Πριν από εκατό χρόνια, σε ένα αίθριο του Neues Museum στο Βερολίνο, ο κόσμος αντίκρυσε για πρώτη φορά ένα από τα πλέον διαχρονικά σύμβολα ομορφιάς: Τη βασίλισσα Νεφερτίτη.
Η ηλικίας 3.300 ετών προτομή της ανακαλύφθηκε στην Αίγυπτο το 1912 από μία ομάδα Γερμανών αρχαιολόγων με επικεφαλής τον Ludwig Borchardt, αλλά παρουσιάστηκε το 1924. Τα αποκαλυπτήριά της κατέπληξαν τον πλανήτη, από το Κάιρο μέχρι το Λονδίνο.
Τα έντονα χαρακτηριστικά -το σμιλεμένο πηγούνι, τα ψηλά ζυγωματικά, ο λαιμός που μοιάζει με κύκνου, η ίσια και λεπτή μύτη και τα τονισμένα με kohl αμυγδαλωτά μάτια της- παραμένουν εδώ και δεκαετίες, σημείο αναφοράς για τη μόδα και τις τέχνες.
Η προτομή της Νεφερτίτης φέρει στέμμα με επίπεδη κορυφή, χρυσή ταινία και ουραίο κεφαλόδεσμο με ιερό φίδι, διακοσμημένο με πράσινο, κίτρινο, καφέ και μπλε χρώμα (ο αυτοκρατορικός ουραίος είναι αρχαίο αιγυπτιακό σύμβολο της εξουσίας των Φαραώ), ενώ τον λαιμό της στολίζει ένα πλατύ περιδέραιο διακοσμημένο με σχέδια φυτών.
Σύμφωνα με τις έρευνες των αρχαιολόγων, η βασίλισσα φέρεται να γέννησε έξι κόρες, μία από τις οποίες λέγεται ότι παντρεύτηκε τον Τουταγχαμών, ωστόσο λίγα είναι γνωστά για τη ζωή της.
Η Αίγυπτος τον 14ο αιώνα π.Χ. δεν ήταν εθνοτικά και φυλετικά ομοιογενής και πολλοί μελετητές υποθέτουν ότι, με βάση τις απεικονίσεις της και τον πληθυσμό της περιοχής, η Νεφερτίτη, η οποία βασίλευσε ως σύζυγος Φαραώ, ήταν με σημερινούς όρους, μη λευκή.
«Η προτομή της Νεφερτίτης είναι τέλεια- αποπνέει τόση αυτοκυριαρχία», δήλωσε στο CNN η Dr. Cheryl Finley, καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στο Spelman College της Ατλάντα. «Αυτό είναι που πραγματικά τραβάει την προσοχή και κεντρίζει τη φαντασία. Είναι η αυτοπεποίθησή της και το βλέμμα της που μας ελκύει».
Το νέο «it girl»
Μετά την ανακάλυψη της προτομής τη δεκαετία του 1930, η Νεφερτίτη έγινε το νέο «it girl». Το όνομα της που σημαίνει «Έρχεται η όμορφη» αποδείχθηκε ιδιαίτερα εύστοχο, καθώς το πρόσωπό της -τουλάχιστον η εκδοχή που απεικονίζεται στην προτομή- έκανε την εμφάνιση της σε διαφημίσεις για kohl και περιοδικά ομορφιάς.
Σχεδιαστές της εποχής, όπως ο Γάλλος μόδιστρος Paul Poiret, ενσωμάτωσαν αιγυπτιακά μοτίβα στα ρούχα και τα αξεσουάρ τους. Το 1945, η Αμερικανίδα Lilly Daché σχεδίασε καπέλα σε στιλ Νεφερτίτη, το 1961, η Vogue δημοσίευσε άρθρο για τη «γοητεία» που συνεχίζει να ασκεί η βασίλισσα της Αιγύπτου, ενώ η κινηματογραφική ενσάρκωση της Κλεοπάτρας από την Ελίζαμπεθ Τέιλορ το 1963 εδραίωσε περαιτέρω την εμμονή, καθιστώντας το «αιγυπτιακό λουκ» βασικό στοιχείο στους κύκλους της μόδας.
Στην επίδειξη του Dior για την άνοιξη του 2004, ο John Galliano παρουσίασε εμφανίσεις που περιλάμβαναν ψηλά καπέλα με τη Νεφερτίτη. Το 2015, ο Christian Louboutin λάνσαρε συλλογή κραγιόν σε χρυσό-μαύρο φιαλίδιο διακοσμημένο με στέμμα, που αντλούσε έμπνευση από τη βασίλισσα. (Η Νεφερτίτη πιθανότατα χρησιμοποιούσε για τα χείλη της τη φυσική γήινη χρωστική κόκκινη ώχρα).
Σχεδιαστές κοσμημάτων όπως η Azza Fahmy την έχουν τιμήσει στα κομμάτια τους, ενώ η σειρά Azzedine Alaïa για το φθινόπωρο 2017 απέτινε φόρο τιμής με μαύρα τουρμπάνια, ένα από τα οποία φορούσε στο ντεφιλέ η Ναόμι Κάμπελ.
Η Νεφερτίτη παραμένει ισχυρό cultural icon. Στο TikTok και το Instagram, οι influencers αναδημιουργούν look της βασίλισσας σε tutorials.
Το πρόσωπο της βρίσκεται αποτυπωμένο από κούπες και T-shirt, μέχρι φορέματα αξίας 14.000 δολαρίων και αρώματα υψηλής ποιότητας. Ακόμη και οι πλαστικοί χειρουργοί την έχουν υπό μία έννοια, τιμήσει: Το «Nefertiti Lift» είναι μια μη επεμβατική τεχνική που χρησιμοποιεί Botox για να ενισχύσει τη γραμμή του σαγονιού. «Το μπούστο της Νεφερτίτης... υπερβαίνει τον χρόνο», σημειώνει η Finley.
Ακόμη και σε αμερικανικά κομμωτήρια
Όταν η προτομή αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά, οι γυναίκες στη Δύση προσπάθησαν να μιμηθούν την εμφάνιση της βασίλισσας. Άρθρο των New York Times που δημοσιεύθηκε το 1933, ενθάρρυνε τις αναγνώστριες να αντιγράψουν το μακιγιάζ, αν και χωρίς να σκουρύνουν το δέρμα, απηχώντας τη βιομηχανία της ομορφιάς, που φετιχοποιούσε τη μη ευρωπαϊκή αισθητική, αλλά έκανε διακρίσεις σε βάρος των σκουρόχρωμων αποχρώσεων του δέρματος. Οι γυναίκες άρχισαν να μακιγιάρουν ανάλογα τα μάτια τους, να φορούν ψηλά καπέλα ή να φτιάχνουν τα μαλλιά τους με τρόπο που παραπέμπει στο στέμμα της. Αντίγραφα της προτομής εμφανίστηκαν ακόμη και σε αμερικανικά κομμωτήρια, υποσχόμενα τη γοητεία της «εξωτικής» ομορφιάς της.
«Και γιατί να μη θέλεις να της μοιάσεις;», σχολιάζει η Dr. Elka Stevens, αναπληρώτρια καθηγήτρια οπτικού πολιτισμού και studio art στο Πανεπιστήμιο Χάουαρντ στην Ουάσινγκτον. «Αν βγάλεις το στέμμα, μπορεί να ενσωματωθεί σε οποιαδήποτε κοινωνία».
Το αίτημα επαναπατρισμού της προτομής στην Αίγυπτο
Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο η προτομή της Νεφερτίτης βρέθηκε στο Βερολίνο είναι μία ιστορία γεμάτη αντιπαραθέσεις. Μεταφέρθηκε στην Ευρώπη το 1913, ένα χρόνο μετά την ανακάλυψή της στην Αίγυπτο, αλλά δεν αποκαλύφθηκε παρά δώδεκα χρόνια μετά στο Neues Museum, όπου και παραμένει.
Πριν από λίγους μήνες, ο Ζάχι Χαουάς, ο πιο διάσημος αρχαιολόγος της Αιγύπτου, επανέφερε στην ατζέντα το αίτημα του επαναπατρισμού της προτομής, δηλώνοντας ότι η απομάκρυνσή της από τη χώρα ήταν «αδικαιολόγητη» και ενάντια στο «πνεύμα των αιγυπτιακών νόμων».
Η διάσημη γνωστή - άγνωστη δυναμική βασίλισσα
Αν και είναι μια από τις πιο αναγνωρίσιμες μορφές των αρχαίων χρόνων, μεγάλο μέρος της ζωής της παραμένει μυστήριο.
Ως σύζυγος του «αιρετικού» φαραώ Ακενατόν, η Νεφερτίτη -η καταγωγή της οποίας είναι άγνωστη- διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη δημόσια ζωή. Το ζευγάρι ηγήθηκε μιας θρησκευτικής μεταρρύθμισης, εγκαταλείποντας τον πολυθεϊσμό και υιοθετώντας την πρώτη μονοθεϊστική λατρεία, εν προκειμένω του θεού Ατόν, εξού και προκειμένου να αποστασιοποιηθούν από το μέχρι τότε θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο των Θηβών (σημερινό Λούξορ) και την παραδοσιακή λατρεία του Άμμωνα, έκτισαν μία νέα πρωτεύουσα.
Η Νεφερτίτη απεικονίζεται με τον σύζυγό της με περίτεχνα ενδύματα, γεγονός που υποδηλώνει ότι η εμφάνιση της ήταν συνδεδεμένη με την πολιτική της επιρροή.
Όμως, 12 χρόνια μετά τη βασιλεία του Ακενατόν, η Νεφερτίτη εξαφανίζεται από τα ιστορικά αρχεία, γεγονός που έχει οδηγήσει σε ατελείωτες θεωρίες σχετικά με την τύχη της -αναγκάστηκε να εξοριστεί, αρρώστησε ή μήπως δολοφονήθηκε; Ορισμένοι εικάζουν ότι μπορεί να ανέλαβε έναν νέο ρόλο.
Με πληροφορίες από cnn.com