Φέτος εορτάζουμε την 20η επέτειο του Ταχέως Αναπτυσσόμενου Σώματος του ΝΑΤΟ (NRDC-GR) στην Ελλάδα από την ίδρυσή του τον Αύγουστο του 2004. Μια 20ετία που χαρακτηρίζεται από σημαντικά επιτεύγματα τόσο για την επιχειρησιακή ικανότητα των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων όσο και για την αποστολή του ΝΑΤΟ να αποτρέψει οποιαδήποτε χρήση βίας ή επιθετικότητας και να εδραιώσει την ελευθερία και την ειρήνη σε όλο τον κόσμο.
Λαμβάνοντας υπόψη την ανωτέρω αποστολή, το ΝΑΤΟ έχει αναλάβει πρωτοβουλίες όπως η δημιουργία του Ταχέως Αναπτυσσόμενου Σώματος του ΝΑΤΟ για να εξασφαλίσει τη συλλογική άμυνα των κρατών μελών του. Τα Ταχέως Αναπτυσσόμενα Σώματα του ΝΑΤΟ είναι Αρχηγεία Δυνάμεων Υψηλής Ετοιμότητας, τα οποία μπορούν να αποστέλλονται γρήγορα για να ηγηθούν των στρατευμάτων του ΝΑΤΟ σε αποστολές εντός ή εκτός της επικράτειας των κρατών μελών του ΝΑΤΟ.
Το Ταχέως Αναπτυσσόμενο Σώμα μπορεί να αναπτυχθεί για ένα ευρύ φάσμα αποστολών: από τη διαχείριση καταστροφών και την υποστήριξη της ειρήνης έως την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και τις πολεμικές επιχειρήσεις υψηλής έντασης. Μπορούν να διοικούν και να ελέγχουν δυνάμεις από το μέγεθος μιας ταξιαρχίας που αριθμεί χιλιάδες στρατιώτες μέχρι ένα σώμα δεκάδων χιλιάδων.
Σήμερα υπάρχουν εννέα Ταχέως Αναπτυσσόμενα Σώματα του ΝΑΤΟ, καθένα από τα οποία μπορεί να διοικήσει έως και 60.000 στρατιώτες. Η γενική απαίτηση για το Αρχηγείο Δύναμης Υψηλής Ετοιμότητας είναι να είναι έτοιμο να αναπτυχθεί εντός δέκα ημερών και το σύνολο της δύναμής του εντός δύο μηνών. Το Σώμα συμμετέχει στη Δύναμη Απόκρισης του ΝΑΤΟ (NRF) – μιας ετοιμότατης και τεχνολογικά προηγμένης δύναμης που αποτελείται από χερσαία, εναέρια, θαλάσσια στοιχεία και στοιχεία των Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων και μπορεί να αναπτυχθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα όπου χρειάζεται.
Η Ελλάδα, αναγνωρίζοντας τη σημασία του Ταχέως Αναπτυσσόμενου Σώματος του ΝΑΤΟ τόσο για την επιχειρησιακή ικανότητα των ενόπλων δυνάμεών της όσο και για τα γεωπολιτικά της συμφέροντα και την ενίσχυση της θέσης της στο ΝΑΤΟ, από τις αρχές του 2000 ζήτησε να ενταχθεί στο σχέδιο του ΝΑΤΟ για τις Δυνάμεις Υψηλής Ετοιμότητας.
Στο πλαίσιο αυτό, μετά τη Στρατιωτική Επιτροπή του ΝΑΤΟ τον Νοέμβριο του 2000, το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας (ΓΕΕΘΑ) αποφάσισε να μετασχηματίσει και να προσφέρει το Γ′ Σώμα Στρατού στο ΝΑΤΟ ως υποψήφιο Αναπτυσσόμενο Στρατηγείο Ξηράς σε Χαμηλότερη Ετοιμότητα (NDC - GR HQ).
Η 1η αξιολόγηση του αρχηγείου που είχε προγραμματιστεί για τον Δεκέμβριο του 2003 αποσκοπούσε στην αρχική ή προσωρινή επιχειρησιακή ικανότητα του αρχηγείου.
Την άνοιξη του 2004, η Ελλάδα έλαβε το πρώτο έγγραφο από τη Συμμαχία που πιστοποιούσε την επιτυχή αξιολόγηση της ΔΟΕ και αυτό σηματοδότησε την επίσημη ίδρυση της έδρας. Με απόφαση του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου στις 30 Αυγούστου 2004, το Αρχηγείο NDC-GR ενεργοποιήθηκε ως Διεθνές Στρατιωτικό Στρατηγείο και του χορηγήθηκε διεθνές καθεστώς με ισχύ από τις 31 Αυγούστου 2004.
Τον Ιούνιο του 2005 το Ελληνικό Στρατηγείο πιστοποιήθηκε με επιτυχία ως Πλήρης Επιχειρησιακή Ικανότητα (ΠΕΙ) και ανακηρύχθηκε ως Χαμηλής Ετοιμότητας Αναπτυσσόμενο Στρατηγείο μετά από αξιολόγηση που διεξήχθη στο πλαίσιο της άσκησης GORDIAN KNOT-2005.
Στο πλαίσιο αυτό, η άσκηση οργανώθηκε με βάση ένα σενάριο που εξυπηρετούσε τις απαιτήσεις της ομάδας αξιολόγησης και επέτρεπε την εξέταση όλων των κριτηρίων. Μέσω αυτής της διαδικασίας, η Ελλάδα έπρεπε να αποδείξει ότι το επιτελείο διέθετε την ικανότητα του προσωπικού να οργανώσει και να διεξάγει επιχειρήσεις, καθώς και τα μέσα και τα υλικά που απαιτούνται για την ανάπτυξη και τη λειτουργία σε κάθε είδους επιχειρησιακό περιβάλλον και με την ικανότητα να παραμείνει αυτάρκης εκεί για έξι μήνες.
Οι επιτυχίες του Ελληνικού Στρατηγείου συνεχίστηκαν και τα επόμενα χρόνια, καθώς το 2008 αναγνωρίστηκε ότι διαθέτει Ετοιμότητα Μάχης (CREVAL) μετά την αξιολόγησή του στην άσκηση «GORDIAN KNOT 2008».
Το 2012 το NDC - GR HQ εκπλήρωσε με επιτυχία τη δέσμευσή του να είναι η Διοίκηση Χερσαίου Τμήματος του NRF 2012 και διεξήγαγε με άριστο τρόπο όλες τις προβλεπόμενες εκδηλώσεις ετοιμότητας της περιόδου αναμονής και τις ασκήσεις που είχαν προγραμματιστεί για το NRF.
Επιπλέον, στις 8 Νοεμβρίου 2012, η Ελλάδα προσέφερε το Στρατηγείο NDC-GR ως Στρατηγείο Δυνάμεων Υψηλής Ετοιμότητας (NRDC - GR HQ), προσφορά που έγινε αποδεκτή από τον SACEUR στις 28 Νοεμβρίου 2012.
Τον Ιούνιο του 2015, ως αποτέλεσμα μιας εντατικής αξιολόγησης της ετοιμότητας μάχης του ΝΑΤΟ, το Αρχηγείο NRDC - GREECE ανακηρύχθηκε ως Αρχηγείο Δυνάμεων Υψηλής Ετοιμότητας μετά από μια επιτυχή αξιολόγηση που διεξήχθη στο πλαίσιο της άσκησης GORDIAN KNOT/ TRIDENT 15.
Υπό αυτό το πρίσμα, η άσκηση είχε προγραμματιστεί να διεξαχθεί με το NDC-GR να εκτελεί ως ένα από τα 3 επιτελεία μεγέθους Σώματος που αναπτύσσονται πλήρως σε ένα σενάριο πολεμικής μάχης υψηλής πυκνότητας υπό την LANDCOM ως LCC σε μια κοινή άσκηση του ΝΑΤΟ υπό την καθοδήγηση του JFCBS σε κοινό επίπεδο.
Οι εξαιρετικές επιδόσεις και η εκτέλεση του «GORDIAN KNOT 15» οδήγησαν την Ομάδα Αξιολόγησης του ΝΑΤΟ και τον Διοικητή της LANDCOM να προτείνουν στις Αρχές του ΝΑΤΟ να ανακηρύξουν το Στρατηγείο ως Σώμα Ταχείας Ανάπτυξης του ΝΑΤΟ - NRDC- GR, κάτι που έγινε αποδεκτό σχεδόν 11 χρόνια μετά την αρχική αποδοχή από τη Στρατιωτική Επιτροπή του ΝΑΤΟ του Στρατηγείου ως Σώματος Χαμηλής Ετοιμότητας.
Κατά τη διάρκεια του 2018 το Αρχηγείο NRDC-GR είχε άλλη μια επιτυχημένη αξιολόγηση στην άσκηση TRIDENT JAGUAR 2018 του ΝΑΤΟ ως Αρχηγείο Κοινής Επιχειρησιακής Δύναμης του ΝΑΤΟ και το 2019 εκπλήρωσε με επιτυχία τη δέσμευσή του να είναι το Αρχηγείο Κοινής Επιχειρησιακής Δύναμης.
Τέλος, το NRDC-GR HQ από τις 18 Δεκεμβρίου 2021 και μετά την επιτυχή διεξαγωγή της άσκησης STEADFAST LEDA - 21 (STLE-21), έχει μεταβεί σε καθεστώς «Πλήρους Επιχειρησιακής Ικανότητας» (FOC) ως Διοίκηση Χερσαίων Συνιστωσών Πολλαπλών Σωμάτων (MC LCC), ικανή να αναλάβει τη διοίκηση έως και 5 σχηματισμών χερσαίων συνιστωσών επιπέδου Σώματος Στρατού (AC).
Εκτός από τα παραπάνω επιτεύγματα, αξίζει να εστιάσουμε στη συμβολή, αλλά και στον ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο του NRDC-GR για την Ελλάδα και το ΝΑΤΟ.
Το NRDC-GR διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στις τρέχουσες επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ και διαθέτει ένα ευρύ φάσμα δυνατοτήτων. Έχει να επιδείξει πολλές αξιόλογες ικανότητες στους τομείς του σχεδιασμού, της διοικητικής μέριμνας, της διοίκησης και της διοίκησης και του ελέγχου και είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις απαιτητικές προκλήσεις μιας ταχείας ανάπτυξης σε διάφορα επιχειρησιακά περιβάλλοντα.
Προκειμένου να διατηρηθεί η ειρήνη, η ασφάλεια και η εδαφική ακεραιότητα των κρατών μελών της Συμμαχίας σε όλη την περιοχή ευθύνης του ΝΑΤΟ (AOR) και πέραν αυτής, στο σημερινό δυναμικό και πολύπλοκο περιβάλλον ασφαλείας, το NRDC-GR έχει τη δυνατότητα να σχεδιάζει και να διεξάγει στρατιωτικές επιχειρήσεις ως Σώμα, Διοίκηση Χερσαίων Συνιστωσών ή Αρχηγείο Κοινής Επιχειρησιακής Δύναμης και να επιχειρεί σε όλο το φάσμα των αποστολών του ΝΑΤΟ, από πόλεμο χαμηλής έντασης έως πόλεμο υψηλής έντασης, σε οποιοδήποτε φυσικό περιβάλλον.
Επιπλέον, το NRDC-GR είναι ένας δομημένος, ευέλικτος και αξιόπιστος οργανισμός που αποτελεί βασικό στοιχείο της περιφερειακής σταθερότητας στα Βαλκάνια, καθώς και αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για το ΝΑΤΟ σε ολόκληρη την περιοχή (Βαλκάνια, Μαύρη Θάλασσα και Νοτιοανατολική Μεσόγειος).
Εδρεύει στη Θεσσαλονίκη, η οποία κατέχει πολύ σημαντική γεωστρατηγική θέση στην περιοχή και στην οποία εδρεύει επίσης, το αρχηγείο του Γ′ Σώματος Στρατού και το αρχηγείο της Μεραρχίας Υποστήριξης του Ελληνικού Στρατού.
Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός, ότι η Θεσσαλονίκη είναι το μεγαλύτερο λιμάνι στα Βαλκάνια και διαθέτει εξαιρετικές εγκαταστάσεις και δυνατότητες μεταφοράς (σύγχρονο οδικό δίκτυο, σιδηρόδρομο, αεροδρόμιο, 424 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο κ.λπ.), το NRDC-GR μπορεί να διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο ως κόμβος εφοδιασμού του ΝΑΤΟ.
Συγκεκριμένα, μπορεί να υποστηρίξει όλες τις κατηγορίες εξοπλισμού και υπηρεσιών, όπως στέγαση, μεταφορά, ανεφοδιασμό, στάθμευση, αποκατάσταση και προστασία δυνάμεων.
Συμπερασματικά, η Ελλάδα μέσω του NRDC-GR συμμετέχει ενεργά στον στρατηγικό και επιχειρησιακό σχεδιασμό του ΝΑΤΟ και ταυτόχρονα υποστηρίζει τον στρατιωτικό μετασχηματισμό του (ο στρατιωτικός μετασχηματισμός αποτελεί τη βάση για τη βελτίωση της επιχειρησιακής ετοιμότητας και αποτελεσματικότητας των δυνάμεων του ΝΑΤΟ και συμβάλλει στη μετατροπή του ΝΑΤΟ από Συμμαχία με τη στενή έννοια σε Παγκόσμιο Οργανισμό Ασφάλειας), ιδίως όσον αφορά τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας των αποστολών εκτός της περιοχής.
Επίσης, το NRDC-GR διαδραματίζει βασικό ρόλο στην προσπάθεια του ΝΑΤΟ να ενσωματώσει στρατηγικά και επιχειρησιακά τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων στη Συμμαχία. Από την άλλη πλευρά, το NRDC-GR προσφέρει πολλά οφέλη και πλεονεκτήματα στο προσωπικό του Αρχηγείου και συνολικά στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Τα μέλη του προσωπικού αυτού, έχουν την ευκαιρία να εργαστούν σε πολυεθνικό περιβάλλον και να αποκτήσουν εμπειρίες από τη συνεργασία τους με προσωπικό από Έθνη με διαφορετική κουλτούρα και στρατιωτικό υπόβαθρο.
Ακόμη, μπορούν να εξοικειωθούν με τις διαδικασίες του ΝΑΤΟ στους τομείς τους, καθώς και να αποκτήσουν εμπειρίες σε συνεργασίες με το συμμαχικό προσωπικό και αξιωματικούς από τους άλλους κλάδους των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, ώστε να αποκτήσουν ένα ευρύ φάσμα γνώσεων και να ενσωματώσουν νέες στρατηγικές και τακτικές που εφαρμόζονται στο περιβάλλον του ΝΑΤΟ, στις εθνικές διαδικασίες.
Το NRDC-GR ασχολείται με την ανάπτυξη νέων δογμάτων και βέλτιστων πρακτικών στον τομέα της Άμυνας και της Ασφάλειας, υποστηρίζει τη διαλειτουργικότητα σε δυνατότητες, διαδικασίες και μεθόδους μεταξύ των δυνάμεων του ΝΑΤΟ και συμβάλλει στη βελτίωση της στρατιωτικής τους ενότητας και συνεργασίας, η οποία αποτελεί την επιχειρησιακή βάση του ΝΑΤΟ.
Να τονίσουμε ότι το Στρατηγείο αποτελεί το κατάλληλο εργαλείο για την επίδειξη των δυνατοτήτων των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Για παράδειγμα, έχει καταφέρει να προωθήσει ένα νέο τρόπο σκέψης και λειτουργίας τόσο στο προσωπικό του όσο και στο προσωπικό άλλων Συμμάχων που αναδεικνύει τη φιλοσοφία: «Πρέπει να είμαστε και να σκεφτόμαστε από κοινού και ταυτόχρονα να σχεδιάζουμε και να εκτελούμε σε επιχειρησιακό και τακτικό επίπεδο».
Το NRDC-GR είναι ένα χρήσιμο εργαλείο της Στρατιωτικής Διπλωματίας και βοηθά τόσο την Ελλάδα όσο και τη Συμμαχία να διαμορφώσουν τις σχέσεις μεταξύ των συμμαχικών δυνάμεων στην Ευρώπη, ενισχύοντας τη σταθερότητα στα Βαλκάνια και πέραν αυτών.
Ειδικότερα, λειτουργεί ως εκπρόσωπος της Ελλάδας και του ΝΑΤΟ, ο οποίος προσπαθεί να αποτρέψει τις συγκρούσεις και να διασφαλίσει την ειρήνη και τη σταθερότητα, να καταστείλει τις εντάσεις και να καταπολεμήσει τις αιτίες που οδηγούν σε καταστάσεις συγκρούσεων. Μέσω των καθηκόντων του προσπαθεί να οικοδομήσει και να ενισχύσει τις σχέσεις μεταξύ των χωρών της ευρύτερης περιοχής, να ανταλλάσσει τις απαραίτητες και χρήσιμες πληροφορίες με τους βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς και να προωθεί τις αξίες και το αφήγημα του ΝΑΤΟ για τη συλλογική άμυνα όλων των κρατών μελών του και την ασφάλεια των πολιτών τους.
Επιπρόσθετα, θα πρέπει να αναφερθεί η συμβολή του NRDC-GR στην τοπική οικονομία της Θεσσαλονίκης και τις συνέργειές του με την τοπική κοινωνία (Πανεπιστήμια κ.λπ.). Σε αυτό το πλαίσιο, το Πρόγραμμα Πρακτικής Άσκησης (NIP) του NRDC-GR αποτελεί μια εξέχουσα πρωτοβουλία, διότι ενισχύει τη δέσμευση του Αρχηγείου με την τοπική κοινωνία και παρέχει στους φοιτητές και αποφοίτους πανεπιστημίων την ευκαιρία να συνεργαστούν με το Αρχηγείο σε μη αμειβόμενη εθελοντική βάση και να εξοικειωθούν με συγκεκριμένους τομείς (Πληροφορική /Σχεδιασμός Συστημάτων, Διοίκηση Επιχειρήσεων /Χρηματοοικονομικά και Συμβάσεις, Διεθνές Δίκαιο, Διεθνείς Σπουδές/Σχέσεις, Επικοινωνία /Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης/Δημοσιογραφία, Στρατηγικές Σπουδές, Ιατρικές Σπουδές) με στόχο τη βελτίωση των εκπαιδευτικών τους προσόντων.
Τα οφέλη για την Ελλάδα από τη λειτουργία του NRDC-GR είναι προφανή. Αποτελεί σημαντικό πυλώνα των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων και για την Εθνική Άμυνα και Ασφάλεια. Εκτός από τα επιχειρησιακά οφέλη και την απόκτηση γνώσεων σε κρίσιμους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας, το NRDC-GR αποτελεί πόλο έλξης εξειδικευμένου στρατιωτικού προσωπικού, επαγγελματιών και επιστημόνων, αυξάνοντας έτσι την εξωστρέφεια της χώρας σε διεθνές επίπεδο μέσω της συμμετοχής και διοργάνωσης πολυεθνικών στρατιωτικών αποστολών ή σεμιναρίων, εκπαιδεύσεων και ασκήσεων που σχετίζονται με τη λειτουργία του Στρατηγείου.
Είναι ένα χρήσιμο εργαλείο πολιτικής που αναβαθμίζει το ρόλο και την επιρροή της Ελλάδας τόσο στο περιβάλλον του ΝΑΤΟ όσο και στην ευρύτερη περιοχή (Βαλκάνια, Μαύρη Θάλασσα και Νοτιοανατολική Μεσόγειος). Συγκεκριμένα, η Ελλάδα αποκτά μεγάλη προστιθέμενη αξία, διότι το αποτύπωμα της χώρας στον τομέα της Άμυνας και της Ασφάλειας θα αυξηθεί τόσο σε επίπεδο ευρύτερης περιοχής όσο και σε επίπεδο ιδιότητας της χώρας ως κράτους μέλους του ΝΑΤΟ.
Επιπλέον, μέσω του Αρχηγείου, η Ελλάδα προβάλλει τη στρατιωτική της ισχύ και την αποτρεπτική της ικανότητα και παρουσιάζει την εθνική της στρατηγική και το αφήγημά της (σχετικά με το ρόλο της Ελλάδας ως «πυλώνα σταθερότητας και ασφάλειας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου»), σε διεθνές επίπεδο. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η βάση του NRDC-GR βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, θα πρέπει να επισημανθεί ότι ολόκληρη η περιοχή εξελίσσεται σε σημαντικό κόμβο της Συμμαχίας, γεγονός που ενισχύει τη γεωπολιτική και στρατηγική σημασία της Μακεδονίας και της Θράκης γενικότερα, ως περιφερειακού πυλώνα του ΝΑΤΟ.
Στο πλαίσιο αυτής της προοπτικής, με μια σειρά πρωτοβουλιών και δραστηριοτήτων στον στρατιωτικο-τεχνικό τομέα, το NRDC-GR αναπτύσσει ειδικές δεξιότητες και ικανότητες για την ανταπόκριση στο φάσμα των επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ και ταυτόχρονα δημιουργεί ένα περιφερειακό σύστημα ασφάλειας στο οποίο η Ελλάδα διαδραματίζει ηγετικό ρόλο.
Συνοψίζοντας τα παραπάνω σημαντικά επιτεύγματα και τη συμβολή του NRDC-GR για την Ελλάδα και το ΝΑΤΟ, είναι βέβαιο ότι το Αρχηγείο θα συνεχίσει τις προσπάθειές του για την περαιτέρω ενίσχυση της επιχειρησιακής ετοιμότητας και των μαχητικών δυνατοτήτων του ΝΑΤΟ.
Θα συνεχίσει να συμβάλλει στην άμυνα και την ασφάλεια της Συμμαχίας αποδεικνύοντας ότι η Ελλάδα είναι ένας σταθερός, αξιόπιστος και φερέγγυος εταίρος του ΝΑΤΟ και ότι ήταν πάντα προσηλωμένη στις θεμελιώδεις κοινές αξίες και τα ιδανικά της Συμμαχίας και θα συμμετέχει σε πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση όλου του φάσματος των σύγχρονων προκλήσεων ασφαλείας, από τη διαχείριση κρίσεων έως τη συλλογική άμυνα.
Το NRDC-GR θα συνεχίσει να είναι ένας πολύτιμος πρεσβευτής της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ και να προωθεί τη στρατιωτική ισχύ και ικανότητα των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων ως αξιόπιστος πάροχος ασφάλειας που μπορεί να υποστηρίξει τους εταίρους του, να προστατεύσει την ίδια τη συνοχή του ΝΑΤΟ, τους πολίτες των κρατών μελών του, λαμβάνοντας υπόψη τη σύνδεση εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας.
Λαμβάνοντας υπόψη το σημερινό ασταθές, όλο και πιο ποικιλόμορφο, απρόβλεπτο και απαιτητικό περιβάλλον ασφαλείας, εύχομαι στο NRDC-GR να συνεχίσει την επιτυχημένη πορεία του και στο προσωπικό του, να επιτύχει περαιτέρω εξαιρετικές αξιολογήσεις και αποτελέσματα.
**
Το κείμενο περιλαμβάνεται στα αγγλικά (με τίτλο NRDC-GR 2004-2024: 20 Years Contribution to Greece and NATO). στο επετειακό τεύχος του περιοδικού “NRDC-GR Herald Magazine” που μόλις εκδόθηκε για να προβάλει τα 20 χρόνια λειτουργίας του Στρατηγείου NRDC-GR στην Ελλάδα,
***
Ο Δρ. Κωνσταντίνος Μπαλωμένος είναι Διεθνολόγος - Πολιτικός Επιστήμονας και πρώην Γενικός Διευθυντής Πολιτικής Εθνικής Άμυνας και Διεθνών Σχέσεων (ΓΔΠΕΔΣ) Υπουργείου Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ)