Χρησιμοποιώντας τεχνολογία lidar για να «δουν» κάτω από την πυκνή βλάστηση, επιστήμονες είναι σε θέση να μάθουν περισσότερα για τον μακρύτερο δρόμο του αρχαίου πολιτισμού των Μάγια.
Το ερώτημα εάν η βασίλισσα της Κομπά- μια από τις μεγαλύτερες πόλεις των Μάγια- κατασκεύασε τον δρόμο για να εισβάλει ένα μικρότερο, απομονωμένο γείτονα και να αποκτήσει προγεφύρωμα απέναντι στην ανερχόμενη αυτοκρατορία της Τσίτσεν Ιτζά, απασχολούσε για καιρό την Τρέισι Άρντεν, αρχαιολόγο και καθηγήτρια ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι. Πλέον η ίδια και άλλοι επιστήμονες ενδεχομένως να βρίσκονται πιο κοντά στην απάντηση, μετά από την πρώτη μελέτη με lidar του 100 χλμ δρόμου που συνέδεε τις αρχαίες πόλεις της Κομπά και Γιαξουνά στη χερσόνησο του Γιουκατάν πριν από 13 αιώνες.
Η τεχνολογία lidar (light detection and ranging) - που παλιά χρησιμοποιούσαν κυρίως μετεωρολόγοι για τη μελέτη των συννέφων- αλλάζει τα δεδομένα στην αρχαιολογία, επιτρέποντας σε αρχαιολόγους να εντοπίζουν, να μετρούν και να χαρτογραφούν κτίρια κρυμμένα κάτω από πυκνή βλάστηση που, σε κάποιες περιπτώσεις, μεγαλώνει εδώ και αιώνες, καλύπτοντας ολόκληρες πόλεις. Όργανα από αεροσκάφη που πετούν σε χαμηλά ύψη ρίχνουν παλμούς φωτός λέιζερ στην επιφάνεια του εδάφους και στη συνέχεια μετρούν τον χρόνο που χρειάζεται για την αντανάκλασή τους. Οι διαφορές στις ώρες και τα μήκη κύματος της αντανάκλασης μετά χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία ψηφιακών τρισδιάστατων χαρτών κρυμμένων δομών στην επιφάνεια.
Η μελέτη με lidar, την οποία πραγματοποίησαν το 2014 και το 2017 στο «Sacbe 1» (Λευκό Δρόμο 1) η Άρντεν και άλλοι ερευνητές σε συνεργασία με το Proyecto de Interaccion del Centro de Yucatan (PIPCY) ενδεχομένως να ρίξει φως στους σκοπούς της Κ’Αβίιλ Ατζάβ, της πολεμίστριας βασίλισσας που η Άρντεν θεωρεί ότι διέταξε την κατασκευή του δρόμου στις αρχές του 7ου αιώνα.
Σε ανάλυση της μελέτης lidar, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Archaeological Science, οι ερευνητές βρήκαν πάνω από 8.000 καλυμμένες από δέντρα δομές διαφόρων μεγεθών, με συνολική έκταση αντίστοιχη 2.900 πισινών Ολυμπιακών διαστάσεων. Επίσης η έρευνα επιβεβαίωσε πως ο δρόμος, πλάτους περίπου 9 μέτρων, δεν είναι μια ευθεία, όπως πιστευόταν από τη δεκαετία του 1930, που αρχαιολόγοι του Ινστιτούτου Κάρνεγκι της Ουάσινγκτον κατέγραψαν το μήκος του. Αντίθετα, ο δρόμος αυτός φαίνεται πως περνούσε από προϋπάρχοντα χωριά και πόλεις μεταξύ της Κομπά και της Γιαξουνά, μιας μικρότερης, παλαιότερης πόλης στη μέση της χερσονήσου. Η Γιαξουνά είχε κατασκευάσει μια πυραμίδα περίπου τρεις φορές μεγαλύτερη από το «Castillo» της Τσιτσέν Ιτζά, σε απόσταση μερικών δεκάδων χιλιομέτρων, αιώνες νωρίτερα.
Εν μέρει λόγω της εγγύτητας της Γιαξουνά στην Τσιτσέν Ιτζά, η οποία άκμασε μετά την παρακμή της Γιαξουνά και της Κομπά, η Άρντεν και άλλοι ερευνητές εικάζουν πως η Κ’Αβίιλ Ατζάβ έφτιαξε τον δρόμο για να εισβάλει στη Γιαξουνά και να αποκτήσει ένα προπύργιο στη μέση της χερσονήσου. Η βασίλισσα, που κυβέρνησε για δεκαετίες, αρχίζοντας από το 640 μΧ, απεικονίζεται σε τοιχογραφίες να πατά πάνω σε αιχμαλώτους.
«Προσωπικά νομίζω ότι η άνοδος της Τσιτσέν Ιτζά και των συμμάχων της ήταν το κίνητρο πίσω από τον δρόμο» είπε η Άρντεν. «Φτιάχτηκε μόλις πριν το 700 μ.Χ, στο τέλος της Κλασικής Περιόδου, όταν η Κομπά επιχειρούσε να επεκταθεί. Προσπαθεί να κρατήσει τη δύναμή της, οπότε με την άνοδο της Τσιτσέν Ιτζά χρειάζεται ένα προπύργιο στο κέντρο της χερσονήσου. Ο δρόμος είναι μια από τις τελευταίες προσπάθειες της Κομπά να διατηρήσει τη δύναμή της. Και πιστεύουμε ότι μπορεί να ήταν ένα από τα επιτεύγματα της Κ’Αβίιλ Ατζάβ, που έχει μείνει στην ιστορία για τους πολέμους εδαφικής επέκτασής της».
Σύμφωνα με την αρχαιολόγο, ο δρόμος ήταν ένα πραγματικό κατασκευαστικό θαύμα, σαν τις πυραμίδες των Μάγια σε Μεξικό, Γουατεμάλα, Μπελίζ και Ονδούρα. Αν και φτιάχτηκε πάνω σε ανώμαλο γεωγραφικό τοπίο, ο δρόμος ήταν επίπεδος, με όγκους από πέτρες να γεμίζουν τα σημεία που έπρεπε να γεμίσουν στο ανώμαλο έδαφος, και την επιφάνεια να καλύπτεται με ανοιχτόχρωμο λευκό κονίαμα.
«Θα ήταν ένας φάρος μέσα στη πυκνή βλάστηση...η ζούγκλα που βλέπουμε σήμερα δεν ήταν εκεί στο παρελθόν, επειδή οι Μάγια είχαν καθαρίσει εκείνες τις περιοχές. Χρειάζονταν ξύλο για τα σπίτια τους. Και τώρα που ξέρουμε ότι η περιοχή ήταν πυκνοκατοικημένη, ξέρουμε ότι χρειάζονταν πολύ ξύλο. Επειδή επίσης το χρειάζονταν επίσης και για την καύση ασβεστολίθου» - για να δημιουργήσουν τον μεγαλύτερο δρόμο των Μάγια πριν από 13 αιώνες.