Ο υδραυλικός τηλέγραφος και τα αρχαία sms...

Μία μόλις νύχτα χρειάσθηκε για να μεταδοθεί το μήνυμα της άλωσης της Τροίας στις Μυκήνες, παρά τα 550 χιλιόμετρα που χώριζαν τις δύο λαμπρές πολιτείες. Η είδηση ταξίδεψε μέσω διαδοχικών φρυκτωριών με προσυμφωνημένο μήνυμα ανάμεσα στον Αγαμέμνονα και την Κλυταιμνήστρα, το βασιλικό ζεύγος των Μυκηνών. Το γεγονός αναφέρεται στην τραγωδία «Αγαμέμνων» του Αισχύλου (5ος αι. π.Χ.) και αποτελεί την παλαιότερη μνεία στην αρχαία εκείνη μορφή τηλεπικοινωνίας. Στο έργο περιγράφονται μάλιστα λεπτομερώς και όλα τα ορεινά φρυκτώρια που μετέδωσαν την είδηση: Ιδη (νοτίως της Τροίας), Ερμαίον (στη Λήμνο), Άθως, Μάκιστον (στη Χαλκίδα), Μεσσάπιον (Βοιωτία), Κιθαιρών, Αιγίπλαγκτον (στα Μέγαρα) και από εκεί στο όρος Αραχναίον (στις Μυκήνες)».

Τι γινόταν όμως σε απρόβλεπτες καταστάσεις, για τις οποίες δεν ήταν δυνατόν να έχει προσυμφωνηθεί μήνυμα; Η αδυναμία αυτή ξεπεράστηκε από τον υδραυλικό τηλέγραφο που επινόησε ο Στυμφαλός στρατηγός Αινείας ο Τακτικός, στα μέσα του 4ου αι. π.Χ.

Με τον νέο μηχανισμό γινόταν μετάδοση μεγάλου πλέον αριθμού προσυμφωνημένων μηνυμάτων. Εάν επισκεφτείτε το Μουσείο Τηλεπικοινωνιών Ομίλου ΟΤΕ στην Αθήνα, οι πινακίδες που έχουν τοποθετεί σε ομοίωμα του υδραυλικού τηλέγραφου δίνουν μία ιδέα για το τι μπορεί να ήταν τα μηνύματα: «εχθρός εν όψει», «κυκλωτική κίνηση», «πεζικό εν δράσει», «άφιξη βασιλέως», «παύσατε πυρ», «απελευθέρωση ομήρων», «παραπλανητικά σήματα», «κατά μέτωπο επίθεση», «κρούσμα λοιμού» κ.ά.

Πώς λειτουργούσε

Πώς ήταν και πώς λειτουργούσε ο υδραυλικός τηλέγραφος; Η περιγραφή του διασώθηκε από τον ιστορικό Πολύβιο (2ος αι. π.Χ.), ο οποίος λέει ότι επρόκειτο για κάδους κυλινδρικής μορφής που ήταν πανομοιότυποι σε όλους τους σταθμούς. Από βρύση που είχαν στη βάση τους, οι κάδοι γέμιζαν μέχρι το ίδιο σημείο με νερό. Επάνω στην επιφάνεια του νερού επέπλεε φελλός, στον οποίο στηριζόταν κάθετα ένα ξύλινο ραβδί που έφερε τα προσυμφωνημένα μηνύματα.

Το σύστημα βασιζόταν στον απόλυτο συγχρονισμό ανάμεσα στους χειριστές των σταθμών πομπού και λήψης, οι οποίοι έπρεπε να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί για να μην αποσταλεί λάθος μήνυμα, πράγμα που θα ήταν ολέθριο σε καιρούς πολέμου. Κάθε φορά που έπρεπε να μεταδοθεί ένα μήνυμα, ο αποστολέας ύψωνε έναν αναμμένο πυρσό, με τον οποίο σηματοδοτούσε το ταυτόχρονο άνοιγμα των βρυσών και περίμενε ανταπόκριση. Μόλις ο δέκτης άναβε τον δικό του πυρσό, οι δύο χειριστές άνοιγαν ταυτόχρονα τη βρύση. Όταν η στάθμη του νερού έφτανε στο ύψος που αντιστοιχούσε στο επιθυμητό μήνυμα, με την ίδια διαδικασία των πυρσών ο πομπός ενημέρωνε τον δέκτη να κλείσει τον κρουνό του.