Αν ληφθεί υπ’ όψιν το γεγονός ότι στις εκλογές της 21ης Μαΐου δικαίωμα ψήφου έχουν και οι γεννηθέντες το 2006, μιλάμε για πάνω από 400.000 άτομα που θα ψηφίσουν για πρώτη φορά.
«Έλα τώρα, ψηφίζουν και τα 16χρονα;», «Έχεις τώρα εσύ άποψη στα 20 για το τί χρειάζεται η χώρα;»
Αυτές είναι μερικές από τις φράσεις που θα ακουστούν σε τραπέζια, πολιτικές συζητήσεις, κύκλους και καφενειακές αναλύσεις για την ψήφο των νέων, φανερώνοντας και τη συχνή υποτίμηση προς την άποψη και την ενασχόληση τους με τα κοινά.
Αλήθεια μιλάει κανείς στους νέους;
Προσχηματικά, ναι. Ουσιαστικά όμως; Ας σκιαγραφήσουμε τη ζωή και τα προβλήματα ενός νέου ανθρώπου 16- 20 χρονών στην Ελλάδα του 2023. Και όχι δεν έχουν οι νέοι το μυαλό τους μόνο στο TikTok και τις λοιπές διαδικτυακές εφαρμογές- αυτό είναι ένα αφήγημα που μάλλον βολεύει αρκετούς και σκοπό έχει τον έλεγχο της ψήφου από παγιωμένες- και παλαιωμένες κομματικές ή και οικογενειακές/ παρα- κοινωνικές δομές.
Ένας νέος -ας τον πούμε Μάρκο- στα 16 ακόμα δεν ξέρει με τι θα ασχοληθεί στη ζωή του, ενδεχομένως ετοιμάζεται να δώσει Πανελλήνιες κι επομένως τον ενδιαφέρει η παιδεία. Ταυτόχρονα έχοντας μεγαλώσει στο περιβάλλον της οικονομικής κρίσης ο Μάρκος σε καμία περίπτωση δεν έχει καλομάθει και τα οικονομικά ζητήματα είναι μάλλον μέρος της οικογενειακής του καθημερινότητας. Όχι, τα παιδιά αυτά δεν τα είχαν όλα έτοιμα, μάλιστα πέρασαν μια υγειονομική κρίση στην τρυφερότερη ηλικία της ζωής τους- μια κρίση πολυπρόσωπη που άφησε το στίγμα της στη ψυχολογική και κοινωνική υπόστασή τους.
Στα 20 μια νέα φοιτήτρια- η Μαρία- σπουδάζει στη σχολή της και τα βγάζει πέρα με δυσκολία. Όχι δεν πίνει όλη μέρα καφέδες και -πιστέψτε με- όχι δεν ήταν και η καλύτερή της να περάσει τα δύο πρώτα φοιτητικά της χρόνια πίσω από την οθόνη ενός υπολογιστή. Αρχίζει επίσης να ενδιαφέρεται για την επαγγελματική της αποκατάσταση -αν δεν έχει χρειαστεί ήδη να δουλέψει για να αυτοσυντηρηθεί. Η Μαρία σοκαρίστηκε από το δυστύχημα των Τεμπών και νιώθει απογοητευμένη από το πολιτικό σύστημα της χώρας. Της φταίνε όλοι και εξίσου- μπλέ, κόκκινοι, πράσινοι – όλοι και όλα.
Αλήθεια μιλάει κανείς σε αυτά τα άτομα;
Το ίδιο το σύστημα που τους απένειμε το δικαίωμα ψήφου δημιουργεί τις συνθήκες για να ακουστούν αλλά και να ακούσουν;
Συχνά παρατηρούμε στις προεκλογικές περιόδους το φαινόμενο της «φούσκας»: άτομα – νέοι στην περίπτωση μας- που έτυχε να ασχοληθούν με την πολιτική λόγω συνάφειας αντικειμένου σπουδών ή οικογενειακών καταβολών/ φιλοδοξιών βγαίνουν μπροστά, πηγαίνουν σε εκδηλώσεις – συμμετέχουν σε δρώμενα κ.ο.κ. Αν το παρατηρήσει κανείς είναι μια δεξαμενή συγκεκριμένων ανθρώπων οι οποίοι αφομοιώνουν ήδη από μικρή ηλικία την έννοια του παλαιοκομματικού «παράγοντα». Το εκπαιδευτικό σύστημα μας διδάσκει ότι οι προσωπικές φιλοδοξίες είναι κάτι κακό –ενώ είναι θεμιτές και ανθρώπινες- είναι όμως ακόμα καλύτερες όταν συνδυάζονται με κοινωνικές προόδους και βελτιώσεις του βιοτικού μας στερεώματος και δεν οδηγούν απλά σε ανακύκλωση ιδεών και στερεοτύπων.
Η φούσκα αυτή δημιουργεί την αίσθηση ενός «κλειστού κλαμπ», και σε συνδυασμό με την πόλωση που επικρατεί καθώς και το γεγονός ότι τα τρία μεγαλύτερα κόμματα έχουν δοκιμαστεί σε κυβερνήσεις δημιουργεί για τη νεολαία ένα μη ελκυστικό περιβάλλον που οδηγεί σε αποχή ή χειρότερα σε μια πλήρη απαξίωση της πολιτικής ζωής. Κι εδώ έρχεται ο ρόλος των κομμάτων.
Τα κόμματα στην Ελλάδα του 2023 έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά. Οι εκλογές είναι μια διαδικασία μέσω της οποίας τα κόμματα επιδιώκουν το πρόγραμμα τους να γίνει το κυβερνητικό πρόγραμμα, κάτι το οποίο δεν είναι καθαρό στους πολίτες, οι οποίοι ακούν συχνά κραυγές αντί για θέσεις. Ελλείπει η συστηματοποίηση εκείνη των προτάσεων κάθε χώρου που θα προσφέρει στους ψηφοφόρους ένα συνεκτικό πλαίσιο επί του οποίου θα αποφασίσουν.
Δεύτερον πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι είναι πολύ περισσότερα εκείνα που ενώνουν τα συστημικά κόμματα παρά εκείνα που τα χωρίζουν. ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ για παράδειγμα συμφωνούν στη συμμετοχή της χώρα στο ευρώ, στο κράτος δικαίου, στην υλοποίηση των δανειακών δεσμεύσεων, στην υπεράσπιση των συμφερόντων μας σχετικά με τρίτες χώρες, στον εξοβελισμό των ναζιστικών/ φασιστικών μορφωμάτων. Στοιχεία που σε άλλες χώρες άνετα θα αρκούσαν για τη δημιουργία πολυκομματικών κυβερνήσεων επί κοινής προγραμματικής συμφωνίας. Και η συμφωνία αυτή είναι που πολλές φορές οδηγεί στην έξαρση των διαφωνιών- όσο κι αν φαίνεται αυτό παράδοξο: επειδή συμφωνούμε σε αρκετά υψώνουμε τους τόνους γύρω από πολλές φορές ήσσονος σημασίας ζητήματα απλά για να δείξουμε ότι διαφέρουμε από τους άλλους.
Υπάρχει κι ένα τρίτο χαρακτηριστικό των σημερινών κομμάτων: παρά την κατάρρευση τους ιδίως στις εκλογές του 2012, παρά το γεγονός ότι οι τεράστιες πολιτικές συγκεντρώσεις των προηγούμενων δεκαετιών έχουν πλέον γίνει μέρος της ιστορίας, τα κόμματα δεν δείχνουν να έχουν εξελιχθεί. Ούτε στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουν τον πολίτη ούτε στον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν το ιδεολογικό τους πρόταγμα.
Κι άραγε σε έναν ραγδαία εξελισσόμενο κόσμο, με μια νέα γενιά να διέρχεται έτος με έτος μέσα από ακραίες κοινωνικές μεταβολές, πως περιμένουμε αυτή να συμμετέχει σε κάτι που δεν εξελίσσεται ταυτόχρονα με αυτήν αλλά μένει στάσιμο στο παρελθόν;
Είναι καιρός το κομματικό μας σύστημα να έρθει στον 21ο αιώνα, δίνοντας βάση στη νέα γενιά. Όχι με γενικές εξαγγελίες και απλά κάνοντας βιντεάκια στο TikTok και το Instagram αλλά με μία ενιαία και συνεκτική στρατηγική γύρω από αυτό το επίπεδο. Με έμφαση στην τεχνολογία, με όρους σύγχρονους και προοδευτικούς. Να ξανασυστηθούν τα κόμματα στους νέους όπως θα έκανε μια start up εταιρία που θα τους κέντριζε το ενδιαφέρον: με λόγο σύγχρονο, καθαρό και συνάμα χαλαρό, με λόγο τεχνοκρατικό και φρέσκο, για να έρθει ο νέος κοντά στην πολιτική και κατά συνέπεια κοντά στο κόμμα που θα επιλέξει να ψηφίσει.
Γράφεται κατά κόρον ότι η γενιά η νέα δεν είναι «απολιτίκ» αλλά «ακομματίκ». Δε συμφωνώ: οι νέοι ενώ είναι προβληματισμένοι και έχουν ανησυχίες δεν έχουν χάσει απλά την εμπιστοσύνη τους στα κόμματα αλλά στην ίδια τη δύναμη της πολιτικής νοούμενης ως μέσου επίτευξης σκοπών και επίλυσης προβλημάτων. Τείνει να κυριαρχήσει η επικίνδυνη λογική πως όποια κι αν είναι η πολιτική εγώ πρέπει να αφοσιωθώ στην προσωπική μου ανέλιξη και μόνο για να τα καταφέρω, αφού έτσι κι αλλιώς με την πολιτική δεν επιτυγχάνεται κάτι. Πολιτική στις σύγχρονες φιλελεύθερες δημοκρατίες δεν υπάρχει χωρίς κόμμα και το αντίθετο. Τα κόμματα είναι οι πυλώνες της δημοκρατίας και το μέσο εκείνο μέσα από το οποίο οι πολίτες μπορούν να ακουστούν και να συν- διαμορφώσουν απόψεις και μέλλον.
Για να μην καταστεί το παρόν όμως ένα ακόμη ευχολόγιο, ιδού και ορισμένες προτάσεις στα κόμματα για να ακουστούν -αλλά κυρίως να ακούσουν- τους νέους:
Πρώτα- πρώτα η δημιουργία οργανωτικής δομής για την προσέγγιση της νεολαίας- όχι με ασαφείς διακηρύξεις αλλά με χρονοδιάγραμμα, στόχους και αξιοποίηση της προσωπικής πληροφορίας και πρόσληψης προς όφελος της ομάδας.
Δεύτερον η λειτουργία των κομματικών νεολαίων με σύγχρονους όρους. Στόχος δεν είναι η παραγωγή πολιτικών με ύφος και ιδέες «φτασμένων» ανθρώπων αλλά οι φρέσκιες ιδέες μέσα από φρέσκιες δομές: με τη δημιουργία hubs για τη τεχνολογία, για τον αθλητισμό, για την επαγγελματική αποκατάσταση, για τη ψυχολογική ισορροπία των νέων ανθρώπων, για προβλήματα που τους αφορούν.
Και τρίτον με τη παραχώρηση βήματος και χώρου στην εκπροσώπηση της νέας γενιάς: ένας νέος άνθρωπος θα ακούσει πολύ ευκολότερα έναν ομήλικο του, με παρόμοιες σκέψεις και προβληματισμούς, ο οποίος θα μιλήσει απλά και κατανοητά, χωρίς τον ξύλινο λόγο που θα τον κάνει να μοιάζει με τον εαυτό 20, 30 ή 40 χρόνια μετά. Φρεσκάδα!