λαμβάνει το Νόμπελ Ειρήνης, επιδιώκει την άμεση λήξη του πολέμου στην Ουκρανία. Όμως η έλλειψη πραγματικών δεδομένων και της ρευστότητας που χαρακτηρίζει την κατάσταση εντείνει την όποια ανασφάλεια.
Πόλεμος ή ειρήνη – Η σκιά της Ρωσίας και ο φόβος για τη Μολδαβία
Η φιλολογία περί βιώσιμης ειρήνης στην Ουκρανία συνοδεύεται από βαθύ σκεπτικισμό. Πολλοί φοβούνται ότι μια εκεχειρία χωρίς διασφάλιση μπορεί να οδηγήσει στη στρατιωτική ανασύνταξη της Ρωσίας. Ο Μαρκ Ρούτε έχει δηλώσει ότι «Δεν έχουμε πόλεμο, αλλά δεν έχουμε και ειρήνη». Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, σε πενταετή ορίζοντα η Ρωσία ενδέχεται να επαναπροετοιμαστεί και να επιτεθεί σε άλλες χώρες – με πιο ευάλωτους στόχους τη Μολδαβία και κράτη με υψηλό ρωσόφωνο πληθυσμό, όπως η Λετονία.
Όλα αυτά θα συζητηθούν στο δείπνο εργασίας του Συμβουλίου ΝΑΤΟ–Ουκρανίας, με προσκεκλημένους την Ύπατη Εκπρόσωπο της ΕΕ Κάγια Κάλας και τον Ουκρανό Υπουργό Εξωτερικών και τη συμμετοχή φυσικά του κ. Γεραπετρίτη
Το ΝΑΤΟ της φοβίας – Πίεση για δαπάνες και στρατηγική αυτονομία
Διπλωματικές πηγές κάνουν λόγο για ένα «ΝΑΤΟ της φοβίας», στο οποίο η αίσθηση του κινδύνου καλλιεργείται είτε από την προοπτική αποχώρησης των ΗΠΑ είτε από την απειλή μιας επανεξοπλισμένης Ρωσίας. Η στρατηγική αυτή δεν γίνεται δεκτή με τον ίδιο τρόπο από όλα τα κράτη-μέλη: άλλη είναι η αίσθηση σε χώρες όπως η Ελλάδα ή οι Βαλτικές Δημοκρατίες, και άλλη στην Πορτογαλία ή στον Καναδά.
Οι ΗΠΑ θέτουν στο τραπέζι αύξηση των αμυντικών δαπανών έως και στο 5% του ΑΕΠ, με πιθανότερο σενάριο συμφωνία στο 3%-3,5%. Ωστόσο, αξιωματούχοι επισημαίνουν ότι η υποχρέωση αυτή δεν είναι βιώσιμη για όλα τα κράτη – για παράδειγμα, το Λουξεμβούργο με ανύπαρκτο στρατό ή χώρες που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικές πιέσεις, όπως η Πορτογαλία και ο Καναδάς, όπου επίκεινται και εκλογές.
Η αυξημένη πίεση συμπίπτει με κοινωνικές απαιτήσεις για παροχές και πρόνοια, θέτοντας πολιτικά διλήμματα.
Όσον αφορά την Ελλάδα, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, υπογραμμίζει την ανάγκη διατήρησης της αμερικανικής παρουσίας, αλλά ταυτόχρονα στηρίζει την ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ.
Η Τουρκία, ο καλός μαθητής και οι διπλές ταχύτητες
Εν τω μεταξύ, η Τουρκία επιχειρεί να ενισχύσει τη θέση της ως πυλώνας του ΝΑΤΟ και σύμφωνα με αξιωματούχους προτείνει τον εαυτό της ως αντικαταστάτη των ΗΠΑ σε περίπτωση που οι τελευταίες αποχωρήσουν από τη Συμμαχία.
Από κάτω του 1% των αμυντικών δαπανών στο παρελθόν, ξεπέρασε το 2% το 2024 και, σύμφωνα με αξιωματούχους της Συμμαχίας, στοχεύει στο 3% έως το 2027 – ποσό που μεταφράζεται σε τετραπλάσιο των ελληνικών δαπανών. Ο Ρούτε φέρεται να είναι ένθερμος υποστηρικτής της Άγκυρας, ενώ αρκετά κράτη-μέλη του βορρά δεν αντιλαμβάνονται την Τουρκία ως απειλή, παρά την ένταση με την Ελλάδα, τις απειλές και το casus belli, ή την παρουσία κατοχικού στρατού στην Κύπρο.
Πάντως, η εικόνα της Τουρκίας έχει τραυματιστεί από τις εσωτερικές εξελίξεις – με την αποκάλυψη του δημοκρατικού ελλείμματος έπειτα και την πρόσφατη σύλληψη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου – γεγονός που προκαλεί ανησυχία, έστω και αν επισήμως η ΕΕ και οι σύμμαχοί του ΝΑΤΟ καταφεύγουν σε ήπιες αντιδράσεις. Διπλωματικές πηγές τονίζουν στη HuffPost ότι, παρότι οι αντιδράσεις είναι υποτονικές, ο προβληματισμός είναι υπαρκτός.
Ακόμη πιο σημαντικό, τονίζει η ελληνική πλευρά, αναφορικά με την Τουρκία, είναι ότι στο θέμα της αμυντικής αρχιτεκτονικής, τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της ΕΕ «δεν μπορείς να αντικαταστήσεις τη μία εξάρτηση με μια άλλη».