Ο νέος πολυετής προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι γεγονός και αφορά την περίοδο 2021-2027. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπήρξε ιδιαιτέρως αποκαλυπτική και φιλόδοξη στις σχετικές δηλώσεις της, διά του Προέδρου Ζαν-Κλωντ Γιούνκερ.
Στόχος, όπως ανακοινώθηκε, είναι ο προϋπολογισμός να απαντήσει στη διπλή πρόκληση της παγκόσμιας αστάθειας και του δημοσιονομικού κενού που δημιουργήθηκε εξαιτίας του Brexit. Το κενό αυτό αναμένεται να καλυφθεί αφενός μέσω περικοπών δαπανών και αφετέρου μέσω εξεύρεσης εσόδων από άλλες πηγές.
Σταθερό στόχο αποτελεί, ως γνωστόν, η εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης και για το λόγο αυτό η Επιτροπή ανακοίνωσε ορισμένα δημοσιονομικά εργαλεία τα οποία θα μπορούσαν να στηρίξουν τη σταθερότητα στην Ευρωζώνη και την περαιτέρω σύγκλιση των κρατών μελών εντός αυτής.
Κατά το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, δύο νέα εργαλεία θα ενεργοποιηθούν. Αυτά αφορούν ένα Πρόγραμμα Στήριξης Μεταρρυθμίσεων με συνολικό προϋπολογισμό 25 δισ. ευρώ, το οποίο θα παρέξει οικονομική και τεχνική βοήθεια σε όλα τα κράτη μέλη, στην προσπάθειά τους να υλοποιήσουν μεταρρυθμίσεις πρώτης προτεραιότητας, ιδίως στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.
Επίσης, δημιουργείται μία υπηρεσία στήριξης της σύγκλισης με την Ευρωζώνη, η οποία πρόκειται να παρέχει ολοκληρωμένη υποστήριξη στα κράτη μέλη της Ένωσης που δεν είναι μέλη της Ευρωζώνης, ώστε να εισέλθουν κάποια στιγμή σε αυτή.
Στο μέτωπο των επενδύσεων, καθώς το «Σχέδιο Γιούνκερ» θεωρείται κατά γενική ομολογία επιτυχημένο, προβλέπεται για το 2021-2017 ένα πρόγραμμα - συνέχειά του. Ένα επενδυτικό πλάνο με την ονομασία InvestEU, το οποίο θα χρηματοδοτήσει αρχικώς με 15.2 δισ. ευρώ διάφορα επενδυτικά σχέδια, όντας ταυτόχρονα ικανό να προκαλέσει μοχλευτική επενδυτική δραστηριότητα που εκτιμάται ότι μπορεί να ανέλθει ακόμη και στα 650 δισ. ευρώ.
Επιπλέον, για πρώτη φορά ιδρύεται μία Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Σταθεροποίησης των Επενδύσεων, με σκοπό τη διατήρηση των επενδύσεων στα ανώτερα δυνατά επίπεδα στις περιπτώσεις όπου ξεσπούν κρίσεις. Αυτός ο μηχανισμός θα παρέχει δανεισμό στα κράτη μέλη σε δύο αλλεπάλληλες δόσεις, συνολικού ύψους έως 30 δισ., σε συνδυασμό με οικονομική βοήθεια ώστε να καλυφθούν τα κόστη των τόκων δανεισμού.
Σε μια γενικότερη προσέγγιση τώρα, σημειώνουμε οπωσδήποτε την ιδιαίτερη αύξηση που υπάρχει σε όλα τα μεγέθη. Το λίγο περισσότερο από 1 τρις. ευρώ στο οποίο ανέρχεται ο συνολικός προϋπολογισμός αποτελεί οπωσδήποτε θετικό στοιχείο.
Ταυτοχρόνως, όμως, οι προκλήσεις είναι μεγάλες και ζωτικής σημασίας για το μέλον του ευρωπαϊκού σχεδίου. Μετανάστευση, φύλαξη εξωτερικών συνόρων, Brexit, διεύρυνση, αναθεώρηση πολιτικών συνοχής. Η επταετία 2021-2027 δεν πρόκειται να ταυτιστεί απλώς με μια δημοσιονομική περίοδο, αλλά ίσως με την πιο σημαντική περίοδο από συστάσεως των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων το 1951.
Το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε και μαζί του και οι όποιες συνεισφορές του στα οικονομικά της Ένωσης. Μοιραία το κενό θα καλυφθεί εκ των ενόντων. Αίσθησή μου είναι, μολαταύτα, ότι οι Βρετανοί θα παραμείνουν σταθεροί εταίροι της Ένωσης, όπως και αν βαφτιστεί η νέα εμπορική σχέση.
Στο πεδίο των σχέσεων ΕΕ - ΗΠΑ, ένας ενδεχόμενος εμπορικός πόλεμος, όποια έκταση και αν λάβει, θα έχει οπωσδήποτε εκατέρωθεν επιπτώσεις. Αυτός ίσως είναι και ένας υποβόσκων δεύτερος στόχος πίσω από τη διακαή πανευρωπαϊκή επιθυμία αύξησης των επενδύσεων και των κατ’ επέκταση παχυλών ποσών που αναμένεται να δαπανηθούν για την επίτευξή της.
Όσον αφορά στη μετανάστευση, ο προϋπολογισμός χρηματοδοτεί σταθερά πλέον τόσο τη διαχείριση του προσφυγικού-μεταναστευτικού προβλήματος όσο και τις υπηρεσίες φύλαξης των εξωτερικών συνόρων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η μετανάστευση που δέχεται η Ένωση είναι ένα πρόβλημα που ήρθε για να μείνει και που χρήζει ιδιαίτερης αντιμετώπισης από όλες τις απόψεις.
Συνδυαζόμενο δε με τον πάντα υπαρκτό κίνδυνο της τρομοκρατίας που προέκυψε εν σημαντικώ μέρει από την ελλιπή φύλαξη των προς Ανατολάς συνόρων, αντιλαμβάνεται κανείς πόσο απαραίτητη είναι μια νέα κοινή ευρωπαϊκή πολιτική στον τομέα αυτό, καθώς και στον τομέα της πολιτικής άμυνας και ασφάλειας, αλλά αυτό είναι άλλης τάξεως ζήτημα.
Κάπου εδώ όμως τελειώνει ο ρόλος των αριθμών και ξεκινά ο ρόλος των πολιτικών. Οι νυν και επόμενοι ηγέτες της Ενωμένης Ευρώπης θα κληθούν να αντιμετωπίσουν κρίσιμα διλήμματα στα επόμενα χρόνια. Διλήμματα που σίγουρα δεν θα μπορούν να απαντηθούν (ξανά και μόνο) στο πλαίσιο δημοσιονομικών συσχετισμών και εργαλειακών προσεγγίσεων.
Οι προτεραιότητες που μπαίνουν με τον νέο προϋπολογισμό είναι, κατ’ εμέ, σωστές. Μένει να φανεί πόσα από τα μέλη της ευρωπαϊκής πολιτικής αφρόκρεμας είναι σε θέση να τις διαβάσουν σωστά και να λύσουν τους γρύφους που εκείνες κρύβουν.