Επιστήμονες προειδοποιούν ότι ο διαχωρισμός της Αφρικής προχωράει ταχύτερα από ό,τι είχαν αρχικά εκτιμήσει. Στην έρημο της Αιθιοπίας, μια ρωγμή μήκους 56,3 χιλιομέτρων, η οποία εμφανίστηκε το 2005, συνεχώς επεκτείνεται με ρυθμό 1,3 εκατοστών ετησίως.
Αρχικά, οι ερευνητές πίστευαν ότι η διαδικασία αυτή θα χρειαζόταν δεκάδες εκατομμύρια χρόνια. Ωστόσο, ο καθηγητής Ken Macdonald από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Santa Barbara, δήλωσε στην Βρετανική Daily Mail ότι ο διαχωρισμός της Αφρικής ενδέχεται να ολοκληρωθεί μέσα σε 1 έως 5 εκατομμύρια χρόνια.
Ο δε διαχωρισμός θα δημιουργούσε έναν νέο ωκεανό και μια νέα ήπειρο στη Γη.
«Αυτό που θα μπορούσε να συμβεί είναι ότι τα νερά του Ινδικού Ωκεανού θα έμπαιναν και θα πλημμύριζαν αυτό που τώρα είναι η Κοιλάδα Ριφτ της Ανατολικής Αφρικής», είπε ο Macdonald. Και πρόσθεσε ότι ο νέος ωκεανός θα μπορούσε να γίνει τόσο βαθύς όσο ο Ατλαντικός εάν τα νερά συνεχίσουν να ρέουν στην περιοχή.
Η ρωγμή αυτή εκτείνεται μέσα από τη Σομαλία, την Κένυα, την Τανζανία και τη μισή Αιθιοπία, και σύμφωνα με τον καθηγητή, θα οδηγήσει στη δημιουργία μιας νέας ηπείρου, την «Ήπειρο της Νουβίας».
Παρά το γεγονός ότι τα δύο μέρη μετακινούνται με πολύ αργό ρυθμό, ο Macdonald επισήμανε ότι είναι εντυπωσιακό το γεγονός αυτό, λαμβάνοντας υπόψη το τεράστιο μέγεθος της Αφρικής.
«Στην κλίμακα της ανθρώπινης ζωής, δεν θα δείτε πολλές αλλαγές. Θα αισθάνεστε σεισμούς, θα βλέπετε ηφαίστεια να εκρήγνυνται, αλλά δεν θα δείτε τον ωκεανό να εισβάλλει στη διάρκεια της ζωής μας».
Ο διαχωρισμός αυτός προέρχεται από το Σύστημα Ρήγματος της Ανατολικής Αφρικής, ένα ρήγμα μήκους 2.000 μιλίων που σχηματίστηκε πριν από τουλάχιστον 22 εκατομμύρια χρόνια, στις περιοχές των Μεγάλων Λιμνών της ηπείρου.
Η περιοχή αυτή φιλοξενεί δύο τεκτονικές πλάκες, τη Σομαλική και τη Νουβική, οι οποίες απομακρύνονται συνεχώς η μία από την άλλη. Η λιθόσφαιρα της Γης, που αποτελείται από τον φλοιό και το άνω τμήμα του μανδύα, είναι χωρισμένη σε πολλές τεκτονικές πλάκες. Παρ′ όλα αυτά, οι ακριβείς μηχανισμοί πίσω από τις κινήσεις αυτών των πλακών παραμένουν ασαφείς.
Ορισμένοι ερευνητές υποθέτουν ότι αυτές οι κινήσεις προκαλούνται από αργές, κυκλικές κινήσεις μερικώς λιωμένων βράχων, οι οποίες οφείλονται στη θερμότητα που αναδύεται από τον πυρήνα της Γης.
Ανεξάρτητα από αυτό, η κίνηση των πλακών είναι αυτό που συμβαίνει στο σύστημα ρήξης της Ανατολικής Αφρικής. «Υπάρχει ολίσθηση και ρήγματα που δημιουργούν σεισμό, μαζί με ορατά σημάδια ενεργών ηφαιστείων», είπε ο Macdonald. «Τα τελευταία χρόνια, οι κύριες ανακαλύψεις ήταν να καταλάβουμε πού ακριβώς πηγαίνουν οι κλάδοι αυτού του συστήματος ρήξης.
«Το βόρειο τμήμα ήταν αρκετά κατανοητό, περνώντας από το Τζιμπουτί και στην Κένυα, αλλά πηγαίνοντας νότια από εκεί, οι άνθρωποι είχαν πραγματικά πολύ λίγη ιδέα».
Πρόσφατες μελέτες έχουν χρησιμοποιήσει αισθητήρες όπως δορυφορικά δεδομένα βαρύτητας και σεισμικές σαρώσεις για να κατανοήσουν τι συμβαίνει κάτω από το έδαφος.
Η πρώην σύμβουλος της NASA και της Διαστημικής Δύναμης Alexandra Doten εξήγησε στο κανάλι της στο Astro Alexandra στο Instagram, «Η Ανατολική Αφρική κάθεται στο πιάτο της Σομαλίας.
«Η γραμμή κατά μήκος των συνόρων είναι οι Αφρικανικές Μεγάλες Λίμνες. Αυτές είναι μερικές από τις μεγαλύτερες λίμνες στη Γη. Αυτό είναι το 25% του συνόλου των μη παγωμένων επιφανειακών γλυκών υδάτων στον πλανήτη και ήδη φιλοξενούν περίπου το 10% όλων των ειδών ψαριών της Γης.
«Οι λίμνες σχηματίστηκαν επειδή η Ανατολική Αφρική χωρίζεται από την υπόλοιπη ήπειρο. Αυτή η πλάκα της Σομαλίας συνεχίζει να κινείται ακόμα πιο ανατολικά, δημιουργώντας μια γιγάντια κοιλάδα ρήγματος ακριβώς εδώ».
«Τελικά, η Ανατολική Αφρική θα γίνει η νέα της ήπειρος, χωρισμένη από την υπόλοιπη Αφρική με έναν νέο ωκεανό».
Οι ερευνητές πίστευαν προηγουμένως ότι η «διάσπαση» θα διαρκούσε 10 εκατομμύρια χρόνια, αλλά ο Macdonald λέει ότι η διάσπαση θα μπορούσε να συμβεί μέσα σε ένα έως πέντε εκατομμύρια χρόνια.
Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Frontiers in Earth Science το 2024 τόνισε πώς διαφορετικά μέρη του συστήματος East African Rift εμφανίζουν διαφορετικά επίπεδα ηφαιστειακής δραστηριότητας που σχετίζονται με τη διάσπαση.
«Η Ουγκάντα, η Τανζανία, το ανατολικό και νότιο Κονγκό και οι Κράτονες Kaapvaal παρουσιάζουν ρηχές ανωμαλίες υψηλής πυκνότητας που υποκρύπτονται από ανωμαλίες χαμηλής πυκνότητας που προφανώς προέρχονται από βαθύτερα βάθη μανδύα, ενδεικτικό μιας λέπτυνσης της λιθόσφαιρας, με κάποιο βαθμό τήξης», έγραψαν οι ερευνητές.
Ρωγμές εμφανίστηκαν επίσης στην Κένυα το 2018 μετά από έντονες βροχοπτώσεις, με ορισμένους ντόπιους να αναφέρουν ότι ένιωσαν το έδαφος να τρέμει εκείνη τη στιγμή.
Οι ερευνητές έχουν προβλέψει ότι τέτοιες «ρωγμές» θα συνεχίσουν να σχηματίζονται καθώς οι δύο πλάκες απομακρύνονται - με τη Μαδαγασκάρη να χωρίζεται επίσης σε δύο ξεχωριστά νησιά.
Σε μια μελέτη του 2020 από τη Virginia Tech, οι ερευνητές πρότειναν ότι νέοι ωκεανοί θα σχηματίζονταν πρώτα στο βόρειο τμήμα του Ρήγματος.
Η D. Sarah Stamps, καθηγήτρια για το Τμήμα Γεωεπιστημών, είπε, «Ο ρυθμός επέκτασης είναι ταχύτερος στο βορρά, επομένως θα δούμε νέους ωκεανούς να σχηματίζονται πρώτα εκεί».
«Οι περισσότερες προηγούμενες μελέτες πρότειναν ότι η επέκταση εντοπίζεται σε στενές ζώνες γύρω από μικροπλάκες που κινούνται ανεξάρτητα από τις γύρω μεγαλύτερες τεκτονικές πλάκες».