Όλοι μας υπήρξαμε παιδιά. Και σε όσους έχουμε αδέρφια, σίγουρα μας είχε περάσει από το μυαλό - έστω και άδικα ή παράλογα - ότι οι γονείς μας αγαπούσαν κάποιο από τα παιδιά τους περισσότερο. Και είναι φυσιολογικό. Διότι ανάμεσα στα αδέρφια, έως έναν βαθμό η σύγκριση είναι αναπόφευκτη.
Στην πραγματικότητα, οι σχέσεις μεταξύ των αδερφιών σπάνια είναι εντελώς αρμονικές. Μάλιστα, όσοι έχουμε γίνει γονείς, πολλές φορές εκπλησσόμαστε όταν μπορούμε να επαινέσουμε ένα από τα παιδιά μας, χωρίς να κακοκαρδίσουμε ή να ζηλέψουν τα άλλα.
Ωστόσο, έστω και άθελά μας, μήπως πράγματι ξεχωρίζουμε κάποιο από τα παιδιά μας;
Η απάντηση είναι πως ναι. Οι γονείς τα βρίσκουμε λίγο καλύτερα με κάποιο από τα παιδιά μας. Και το εντυπωσιακό είναι πως σύμφωνα με έρευνα, αμφότεροι οι γονείς έχουμε εκπληκτικά παρόμοιες προτιμήσεις. Ακόμα κι αν κάθε οικογένεια έχει τη δική της ιδιαίτερη δυναμική, στα περισσότερα σπίτια, η «ευνοιοκρατία» ακολουθεί ασυνείδητα ένα παρόμοιο μοτίβο.
Ερευνητές από το Brigham Young και το Western University μελέτησαν 30 επιστημονικά άρθρα, μαζί με τα δεδομένα 14 πρόσφατων ερευνών. Γιατί; Προκειμένου να συντάξουν μια μετα-ανάλυση, που θα αφορούσε τη διαφορετική διαχείριση των παιδιών από τους γονείς τους. Με απλά λόγια, οι ερευνητές έθεσαν ως στόχο να διαπιστώσουν το πώς η συμπεριφορά μας απέναντι στα παιδιά μας διαφέρει ανάλογα με τη σειρά γέννησης και το φύλο των μικρών μας, καθώς και την ιδιοσυγκρασία και την προσωπικότητά τους.
«Προκειμένου να συγκρίνουμε τις γονεϊκές συμπεριφορές, έχουμε εστιάσει σε παράγοντες όπως η στοργή που προσφέρουν οι κηδεμόνες στα παιδιά, ο χρόνος που τους αφιερώνουν, η αυτονομία που παρέχουν σε καθένα από τα αδέρφια και ο τρόπος που τα επιπλήττουν», εξηγεί ο Άλεξ Τζένσεν, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης. «Για παράδειγμα, ένας γονέας μπορεί να εκφράσει την προτίμησή του προς ένα παιδί αφιερώνοντας του παραπάνω χρόνο ή ξοδεύοντας περισσότερα χρήματα για χάρη του παιδιού», συμπληρώνει ο Τζένσεν.
Ο παράγοντας του φύλου
Ενώ η μέχρι τώρα έρευνα δεν είχε καταλήξει σε κανέναν σαφή συσχετισμό όσον αφορά την ευνοιοκρατία και το φύλο, η συγκεκριμένη μετα-ανάλυση διαπίστωσε ότι οι κόρες τείνουν να ευνοούνται σταθερά μέσα στην πυρηνική οικογένεια. Τόσο οι μαμάδες όσο και οι μπαμπάδες, βάσει των ερευνών και των επιστημονικών δημοσιευμάτων, έτειναν να δείχνουν μια ιδιαίτερη αδυναμία απέναντι στις κόρες. Ο Τζένσεν πιστεύει ότι αυτή η προτίμηση, ίσως έχει να κάνει με το στερεότυπο ότι τα κορίτσια είναι πιο υπάκουα και συνετά. Οπότε, οι γονείς δεν εξαντλούν επάνω στα κορίτσια όλη τους την αυστηρότητα.
Ο ρόλος της σειράς γέννησης
Όσον αφορά τη σειρά γέννησης, οι γονείς έτειναν να δίνουν στα πρωτότοκα παιδιά περισσότερη ελευθερία και αυτονομία. Ίσως διότι αυτά τα παιδιά, είναι εξ′ ορισμού μεγαλύτερα από τα αδέρφια τους. Παρόλο που στην κοινή αντίληψη υπάρχει το στερεότυπο ότι τα μικρότερα αδέρφια παίρνουν αυτό που ζητάνε πιο εύκολα και αναίμακτα.
Ο παράγοντας της ιδιοσυγκρασίας και της προσωπικότητας
Ο δρ. Μπλες Αγκίρ, ψυχίατρος και καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ επισημαίνει ότι «οι γονείς, σε γενικές γραμμές, τείνουμε να νιώθουμε πιο κοντά στο παιδί που μοιάζει ιδιοσυγκρασιακά με εμάς. Για παράδειγμα, εάν ένα συναισθηματικά έντονο παιδί έχει έναν γονέα φιλήσυχο και μετριοπαθή, ίσως δεν αισθάνεται πολύ άνετα με την πολύωρη συναναστροφή». Και αυτό ίσως επιφέρει ρωγμές στη σχέση.
Και μια πιο γενική παρατήρηση, είναι ότι οι γονείς λατρεύουμε τα ήρεμα παιδιά με τις πιο ήπιες αντιδράσεις. Πιθανότατα επειδή δεν μας φέρνουν συχνά στη θέση να απολογούμαστε για τις αταξίες τους στο γραφείο του διευθυντή.
Και τι σημασία έχουν όλα αυτά;
Όπως και πολλές άλλες δυναμικές σχέσεων στην παιδική ηλικία, έτσι και η ευνοιοκρατία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο μεγάλωμα ενός παιδιού. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά που προσλαμβάνουν πιο θετικές συμπεριφορές από τους γονείς τείνουν να έχουν καλύτερη ψυχική υγεία, να τα πηγαίνουν καλύτερα στο σχολείο και να διαμορφώνουν πιο υγιείς οικογενειακές σχέσεις. Επίσης, είναι λιγότερο πιθανό να κάνουν χρήση ουσιών, ενώ σπάνια εμπλέκονται σε καβγάδες στο σχολείο ή το σπίτι.
Τα παιδιά που υφίστανται ωστόσο αυτή την αδικία είναι πιο πιθανό να βιώνουν αρνητικά συναισθήματα. Μάλιστα, όταν η άνιση μεταχείριση φτάνει στα άκρα, ενδέχεται να υποφέρει ακόμη και το «ευνοούμενο» παιδί.
Και πώς θα αποτρέψουμε τις συμπεριφορές που καλλιεργούν το αίσθημα της αδικίας μεταξύ των παιδιών;
1. Ακούμε τα παράπονα των παιδιών μας προσεκτικά
Ως γονείς, δεν μπορούμε πάντα να ελέγξουμε το πώς θα ερμηνεύσει το παιδί μας τα όσα λέμε και κάνουμε. Μπορούμε ωστόσο, να ακούμε με ανοιχτό μυαλό οποιεσδήποτε ανησυχίες μας εκφράζουν οι γιοι και οι κόρες μας. Είτε έχουν να κάνουν με παράπονα περί αδυναμίας σε κάποιο άλλο παιδί, είτε έχουν να κάνουν με το οτιδήποτε άλλο.
2. Αν κάνουν λόγο για «αδυναμίες» ζητάμε συγκεκριμένα παραδείγματα
Εάν ένα παιδί μας παραπονεθεί ότι το αδικούμε σε σχέση με τα άλλα, μπορούμε να απαντήσουμε κάτι του στυλ: «Αυτή είναι μια δική σου αντίληψη. Αλλά θέλω να μου πεις πως κατέληξες σε αυτό το συμπέρασμα».
Τότε, ίσως το παιδί αντιληφθεί ότι οι ενδείξεις είναι καθαρά εγκεφαλικές. Αν πάλι μας ονομάσει πρόσωπα και καταστάσεις, εξηγούμε γιατί φερθήκαμε με αυτόν τον τρόπο κι αν πράγματι ήμασταν άδικοι ζητάμε συγνώμη.
3. Αν πιάσουμε κάποιο παράπονο στον αέρα, ζητάμε αμέσως στο παιδί να μας πει τα τι και τα πώς
Δεν αφήνουμε το ζήτημα να φουσκώσει πλήττοντας τον εγωισμό του παιδιού. Εξαλείφουμε την πιθανότητα κάποιο από τα παιδιά μας να μας κατηγορήσει ότι το παραμελούμε. Προτού αυτή η αίσθηση ριζώσει για τα καλά στη συνείδηση του μικρού μας.
Τα παιδιά μας έχουν το καθένα τη δική του διαφορετική προσωπικότητα. Κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να το ενθαρρύνουμε. Ακόμα κι αν οι ιδιοσυγκρασίες τους δεν είναι κοντά στη δική μας. Αυτό άλλωστε δεν είναι το μαγικό συστατικό που συντηρεί τους ανθρώπινους δεσμούς; Η διαφορετικότητα και η συμπληρωματικότητα.