«Το καλύτερο σχέδιο είναι αυτό που δεν το καταλαβαίνεις. Τόσο ενσωματωμένο στο έργο, τόσο φυσικό πάνω στον ηθοποιό», λέει στην HuffPost η ενδυματολόγος και σκηνογράφος Ντένη Βαχλιώτη.
Σπούδασε Σκηνογραφία και Ενδυματολογία στη διάσημη Σχολή Τεχνών και Ντιζάιν Σεντ Μάρτινς («Central Saint Martins College of Art and Design») στο Λονδίνο και έκτοτε ξεχωρίζει για την σημαντική δουλειά της στο χώρο του θεάτρου και της τηλεόρασης. Κόρη του σκηνοθέτη και δασκάλου θεάτρου Χρήστου Βαχλιώτη και ανιψιά της - βραβευμένης με Οσκαρ για τα κοστούμια στην ταινία ο «Μεγάλος Γκάτσμπι» (1975) - Θεώνης Βαχλιώτη Ολντριτς και της – βραβευμένης με Τόνι για το έργο «Το Κλουβί Με Τις Τρελές» και υποψήφιας για Οσκαρ κοστουμιών για τις ταινίες «Ποτέ την Κυριακή», «Φαίδρα» - Ντένης Βαχλιώτη, η ενδυματολόγος έχει χαράξει τη δική της καλλιτεχνική ανοδική πορεία.
Στο Λονδίνο, εργάστηκε σε θεατρικές παραγωγές του West End – μεταξύ άλλων – και βραβεύτηκε. Στην Ελλάδα έχει συνεργαστεί με μεγάλα ονόματα όπως οι Σταμάτης Φασουλής, Γιάννης Κακλέας, Γιάννης Χουβαρδάς, Στάθης Λιβαθινός, Μάικλ Σισκ σε παραγωγές του Εθνικού Θεάτρου, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, της Επιδαύρου, του Ηρώδειου, του θεάτρου Χορν κ.α.
Το έργο της στην ενδυματολογία αναδείχθηκε σε παραστάσεις όπως οι: «Απόψε τρώμε στης Ιοκάστης», «Το Κλουβί Με Τις Τρελές», «Δαίμονες», «Κλουβινέλες», «Δυο Τρελοί Τρελοί Παραγωγοί», ενώ στα πρώτα της βήματα στα τέλη της δεκαετίας του ’90, εργάστηκε ως σκηνογράφος στην παράσταση «Επτά κουτιά της Πανδώρας», τα σκηνικά του οποίου βραβεύτηκαν από την Εταιρεία Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων. Επιπλέον, η κα. Βαχλιώτη έχει τιμηθεί με έξι Θεατρικά Βραβεία Κοινού του Αθηνοράματος.
Η Ντένη Βαχλιώτη μιλά στη HuffPost για τις σπουδές της στο Λονδίνο, τις ιστορίες των συγγενών της από τη βράβευση Οσκαρ και το πάρτι στις Κάννες, τη σημασία της μεταμφίεσης και τις επιρροές για τη δημιουργία κοστουμιών.
- Εχετε σπουδάσει σκηνογραφία-ενδυματολογία στο Λονδίνο. Γιατί αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το αντικείμενο;
Ναι, στο Central Saint Martins College of Art and Design. Εχοντας μεγαλώσει σ′ ένα περιβάλλον εμποτισμένο από τέχνη και θέατρο, ο πατέρας μου ήταν ο Χρήστος Βαχλιώτης, γνωστός θεατράνθρωπος, σκηνοθέτης και δάσκαλος και η θεία μου και νονά μου, η ενδυματολόγος Ντένη Βαχλιώτη, με την οποία μέναμε στην ίδια γειτονιά, δυο δρόμους απόσταση, ήταν αναμενόμενο και μοιραίο κάπου να ασχοληθώ με το θέατρο και δη με την ενδυματολογία-σκηνογραφία αφού από μικρή η κλίση μου ήταν στα εικαστικά.
- Πώς ήταν τα φοιτητικά χρόνια στο δημοφιλές Central Saint Martins College of Art and Design; Υπήρχαν καθηγητές-πρότυπα που σας ενέπνευσαν και καθοδήγησαν στην μετέπειτα καριέρα σας;
Ήταν μαγικά. Ζούσα το όνειρο του να βρίσκομαι στη μητρόπολη των τεχνών και του θεάτρου σε μια θρυλική σχολή. Οι Άγγλοι έχουν τεράστια παράδοση στο χώρο του θεάτρου, όλο το knowhow του πως να στήνουν μια παράσταση άρτια σε όλα της τα μέρη. Εκεί διδάχθηκα από καταξιωμένους σχεδιαστές - καθηγητές τον σωστό τρόπο αντιμετώπισης της δουλειάς μου (είχα βέβαια γερές βάσεις κι από τις διδαχές της θείας μου) από την ώρα που παραλαμβάνεις το κείμενο και μέσα από συγκεκριμένα βήματα του πως του δίνεις ζωή, πνοή, εικόνα. Οι εκθέσεις, οι παραστάσεις που είδα, τα σεμινάρια που παρακολούθησα, οι εκδρομές που πήγα και φυσικά η βραδινή ζωή, τα πάρτι. Υπήρχαν βέβαια και μαύρες στιγμές άγχους και αφόρητης πίεσης που όμως ως ένα βαθμό με προετοίμασαν για τις μετέπειτα δυσκολίες του επαγγέλματος. Αγαπημένοι μου καθηγητές ήταν ο Ντερμοτ Χέις και η Πάμελα Χάουαρντ με την οποία δούλεψα και ως βοηθός της σε παραστάσεις στο Barbican Theatre και με την O’Casey Theatre Company.
- Σας επηρέασε η δουλειά της θείας σας Θεώνης Βαχλιώτη-Ολντριτζ και της συνονόματης θείας σας Ντένης Βαχλιώτη και σε τι βαθμό; Τι ιστορίες θυμάστε από οικογενειακές αφηγήσεις σχετικά με τα βραβεία Οσκαρ που κέρδισαν οι συγγενείς σας;
Βεβαίως. Αν και δεν είχαν καλή σχέση μεταξύ τους είχαν πολλά κοινά στον τρόπο που αντιμετώπιζαν τη δουλειά τους. Κυρίως η θεία μου η Ντένη, έδινε μεγάλη σημασία στη σημειολογία του κοστουμιού και πως αυτό οφείλει να εκφράζει το χαρακτήρα- character based costumes - να λέει μια ιστορία - storytelling μέσω του κοστουμιού - κι όχι απλά να είναι όμορφο, διακοσμητικό, «σωστό». Το κοστούμι ως ερμηνεία χωρίς όμως να καπελώνει τον ηθοποιό ή την παράσταση.
Ο ενδυματολόγος με τη δουλειά του δεν πρέπει να επισκιάζει το έργο. Ρόλος τότε, σκοπός του είναι να υπηρετεί και να ενδυναμώνει το όραμα του σκηνοθέτη και του παραγωγού και να κάνει τον ηθοποιό να νιώθει άνετα μέσα στο ρούχο του, να πιστεύει πως δεν θα μπορούσε να φοράει τίποτα άλλο για αυτόν το ρόλο. Το καλύτερο σχέδιο είναι αυτό που δεν το καταλαβαίνεις. Τόσο ενσωματωμένο στο έργο, τόσο φυσικό πάνω στον ηθοποιό.
Πέραν του ότι όταν πήγα στην Αμερική να επισκεφτώ τη Θεώνη είχα τη μοναδική χαρά να αγγίξω το χρυσό αγαλματίδιο και του ότι όλα μου τα παιδικά χρόνια έβλεπα τις δυο υποψηφιότητες της νονάς μου Ντένης να κρέμονται στις κορνίζες τους στο υπνοδωμάτιο της ως κάτι απόλυτα φυσικό, δυο κυρίως ιστορίες έρχονται πιο έντονα στο νου. Η αφήγηση της Θεώνης για το πόσο παιδεύτηκε με τα κοστούμια του «Μεγάλου Γκάτσμπι», η αγωνία της. Ο σκηνοθέτης Τζακ Κλέιτον, λόγω κάποιας αλλαγής στην παραγωγή, την προσέλαβε δυο μόλις εβδομάδες πριν το γύρισμα, δίνοντας της ένα deadline δυο μηνών για την κρίσιμη- και διάσημη- σκηνή του πάρτι στον κήπο. Η δουλειά με τη μεγαλύτερη πίεση, μια δουλειά που δεν πίστευε ούτε ότι θα καταφέρει να βγάλει εις πέρας, της έφερε το Οσκαρ. Και από τη Ντένη θυμάμαι τις γλαφυρές περιγραφές για το μεγάλο πάρτι στις Κάννες. Μετά τη βράβευση της Μελίνας με το Α Γυναικείου ρόλου και του Ντασέν με το Χρυσό Φοίνικα επακολούθησε τρελό γλέντι μέχρι τα χαράματα, ο κόσμος ενθουσιασμένος να χειροκροτεί τη ελληνική ομάδα, να σηκώνει τους συντελεστές στα χέρια και να τραγουδάει μαζί τους στα ελληνικά «Τα παιδιά του Πειραιά». Και την πίκρα της, ίσως και το θυμό της για το γεγονός του ότι ο Ντασσέν δεν την άφησε να ταξιδέψει στην Αμερική για να παραβρεθεί στη τελετή των Οσκαρ όπου ήταν υποψήφια λόγω του ότι είχαν προετοιμασίες για την επόμενη τους ταινία ,τη «Φαίδρα» για την οποία κέρδισε και τη δεύτερη υποψηφιότητα της (και πάλι δεν πήγε...).
“Όσο η ταυτότητα παραμένει ρευστή και εύπλαστη η μεταμφίεση και η θεατρικότητα αποτελούν φυσική τάση.”
- Τι σημαίνει για εσάς μεταμφίεση; Γιατί, πιστεύετε, πολλοί επιθυμούν να μεταμορφώνονται σε έναν διαφορετικό άνθρωπο ή κάποια άλλη μορφή για μερικές ώρες και άλλοι απεχθάνονται να μεταμφιέζονται;
Η ανάγκη του ανθρώπου για μεταμφίεση ξεκινάει από τα προϊστορικά χρόνια πολύ πριν τη έκφραση της μέσα από τη λατρεία του Διονύσου και τους βακχικούς χορούς που θεωρούνται οι κατεξοχήν πρόγονοι του καρναβαλιού. Μυστικές τελετές όπου οι άνθρωποι χόρευαν ξέφρενα φορώντας μάσκες και πρόβειες ζώων, επιδίδονταν σε προκλητικές πράξεις και μέθη, ορμώμενοι από τη ανάγκη τους να εκτονωθούν, να ξορκίσουν τους φόβους τους, να γιορτάσουν τη γενετήσια ορμή, να γίνουν ένα με τη φύση, να παρασυρθούν από τις μύχιες πλευρές της αληθινής τους ύπαρξης. Αυτό είναι και σήμερα η ουσία της μεταμφίεσης.
Το θέατρο, ο αυτοσχεδιασμός, το ξέφρενο πανηγύρι, η απελευθέρωση της σεξουαλικότητας, η φυγή από τον υποχρεωτικό μας εαυτό είναι λειτουργίες που υπηρετεί η Αποκριά μέσω της μεταμφίεσης, ανακουφίζοντας μας από τη ρουτίνα, την κανονικότητα της καθημερινότητας. Για ένα βράδυ βασιλιάς η βασίλισσα, γέρος αντί νέος, αστείος αντί σοβαρός, γυναίκα αντί άνδρας η το αντίθετο.
Η μεταμφίεση μέχρι την εφηβεία δεν περιορίζεται μόνο στις Αποκριές. Τα παιδιά μέσω του παιχνιδιού υιοθετούν και εναλλάσσουν διαφορετικούς ρόλους, γιατρός, δάσκαλος, νοσοκόμα, πριγκίπισσα, αστυνομικός πειρατής, μαμά, παππούς. Όσο η ταυτότητα παραμένει ρευστή και εύπλαστη η μεταμφίεση και η θεατρικότητα αποτελούν φυσική τάση. Η Αποκριά ξυπνά μέσα μας τη νοσταλγία για φαντασία, ξέσπασμα, γλέντι. Πίσω από τις μάσκες και τις ενδυμασίες κρύβουμε το σοβαρό εαυτό μας και γυρνάμε πίσω στα παιδικά χρόνια της αθωότητας, του αυθορμητισμού, της ανεμελιάς και του γνήσιου κεφιού.
Ταυτόχρονα ξυπνά μέσα μας υποσυνείδητα η ανάγκη εκτόνωσης καταπιεσμένων συναισθημάτων και πόθων που κρύβουμε πίσω από το προσωπείο του ενηλίκου ρόλου μας. Η στολή, η μάσκα είναι τα τέλεια ψυχολογικά εργαλεία αυτοέκφρασης και πειραματισμού σε ρόλους διαφορετικούς, άλλες εκδοχές του εαυτού.
Τώρα το γιατί κάποιος θέλει η μη να μεταμορφώνεται έχει πιστεύω να κάνει με το πως ο καθένας βιώνει όλα τα παραπάνω, πως διαχειρίζεται τα συναισθήματα του, το ρόλο του στο σήμερα, πως διοχετεύει τη ενέργεια και ζωτικότητα του, πως επικοινωνεί με το παιδί μέσα του, πως εκτονώνεται και διασκεδάζει. Μπορεί κάποιος πχ που θέλει να νιώθει σημαντικός για τον κόσμο και να βοηθά αλλά δεν το κάνει επαρκώς στη ζωή του υποδυόμενος τον ήρωα στις Αποκριές να βρει ανακούφιση, έστω και παροδική στις βλέψεις του αυτές. Η κάποια που ντύνεται νεράιδα ή πριγκίπισσα να εκφράζει μια νοσταλγία για την χαμένη παιδική ηλικία της αθωότητας και της ασφάλειας όπου όλοι σ αγαπούσαν, σε πρόσεχαν και σε θαύμαζαν.
- Είσαστε γνωστή για το σημαντικό έργο σας στη σκηνογραφία αλλά κυρίως στην ενδυματολογία στο θέατρο εντός και εκτός Ελλάδας, καθώς επίσης και την τηλεόραση. Από πού επηρεάζεστε για τη δημιουργία κοστουμιών; Είναι ρεαλιστική η μεταφορά των κοστουμιών (σύμφωνα με την εποχή που διαδραματίζεται κάθε έργο) ή είναι προϊόν της έμπνευσης και φαντασίας σας;
Οι πηγές έμπνευσης είναι πολλές και ποικίλες. Πρώτον και κύριον το έργο, το κείμενο το ίδιο. Μέσα σ’ αυτό βρίσκεις τους χαρακτήρες που θα ντύσεις και τις σχέσεις που διαμορφώνουν μεταξύ τους αλλά και με τον εαυτό τους. Βρίσκεις το ιστορικό, γεωγραφικό και ψυχολογικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτοί κινούνται. Και φυσικά ερευνάς για αυτό μέσα από ιστορικές πηγές, βιβλία, φωτογραφικό υλικό, μαρτυρίες, ντοκιμαντέρ, προηγούμενα ανεβάσματα του έργου, ταινίες. Ύστερα επηρεάζεσαι από άλλα, επηρεάζεις και ως ένα βαθμό, τον σκηνοθέτη σου. Αυτός θα δώσει την τελική κατεύθυνση για το που θα κινηθείτε. Απο το διάλογο μαζί του θα καταλήξεις για το αν η ενδυματολογική προσέγγιση θα είναι ρεαλιστική και γιατί, η πιο αφαιρετική και διαχρονική η άχρονη και γιατί. Το θέατρο, το σινεμά και η τηλεόραση είναι ομαδικές δουλειές και για να υπάρξει επιτυχία προϋπόθεση είναι η καλή συνεννόηση, η αλληλοκατανόηση, η τελική σύμπνοια απόψεων και ο κοινός στόχος. Η έμπνευση και η φαντασία, ακόμα κι η διαίσθηση είναι προϊόντα γνώσης, έρευνας, τριβής, πληροφόρησης και σκληρής δουλειάς.
- Πόσο ρόλο παίζει το χρώμα και το ύφασμα στον σχεδιασμό ενός κοστουμιού και ποια είναι τα υλικά και αξεσουάρ που σας αρέσει να χρησιμοποιείτε περισσότερο; Προμηθεύεστε τα υλικά στην Ελλάδα ή κάνετε εισαγωγές από το εξωτερικό;
Παίζουν τεράστιο ρόλο. Το κάθε χρώμα αλλά και ύφασμα, λόγω της υφής του αλλά και του πως αγκαλιάζει, περιορίζει, βαραίνει, ελευθερώνει, «ντύνει» η «γδύνει» το ανθρώπινο κορμί, πυροδοτεί και διαφορετικά συναισθήματα και δίνει διαφορετικές πληροφορίες τόσο στον ηθοποιό που το φέρει όσο και στον θεατή. Έχει μέσα στους αιώνες δημιουργηθεί μια μπάνκα πληροφοριών στον ανθρώπινο εγκέφαλο, έχει διαμορφωθεί ένα ολόκληρο συλλογικό ασυνείδητο βασισμένα στην ανθρώπινη ιστορία, όπου τα χρώματα και τα υφάσματα σηματοδοτούν ανάλογα διαφορετικές καταστάσεις ύπαρξης τόσο κυριολεκτικά-ρεαλιστικά (κοινωνικοοικονομικό, μορφωτικό στάτους, εποχή του χρόνου, ηλικία...) όσο και σε ψυχολογικό (θλίψη, χαρά, τρόμος, πένθος, πάθος, έρωτας...). Είναι τα εργαλεία των εικαστικών του θεάματος για να πουν την ιστορία τους.
- Είσαστε υπέρ των εκκεντρικών και εντυπωσιακών κοστουμιών ή προτιμάτε τα διακριτικά κοστούμια, προκειμένου να αναδειχτεί ο ρόλος και το προσωπικό ταλέντο του ηθοποιού;
Έχω επηρεαστεί από τις θείες μου σ’ αυτό νομίζω. Πιστεύω πως τα καλύτερα κοστούμια είναι αυτά που δεν φαίνονται κοστούμια.
- Εχετε κάποιο πρότυπο από τον χώρο της μόδας, του οποίου τη δουλειά να θαυμάζετε;
Λατρεύω τους οίκους Dior, Alexander Mc Queen και τον σχεδιαστή Elie Saab.
- Εσάς σας αρέσει να μεταμφιέζεστε; Αν ναι ποια ήταν σε μικρή ηλικία και ποια τώρα η αγαπημένη σας μεταμφίεση; Αν όχι, γιατί;
Ποτέ δεν μου άρεσαν οι Απόκριες κι οι μεταμφιέσεις. Είμαι από αυτούς που τις απεχθάνονται μάλιστα. Ίσως επειδή έχω αρκετά ειλικρινή σχέση με τον εαυτό μου, ίσως επειδή εκφράζω εύκολα τα συναισθήματα μου και δεν αισθάνομαι να ασφυκτιώ σ έναν ενήλικο ρόλο (όλοι οι δικοί μου, μου λένε πως είμαι σας παιδάκι), ίσως επειδή έχω συμφιλιωθεί και αποδεχτεί τις σκοτεινές πλευρές και τα ένστικτα μου, ποτέ δεν είχα πάντως την ανάγκη μεταμόρφωσης σε κάτι άλλο. Για μένα, παρότι κατανοώ τη σημασία τους και τον ευεργετικό τους ρόλο για κάποιους, είναι μια γιορτή που σε αναγκάζει να γλεντήσεις, να απελευθερωθείς, να ξεφύγεις μ έναν επίπλαστο τρόπο.
- Ποια είναι η επόμενη δουλειά που ετοιμάζετε;
Θα προτιμούσα να μην μιλήσω γι αυτά ακόμη. Δεν είναι άμεσα.
