Οι τηλεπικοινωνίες (όπως είναι ιστορικά σαφές) καθόρισαν και καθορίζουν όχι μόνο την έκβαση ενός πολέμου, αλλά και την τύχη ενός ολόκληρου πολιτισμού. Για παράδειγμα η εξάπλωση των ελληνικών πόλεων-κρατών σε όλη τη Μεσόγειο, αλλά και η περίφημη εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δεν θα είχαν ολοκληρωθεί με επιτυχία χωρίς ένα σπουδαίο δίκτυο τηλεπικοινωνιών. Η χρήση της απλής πυρσείας (τρόπου μετάδοσης μηνύματος με φωτιά) και η δημιουργία δικτύου φρυκτωριών (σταθμών αναμετάδοσης του μηνύματος) από την πρωιμότατη εποχή του Τρωικού πολέμου (12 αιώνας π.Χ.) αποτελούν έναν εκπληκτικό και πρακτικότατο τρόπο μετάδοσης ενός καθορισμένου μηνύματος από τα όρια μέχρι το κέντρο του μυκηναϊκού κόσμου.
Η ανάγκη για ταχεία μετάδοση πολλαπλών και διαφορετικών μηνυμάτων οδήγησε τους Έλληνες στην εκπληκτική ιδέα της σύλληψης του «υδραυλικού τηλέγραφου». Πρόκειται για μια ευφυέστατη μέθοδο αποστολής προσυμφωνημένων μηνυμάτων, που περιέγραψε ο περίφημος Ακαρνάνας στρατηγός Αινείας ο Τακτικός τον 4ο π.Χ. αιώνα (στο απολεσθέν τμήμα του έργου του «Πολιορκητικά») και διέσωσε λεπτομερώς ο Πολύβιος στην «Ιστορία» του. Χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την ταχεία μεταφορά μηνυμάτων στην αχανή αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σε κατάλληλα επιλεγμένα υψώματα αγγελιοφόροι χρησιμοποιούσαν ισομεγέθη πήλινα ή μεταλλικά δοχεία με νερό (ύψους έως 3 πήχεων και πλάτους έως 1 πήχεως), όπου επιπλέανε πλωτήρες από φελλό λίγο στενότεροι των στομίων. Στη μέση των πλωτήρων ήταν στερεωμένοι ράβδοι διαιρεμένοι σε ίσα μέρη (των τριών δακτύλων) με αναγραμμένα τα ίδια προσυμφωνημένα μηνύματα στο καθένα, π.χ. «Ήρθαν ιππείς στη χώρα». Ο χειριστής «πομπός» ανυψώνοντας έναν αναμμένο πυρσό έδινε σήμα στο χειριστή «δέκτη» για την αποστολή μηνύματος και περίμενε την ανύψωση πυρσού και από τον «δέκτη» για επιβεβαίωση. Στη συνέχεια κατέβαζε τον πυρσό του δίνοντας το σήμα για το ταυτόχρονο άνοιγμα και από τους δύο των κρουνών των συσκευών τους. Οι ράβδοι με τα μηνύματα κατέβαιναν και όταν στο χείλος της συσκευής του «πομπού» εμφανιζόταν το επιθυμητό μήνυμα για αποστολή, τότε ξανασήκωνε τον πυρσό του, δίνοντας το σήμα στον «δέκτη» για την ταυτόχρονη και από τους δύο διακοπή της εκροής. Λόγω της γεωμετρικής ομοιότητας των συσκευών, το επιθυμητό μήνυμα εμφανιζόταν και στη συσκευή του «δέκτη».
Η επινόηση και η χρήση τόσο εξελιγμένων συστημάτων, μαζί με την «Πυρσεία» του Πολύβιου, προδρομικών της σύγχρονης τεχνολογίας (και μοναδικών στο είδος τους προτάσεων παγκοσμίως μέχρι τον 16 μ. Χ. αιώνα), καθιστούν τους Έλληνες θαυμαστούς πρωτοπόρους και στο χώρο των τηλεπικοινωνιών. Αποτελούν μια από τις 300 παγκόσμιες πρωτιές που αναδεικνύονται με απόλυτη εγκυρότητα και αξιοπιστία από το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά, που λειτουργεί στο Κολωνάκι, Πινδάρου 6 και Ακαδημίας (www.kotsanas.com). Στο πλαίσιο της διάχυσης αυτής της σχετικά άγνωστης πτυχής του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, οι επισκέπτες του μουσείου θα μπορούν την εβδομάδα από 8 έως 14 Οκτωβρίου να ξεναγηθούν δωρεάν στον «υδραυλικό τηλέγραφο». Θα μπορούν να εντρυφήσουν σε όλες τις πτυχές του: τον τρόπο κατασκευής του, τον τρόπο λειτουργίας του και το περιεχόμενο των διαθέσιμων πηγών που το τεκμηριώνουν. Παράλληλα, θα μπορούν να στείλουν και να λάβουν μηνύματα οι ίδιοι, να φωτογραφηθούν και να βιντεοσκοπηθούν μαζί του, και να το μοιραστούν διαδικτυακά με τους φίλους τους προβάλλοντας την αξιοθαύμαστη λησμονημένη τεχνολογία των αρχαίων Ελλήνων. Τιμώμενο έκθεμα της εβδομάδας για το διάστημα από 8 έως 14 Οκτωβρίου είναι ο «υδραυλικός τηλέγραφος» του Αινεία.
INFOΜουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά, Πινδάρου 6 & Ακαδημίας, Κολωνάκι, 10671 Αθήνα
Επικοινωνία: 211 4110044, 6907 292002
Ώρες λειτουργίας: 09:00–17:00 καθημερινά και Σαββατοκύριακα
Website: http://kotsanas.com/
Facebook: @KotsanasMuseumOfAncientGreekTechnology
Instagram: @kotsanasmuseum