Η πρώτη συνεργασία του με την τουρκική ορχήστρα έγινε πριν από δύο χρόνια, στο Κέντρο Τεχνών Ahmed Adnan Saygun. Τη «στιγμή που ακούστηκε το τραγούδι του Καλδάρα ‘Η Σμύρνη’ τραγουδούσε όλος ο κόσμος».
Η σχέση του με την πόλη, όχι μόνο η μουσική, αλλά «.... και σαν Γιώργος, παιδί και εγγόνι προσφύγων από την Σμύρνη από την πλευρά της μάνας μου», η κουβέντα που του λέει ο φίλος του, μαέστρος Χακάν Σενσόι, ο οποίος «αγαπάει, όπως όλοι, πολύ τον Θεοδωράκη και τον Χατζιδάκι και ξεχωρίζει τα τραγούδια του Κουγιουμτζή, ειδικά το ‘Μη μου θυμώνεις μάτια μου’», αλλά και η δήλωση «ο συμβολισμός για μένα είναι μεγάλος».
Ο Γιώργος Νταλάρας μιλά στη HuffPost Greece με αφορμή τη συναυλία του με τη Συμφωνική Ορχήστρα Σμύρνης, στις 19 Ιουνίου στο Ηρώδειο, που όπως έχει πει, «χρώσταγε» στο ελληνικό κοινό.
Γυρίζει πίσω, στην ανάμνηση εκείνης της βραδιάς, εξηγεί τη σχέση του με το Ηρώδειο, λέει τι βλέπει όταν είναι επάνω στη σκηνή, μιλά για τη «ζωή του πρωταθλητή» και τα «extreme sports» και εξομολογείται ποιο τραγούδι σιγοψιθυρίζει όταν είναι χαρούμενος.
-Θυμίστε μας πώς προέκυψε η σύμπραξη με τη Συμφωνική Ορχήστρα Σμύρνης πριν από δύο χρόνια.
Ήταν κάτι που το σκεφτόμουν πολλά χρόνια. Αγαπώ τη Σμύρνη και σαν μουσικός, για τη μουσική ιστορία αυτής της πόλης, αλλά και σαν Γιώργος, παιδί και εγγόνι προσφύγων από την Σμύρνη από την πλευρά της μάνας μου. Και πως τα φέρνουν καμιά φορά οι συμπτώσεις… Με καλεί ο Δήμος Νέας Σμύρνης για να δώσουμε μια συναυλία στην Σμύρνη σαν κεντρική εκδήλωση ανάμεσα στις δύο πόλεις. «Σμύρνη-Νέα Σμύρνη Γέφυρες Πολιτισμού» λεγόταν η σειρά των εκδηλώσεων. Αντί λοιπόν να κάνω μια συναυλία με τους μουσικούς μου, είχα την ιδέα να δημιουργήσουμε μια πραγματική γέφυρα καλλιτεχνικά με Τούρκους μουσικούς. Αποτάνθηκα στον καλό μου φίλο και σπουδαίο μαέστρο Hakan Sensoy και του μίλησα για πιθανή συνεργασία με τη Συμφωνική Ορχήστρα της Σμύρνης. Του άρεσε πολύ. Και από εκεί άρχισε ένας αγώνας δρόμου στον οποίο βοήθησε πολύ και ο Δήμος της Νέας Σμύρνης και ο Δήμος της Σμύρνης, άλλα και η άξια πρόξενός μας - και θέλω να το αναφέρω οπωσδήποτε αυτό – Αργυρώ Παπούλια, που το πήρε προσωπικά, ώστε να γίνει αυτή η τολμηρή ιδέα πραγματικότητα. Και έτσι φτάσαμε σ’ αυτή την μαγική βραδιά.
-Στο Ηρώδειο θα παρουσιάσετε το ίδιο πρόγραμμα ή θα συμπεριλάβετε και άλλα τραγούδια;
Τα τραγούδια που είναι ενορχηστρωμένα για συμφωνική ορχήστρα από τον Κώστα Γανωσέλη θα είναι τα ίδια. Είναι τεράστιος όγκος δουλειάς. Βεβαίως επειδή έχουμε και τους Έλληνες σολίστες και τη χορωδία, ίσως συμπεριλάβουμε 1-2 τραγούδια ακόμα. Ήδη όμως αυτό το πρόγραμμα είναι πλήρες και περιέχει διαφορετικές ενότητες, τραγούδια Ελλήνων συνθετών, μπαλάντες της Μεσογείου και βέβαια ένα κομμάτι αφιέρωμα στην Μικρά Ασία.
-Αλήθεια, πόσες φορές έχετε εμφανιστεί στο Ηρώδειο; Πότε και πώς ήταν η πρώτη φορά;
Αρκετές. Και σε δικές μου συναυλίες, αλλά και συμμετέχοντας μετά από προσκλήσεις σε συναυλίες συνθετών που εκτιμώ και αγαπώ. Έχω ξέρετε μια άποψη για το Ηρώδειο. Όπως με τιμάει το να τραγουδάω εκεί, θέλω και εγώ με τη σειρά μου να ετοιμάζω κάθε φορά κάτι ξεχωριστό γι’ αυτό το χώρο. Δεν έχω κάνει ποτέ, αυτό που λέμε ρεσιτάλ με τις δικές μου επιτυχίες. Θέλω να δουλεύουμε κάθε φορά πάνω σε μια ιδέα. Γι’ αυτό και οι περισσότερες συναυλίες έχουν μείνει.
“Δε θα ξεχάσω όμως ποτέ την πρώτη συναυλία στο Ηρώδειο, ήταν μεγάλη τιμή και συγκίνηση για μένα γιατί διεύθυνε το «Άξιον Εστί» ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης και μάλιστα ήταν η πρώτη φορά που διεύθυνε ο ίδιος στο Ηρώδειο το 1988”
Και αρκετές έχουν ηχογραφηθεί μάλιστα. Όπως η συναυλία «Μεσόγειος 30ος - 40ος παράλληλος» με την Ντούλτσε Πόντες και άλλους καλεσμένους, ή η συναυλία με την Metropole και τα κινηματογραφικά του Μίκη. Δε θα ξεχάσω όμως ποτέ την πρώτη συναυλία στο Ηρώδειο, ήταν μεγάλη τιμή και συγκίνηση για μένα γιατί διεύθυνε το «Άξιον Εστί» ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης και μάλιστα ήταν η πρώτη φορά που διεύθυνε ο ίδιος στο Ηρώδειο το 1988.
-Ποιές είναι οι πιο έντονες αναμνήσεις που έχετε από τη συναυλία στη Σμύρνη; Ποιά τραγούδια υποδέχτηκε το κοινό με μεγαλύτερη θέρμη;
Ήταν σαν όνειρο. Τις αντιδράσεις του κόσμου δεν μπορώ να τις περιγράψω. Έκλαιγαν, γελούσαν, τραγουδούσαν, νομίζω ότι τη στιγμή που ακούστηκε το τραγούδι του Καλδάρα «Η Σμύρνη» και τραγουδούσε όλος ο κόσμος το «Ρωμιοσύνη Ρωμιοσύνη δε θα ησυχάσεις πια», ήταν το αποκορύφωμα. Λιώσαμε όλοι, μουσικοί και κοινό.
“Κάθε φορά που βρισκόμαστε με τον Χακάν Σενσόι μου λέει «οι μανάδες μας θα είναι ευτυχισμένες»”
-Με τον μαέστρο Χακάν Σενσόι είχατε συμπράξει και το 2011 -στην Κωνσταντινούπολη, τότε. Ποιά ελληνικά τραγούδια -και ποιά τραγούδια σας- είναι τα αγαπημένα του;
Ο Hakan Sensoy είναι ένας σπουδαίος άνθρωπος και μουσικός. Ξέρετε μετά τη συναυλία μας, διευθύνει στη Σκάλα του Μιλάνου. Είναι ένας άνθρωπος ευγενής, κοσμοπολίτης, σεμνός, που κάθε φορά που βρισκόμαστε μου λέει «οι μανάδες μας θα είναι ευτυχισμένες». Και η δική του μάνα ήταν από τη Σμύρνη και από την ίδια γειτονιά με τη δική μου, από την Αγία Φωτεινή. Αγαπάει, όπως όλοι, πολύ τον Θεοδωράκη και τον Χατζιδάκι και ξεχωρίζει τα τραγούδια του Κουγιουμτζή, ειδικά το «Μη μου θυμώνεις μάτια μου» το οποίο είναι ένα τραγούδι που αγαπούν όλοι οι μουσικοί και στην Τουρκία αλλά και στα Βαλκάνια.
-Δηλώσατε ότι παρότι σας είχαν προτείνει να κάνετε κάτι άλλο το φετινό καλοκαίρι στο Ηρώδειο, αρνηθήκατε, καθώς θεωρήσατε υποχρέωση σας να ολοκληρώσετε αυτό που ξεκινήσατε. Τι σημαίνει αυτή η συναυλία για σας;
Πάρα πολλά. Ο συμβολισμός για μένα είναι μεγάλος. Είναι κάπως σαν να το χρωστάω στην οικογένειά μου, στον τρόπο που με μεγάλωσε η μητέρα μου, στις παιδικές μου μνήμες, στα σμυρναίικα τραγούδια, ακόμα και στο παιδί μου και στα εγγόνια μου. Έτσι για τη συνέχεια…
-Όταν είστε πάνω στη σκηνή και κοιτάζετε κάτω, στο κοινό, τι βλέπετε;
Α, δε βλέπω ποτέ ανθρώπους. Εγώ κλείνω τα μάτια μου ακόμα και όταν τα έχω ανοιχτά, γίνομαι ένα με τους μουσικούς, πραγματικά ένα και βλέπω, όχι μόνο ακούω, τα λόγια του τραγουδιού, βλέπω την ιστορία δηλαδή, και προσπαθώ να την εκφράσω όσο καλύτερα μπορώ με όλη μου την ψυχή, το μυαλό και τη γνώση.
-Σε πόσο καιρό κάνετε πια ένα τραγούδι δικό σας; (η ερώτηση προέκυψε ακούγοντας το «Είσαι εδώ σαν σκιά»). Κι επίσης, υπήρξαν στο παρελθόν τραγούδια που έγιναν επιτυχίες, αλλά στην αρχή σάς παίδεψαν;
Σε αρκετό. Γι’ αυτό όσο και εύκολο και να είναι ένα τραγούδι μουσικά, εγώ το μελετάω. Σκέφτομαι δηλαδή, τους διαφορετικούς τρόπους που μπορώ να το τραγουδήσω, πριν καταλήξω σε αυτόν που του αρμόζει. Αυτό βέβαια εξελίχθηκε με τα χρόνια. Όχι δεν υπήρξαν τραγούδια που με παίδεψαν ποτέ. Όταν ένα τραγούδι μου άρεσε, όσο δύσκολο και να ήταν, μου έπαιρνε βέβαια πάρα πολύ καιρό να το μελετήσω, ίσως και μήνες, αυτό το παίδεμα όμως ήταν πολύ ωραίο. Το απολαμβάνω πάντα. Με κάνει καλύτερο μουσικό και νομίζω καλύτερο άνθρωπο. Το America Insurrecta ας πούμε από το Canto General του Μίκη και του Neruda, το μελετούσα χρόνια πριν το τραγουδήσω και το μελετάω ακόμα.
“Υπάρχουν σίγουρα πάρα πολύ καλά τραγούδια, ίσως πιο μοναχικά από τα παλιά που εξέφραζαν αγωνίες που αφορούσαν πολλούς”
-Τελικά, τα καινούργια τραγούδια ζηλεύουν τα παλιά;
Δεν είναι απόλυτο. Γράφονται και τώρα πάρα πολύ καλά τραγούδια. Ίσως υπάρχει δυσκολία να καθιερωθούν μέσα στην πολυφωνία και καμιά φορά και την κακοφωνία, αλλά υπάρχουν σίγουρα πάρα πολύ καλά τραγούδια, ίσως πιο μοναχικά από τα παλιά που εξέφραζαν αγωνίες που αφορούσαν πολλούς. Τώρα οι μουσικοί, οι ποιητές, είναι όπως και οι περισσότεροι άνθρωποι, κλεισμένοι πιο πολύ στον εαυτό τους και στις προσωπικές τους αγωνίες. Καλό, κακό, δεν ξέρω, πάντως είναι γεγονός.
-Τι είναι η μουσική; Ποιός είναι ο δικός σας ορισμός για τη μουσική;
Η μουσική είναι αυτό που όλοι αποδέχονται. Η πιο μαζική και η πιο δυνατή έκφραση της τέχνης. Για μένα όμως δεν είναι αυτό. Είναι η ζωή μου. Δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς τη μουσική. Και βέβαια μουσική δεν είναι κατ’ ανάγκη οι συναυλίες ή οι δίσκοι που κάποτε τελειώνουν, είναι η διαρκής μελέτη και ενασχόληση μέχρι το τέλος.
-Μετά και από το αυτοβιογραφικό βιβλίο «... και το καλοκαίρι κρυώνω», έρχεται μοιραία το ερώτημα, οι επόμενοι στόχοι -σε μια καριέρα τόσο πυκνή όσο η δική σας- ποιοί είναι;
Λίγες συναυλίες ακόμη, κάποιες ηχογραφήσεις και κυρίως δουλειά στο στούντιο με νέους ανθρώπους. Έχουμε υποχρέωση εμείς που μας τίμησε ο κόσμος με την εμπιστοσύνη του τόσα χρόνια, μας βοήθησε να ζούμε από αυτό που λατρεύουμε, να δώσουμε τη σκυτάλη στους νέους που αξίζουν.
-Η ζωή σας μοιάζει με «ζωή πρωταθλητή» (κοιμάστε νωρίς, προτιμάτε το νερό, κάνετε εντατική «προπόνηση» - πρόβα, είστε εξαιρετικά ακριβής στους χρόνους, δεν αντέχετε τον καπνό του τσιγάρου...) Ποιά παρασπονδία επιτρέπετε στον εαυτό σας;
Μου αρέσει όπως ζω, δε στερούμαι τίποτα. Ίσα ίσα. Αν για κάποιον άνθρωπο της ηλικίας μου θα ήταν παρασπονδία, ας πούμε, να τρέχει με την μηχανή του ή με το φουσκωτό, αυτό που λέτε εσείς extreme sports, για μένα δεν είναι παρασπονδία, είναι χαρά και διασκέδαση.
-Ο Γιώργος Νταλάρας σιγοτραγουδάει; Και εάν ναι, ποιο τραγούδι ψιθυρίζει όταν είναι χαρούμενος;
Α, πολλά. Το «Χαράματα η ώρα 3 θα ’ρθω να σε ξυπνήσω» του Βαμβακάρη. Μα δεν είναι καταπληκτικό; Αυτή η βιβλική μορφή, αυτός ο πατριάρχης του ρεμπέτικου, αυτός ο μάγκας δυο μέτρα, να τραγουδάει σαν να κάνει καντάδα στο κορίτσι του, αυτό το τρυφερό τραγουδάκι; Χαρά Θεού.
Info
Γιώργος Νταλάρας
Συμφωνική Ορχήστρα Σμύρνης
Διεύθυνση Ορχήστρας Hakan Sensoy
Συμμετέχει η Ασπασία Στρατηγού
Τετάρτη 19 Ιουνίου
Ωδείο Ηρώδου ΑττικούΠροπώληση εισιτηρίων στα ταμεία του Φεστιβάλ Αθηνών και στο ticketmaster.gr
Τιμές εισιτηρίων: Διακεκριμένη ζώνη 85 €, Α ζώνη 70 €, Β ζώνη 55 €, Γ ζώνη 45 €, Άνω διάζωμα 25 €. Φοιτητικά & ΑΜΕΑ 15 €.