Ορισμένα από τα πιο πιεστικά ερωτήματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη και ο κόσμος σήμερα επιδιώκει να παρουσιάσει η έκθεση space of togetherness, σε επιμέλεια της Ελίνας Κουντούρη που παρουσιάζει ο Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ στον χώρο της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου | Σχολείον της Αθήνας – Ειρήνη Παπά από τις 9 Σεπτεμβρίου έως τις 20 Οκτωβρίου 2024.
Η ασφάλεια και οι πόλεμοι, η κλιματική αλλαγή, η κοινωνικοπολιτική κατάσταση αλλά και το δημογραφικό και το οικονομικό καθεστώς ωθούν προς τη μετακίνηση ανθρώπων, πολιτισμών και ιδεών και διαμορφώνουν τον κόσμο μας ως ένα χώρο ροών μέσω της αλληλεπίδρασης και της ποικιλομορφίας των πολιτισμών. Η έκθεση παρουσιάζει ένα σύνολο ιστοριών που εστιάζουν στο σημείο όπου διασταυρώνονται οι φυλές, οι πολιτικές και τα δικαιώματα ατόμων και κοινοτήτων.
Η Σχολή έχει σημαντικό ρόλο στην πολιτιστική ζωή της πόλης καθώς λειτουργεί ως εστία καλλιτεχνικών πρακτικών και αποτελεί ένα ζωντανό χώρο όπου συνυπάρχουν σπουδαστές και ερμηνευτές με διαφορετική καταγωγή και κοινωνικό και πολιτισμικό υπόβαθρο. Από το 1930 που ιδρύθηκε η Σχολή ταυτόχρονα με το Εθνικό Θέατρο, αποτελεί ένα εργαστήριο αφιερωμένο στη δημιουργική εξερεύνηση της τέχνης του ηθοποιού και έναν καλλιτεχνικό εκπαιδευτικό θεσμό που καλλιεργεί την παιδαγωγική και τις προοδευτικές ιδέες.
Σύμφωνα με την Ελίνα Κουντούρη, Διευθύντρια ΝΕΟΝ και επιμελήτρια της έκθεσης, «Η έκθεση space of togetherness διερευνά πώς οι καλλιτέχνες και οι διακριτές φωνές τους στον παρόντα χρόνο αμφισβητούν και επανεξετάζουν τον τρόπο με τον οποίο εξιστορούνται οι ιστορίες του παρελθόντος. Τα έργα τους μας προτρέπουν να συνυπάρξουμε σε έναν κοινό τόπο, όπου αναλογιζόμαστε τις αδικίες της εποχής μας και μεριμνούμε για ένα πιο δίκαιο μέλλον. Η πολιτιστική αλληλεπίδραση και ποκιλομορφία μάς δίνει μια κατανόηση για το πώς θα μοιάζει το μέλλον σε έναν κόσμο που διαμορφώνεται από αυτές τις διαδρομές.
Η έκθεση space of togetherness παρουσιάζεται σε έναν εμβληματικό χώρο της πολιτιστικής ζωής της πόλης μας και πλαισιώνεται από ένα παράλληλο δημόσιο πρόγραμμα που, ως ένα ανοιχτό, ζωντανό εργαστήριο, θα φέρει σε επαφή οργανισμούς, καλλιτέχνες, ακαδημαϊκούς, εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών και φορείς χάραξης πολιτικής».
Η έκθεση space of togetherness
Η έκθεση διερευνά πώς υφαίνονται στην καθημερινή μας ζωή προκαθορισμένες ιδέες για τον ρατσισμό, την κοινωνική κινητικότητα, τα δικαιώματα των μεταναστών και πώς ενυπάρχει η αίσθηση του ανήκειν, η συνύπαρξη, μέσα από τη διαφορετικότητα της τάξης, της φυλής, του φύλου. Συμμετέχουν 20 καλλιτέχνες και συλλογικότητες από 13 χώρες, παρουσιάζοντας διαφορετικές καλλιτεχνικές πρακτικές. Περιλαμβάνει πρόσφατα και παλαιότερα έργα καλλιτεχνών όπως οι Taysir Batniji, Enri Canaj, Døcumatism, Mona Hatoum, Patricia Kaersenhout, Μενέλαος Καραμαγγιώλης, Bouchra Khalili, Grada Kilomba, Tarik Kiswanson, Sophie Kovel, Καλλιόπη Λεμού, Małgorzata Mirga-Tas, Στέλλα Νάστου, Γεωργία Σαγρή, VASKOS.
Επίσης, παρουσιάζονται 5 νέες αναθέσεις έργων προς τους Igshaan Adams, Μαρία Λοϊζίδου, Κώστα Ρουσσάκη, Αντρέα Τζούροβιτς, Μαριάννα Χριστοφίδου.
Eνα παράλληλο πολύπλευρο πρόγραμμα δράσεων
Στη διάρκεια της έκθεσης, στο χώρο της Δραματικής Σχολής, ο ΝΕΟΝ προσκαλεί διαφορετικούς οργανισμούς σε ένα παράλληλο πολύπλευρο πρόγραμμα δράσεων, ανοιχτό στο κοινό, που θα περιλαμβάνει ομιλίες και συζητήσεις, ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά και οικογένειες, συναυλίες, αναγνώσεις και περφόρμανς. Θα συμμετέχουν μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, κοινότητες, καλλιτέχνες, ακαδημαϊκοί, εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών και φορείς χάραξης πολιτικής.
Στο αριστερό κτίριο, στο κεντρικό αμφιθέατρο της Δραματικής Σχολής, η σκηνή κυριαρχείται από τρία «συγκοινωνούντα» έργα της μαροκινής- γαλλίδας Bouchra Khalili, φιλμ, εικαστικό και ηχητικό έργο που αποτυπώνει τη μακροχρόνια έρευνά της για τη μετακίνηση των Αράβων στην Ευρώπη και συγκεκριμένα για το Κίνημα Αράβων Εργατών (Mouvement des travailleursarabes_MTA) και τις θεατρικές ομάδες του, Al Assifa («Η Τρικυμία» στα αραβικά) και Al Halaka («Ο Κύκλος» ή «Η Συνέλευση» στα αραβικά). Πίσω από τη σκηνή, το ποίημα της πορτογαλίδας Grada Kilomba, σε χωρική και ηχητική εγκατάσταση, αντλεί υλικό από τη μετα-αποικιοκρατία, ενώ διερωτάται για τις έννοιες της γνώσης, της εξουσίας και της βίας. Στο χώρο δεσπόζει ο λόφος από αλάτι των patricia kaersenhout, από την Ολλανδία, ως φόρος τιμής στους σκλαβωμένους ανθρώπους. Τα υφασμάτινα κολάζ της πολωνέζας Małgorzata Mirga-Tasαντλούν από τη Ρομά καταγωγή της και την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της κοινότητάς της. Το γλυπτό της Καλλιόπης Λεμού αναφέρεται στην έμφυλη ισότητα, ενώ τα έργα της αμερικανίδας Sophie Kovel διερευνούν τις οικονομικές, κοινωνικές, αισθητικές και ιδεολογικές λειτουργίες του εθνικισμού.
Στον εξωτερικό χώρο δεσπόζει η νέα ανάθεση στον Κώστα Ρουσσάκη. Ένα τραπέζι μήκους 27 μέτρων με 90 σκαμπό, που το καθένα φέρει ένα γλυπτό γράμμα που, αν διαβαστούν διαδοχικά, σχηματίζουν στίχους από το ποίημα Αγγίζοντας αυτή τη νεότητα του Νίκου Καρούζου. Ένα σύμβολο συνύπαρξης, που θα φιλοξενήσει τις δημόσιες συζητήσεις στο πλαίσιο του παράλληλου προγράμματος της έκθεσης.
Στο διάδρομο, οι πλεκτές εγκαταστάσεις της κύπριας Μαρίας Λοϊζίδου μάς παραπέμπουν σε συλλογικές και προσωπικές ιστορίες διασποράς. Δεξιά και αριστερά, στις δύο αίθουσες, αναπτύσσεται το σε εξέλιξη συλλογικό κοινοτικό έργο της ομάδας Døcumatism με θέμα τους AfroGreeksγια την αφρικανική διασπορά στην Ελλάδα.
Στον πάνω όροφο, το ηχητικό έργο της Μαριάννας Χριστοφίδου, Restory (ing) Waters, νέα ανάθεση, είναι μια συνεργασία με το Δίκτυο Μέλισσα, τη συνθέτρια και ερμηνεύτρια Σαβίνα Γιαννάτου και τον συνθέτη Σταύρο Γασπαράτο. Δίπλα, στο δεύτερο έργο της, Rivers, Banks,μια κουρτίνα ορίζει όρια και σύνορα.
Στον τοίχο, τα φωτογραφικά δίπτυχα των VASKOS δοκιμάζουν τα όρια της παραδοσιακής ταυτότητας, οι φωτογραφίες του Enri Canaj ακολουθούν το ταξίδι της μετακίνησης προσφύγων και μεταναστών, σχέδια και εικόνες του παλαιστίνιου Taysir Batniji δίνουν οπτικές της πραγματικότητας, φωτογραφικά στιγμιότυπα της Στέλλας Νάστου αποτυπώνουν την ποιητική διάσταση του νερού στη μετακίνηση, έργα των Patricia Kaersenhout και Μαρίας Λοϊζίδου εστιάζουν στον γυναικείο ρόλο σε διαφορετικές συνθήκες επιβίωσης. Δύο χαλιά της Mona Hatoum αποδίδουν τη σκληρότητα και τα συστήματα ελέγχου μέσα σε μια κοινωνία με τη χρήση διαφορετικών υλικών, ενώ η γλυπτική εγκατάσταση του σουηδού Tarik Kiswanson αναφέρεται στον μετασχηματισμό της φύσης και της ιστορίας.
Στο επόμενο δωμάτιο, ο νοτιοαφρικανός Igshaan Adamsδημιουργεί ένα σύμπλεγμα με παλιότερα έργα του και μια νέα ανάθεση, συνδυάζοντας χειροποίητες υφαντές εγκαταστάσεις με περφόρμανς η οποία θα εξελίσσεται κατά τη διάρκεια της έκθεσης.
Στη δεξιά πλευρά του χώρου της Δραματικής Σχολής, ο Αντρέα Τζούροβιτς, γεννημένος στην πρώην Γιουγκοσλαβία, δημιουργεί ένα νέο έργο συνδυάζοντας ηχητική και επιτοίχια εγκατάσταση. Δίπλα, η Μαρία Λοϊζίδου, επίσης σε νέα ανάθεση, παρατείνει τη ζωή προσωπικών φυτών της οικογένειάς της και δημιουργεί έναν «μεταναστευτικό» κήπο, ο οποίος θα παραμείνει στο χώρο, σε συνεργασία με το Παπιγιόν project.
Στο εσωτερικό του κτιρίου, η Γεωργία Σαγρή παρουσιάζει ένα ερευνητικό έργο σε εξέλιξη που βασίζεται στην αναπνοή και την ανάρρωση, ενώ ο Μενέλαος Καραμαγγιώλης, μέλος της ομάδας Døcumatism, παρουσιάζει τη βίντεο εγκατάστασηSinginginAthens, ένα έργο σε εξέλιξη σε μια απρόβλεπτη Αθήνα σε αναβρασμό.
Στο παράλληλο δημόσιο πρόγραμμα θα συμμετάσχουν οι οργανισμοί διαΝΕΟσις, Δίκτυο Μέλισσα, Δίπυλον, Døcumatism, Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, Ελληνικό Παιδικό Μουσείο, το EIGHT / ΤΟ ΟΧΤΩ, Παπιγιόν project, TAVROS, Ίδρυμα Fulbright (Fulbright Greece).
Η πρώτη εβδομάδα του προγράμματος είναι αφιερωμένη στους καλλιτέχνες της έκθεσης, όπου η επιμελήτρια της έκθεσης Ελίνα Κουντούρη θα συνομιλήσει με τους καλλιτέχνες Igshaan Adams, Bouchra Khalili, Grada Kilomba, Καλλιόπη Λεμού και Μαρία Λοϊζίδου μαζί με τον Αχιλλέα Χαρίσκο του Παπιγιόν project.
Στο πλαίσιο του space of togetherness, ο ΝΕΟΝ πραγματοποίησε κατασκευαστικές εργασίες υποδομής σε συγκεκριμένα σημεία της Σχολής, σύμφωνα με την αρχή του να δημιουργεί και να δωρίζει υποδομές όπου πραγματοποιεί εκθέσεις και να ανοίγει στο κοινό απροσδόκητους χώρους πολιτιστικής σημασίας.