Είκοσι χρόνια μετά την άφιξή τους στα πορτοφόλια των Ευρωπαίων, τα χαρτονομίσματα του ευρώ θα αποκτήσουν νέα όψη με τη βοήθεια του κοινού, μια διαδικασία που οι αξιωματούχοι ελπίζουν ότι θα κάνει τους πολίτες να αισθάνονται πιο κοντά στο ενιαίο νόμισμα.
Αλλά ο Αυστριακός καλλιτέχνης πίσω από τα αρχικά χαρτονομίσματα φοβάται ότι ο επανασχεδιασμός θα μπορούσε να πυροδοτήσει εθνικές κόντρες, κάτι που προσπάθησε με κόπο να αποφύγει με ουδέτερες εικονογραφήσεις την πρώτη φορά.
Τώρα συνταξιούχος, ο Ρόμπερτ Κάλινα εργαζόταν ως γραφίστας για την Εθνική Τράπεζα της Αυστρίας όταν κέρδισε έναν διαγωνισμό το 1996 για τη δημιουργία του έργου τέχνης για τα πρώτα χαρτονομίσματα ευρώ.
«Είναι απίστευτο να σκεφτεί κανείς ότι το ευρώ είναι ήδη 20 ετών, ελπίζω να παραμείνει για πολύ καιρό ακόμα», είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Τα σχέδια του Κάλινα τυπώθηκαν αρχικά σε χαρτονομίσματα συνολικής αξίς 14,5 δισεκατομμυρίων, που κυμαίνονταν από πέντε έως 500 ευρώ.
Τα χαρτονομίσματα σε κυκλοφορία έχουν σχεδόν διπλασιαστεί από τότε σε όγκο και βρήκαν τον δρόμο τους στα χέρια περίπου 350 εκατομμυρίων Ευρωπαίων και πολλών περισσότερων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.
Μια πρόκληση
Τα κέρματα του ευρώ, τα οποία κόβονται από μέλη της Ε.Ε., έχουν μια κοινή εικόνα στη μία όψη και ένα χαρακτηριστικό μιας συγκεκριμένης χώρας στην άλλη πλευρά. Η Ιρλανδία για παράδειγμα επέλεξε μια άρπα, η Γαλλία ένα δέντρο.
Ομως τα χαρτονομίσματα εκδίδονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τα σχέδιά τους έπρεπε να είναι πανομοιότυπα σε όλη την ευρωζώνη, ώστε να αποφεύγουν την «εθνική προκατάληψη».
Η πρόκληση για τον Κάλινα ήταν να παρουσιάσει εικόνες με τις οποίες θα μπορούσαν να ταυτιστούν όλοι οι Ευρωπαίοι, χωρίς να υποκινούν εθνικιστικά αισθήματα ή να φαίνεται ότι ευνοούν ένα έθνος της ευρωζώνης έναντι ενός άλλου.
«Μπορεί να επιτρέπονταν τα πορτρέτα, αλλά μόνο αν τα πρόσωπα ήταν ανώνυμα. Απέκλεισα αυτήν την επιλογή αμέσως» εξηγεί ο ίδιος.
Ετσι, αποφάσισε να επικεντρωθεί στην αρχιτεκτονική.
Αντλώντας έμπνευση από υπάρχοντα κτίρια, ο Κάλινα απλοποίησε και ξαναδούλεψε τις απεικονίσεις τους με τη βοήθεια ειδικών μηχανικών, για να διασφαλίσει ότι οι κατασκευές «δεν ήταν πλέον αναγνωρίσιμες», αλλά εξακολουθούν να είναι ρεαλιστικές.
Τα σχέδια γεφυρών, που παρουσιάζουν διαφορετικά ιστορικά στυλ στην Ευρώπη, συμβολίζουν τη σύνδεση μεταξύ των πολιτών της ευρωζώνης, «αλλά και μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του υπόλοιπου κόσμου».
Τα παράθυρα και οι πόρτες στην άλλη πλευρά των χρημάτων αντιπροσωπεύουν «την ανοιχτή στάση και το όραμα για το μέλλον».
Παρά τις πολυάριθμες κρίσεις που τάραξαν το νόμισμα από τη γέννησή του, ο Κάλινα λέει ότι τα ιδανικά που προσπάθησε να απεικονίσει «εξακολουθούν να ισχύουν».
Ωστόσο, νωρίτερα αυτόν τον μήνα, η ΕΚΤ δήλωσε ότι τα χαρτονομίσματα είναι έτοιμα για αναμόρφωση, ανακοινώνοντας μια διαδικασία επανασχεδιασμού και διαβούλευσης που αναμένεται το 2024.
«Ζήλια;»
«Μετά από 20 χρόνια, ήρθε η ώρα να αναθεωρήσουμε την εμφάνιση των χαρτονομισμάτων μας για να τα κάνουμε πιο σχετικά με τους Ευρωπαίους κάθε ηλικίας και προέλευσης», δήλωσε η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ.
Τα χαρτονομίσματα του ευρώ είναι «εδώ για να μείνουν», είπε, αν και η ΕΚΤ εξετάζει επίσης τη δημιουργία ενός ψηφιακού ευρώ σε συνδυασμό με άλλες κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο.
Η ΕΚΤ θα βασιστεί σε μια ομάδα 19 εμπειρογνωμόνων για τον επανασχεδιασμό τους - έναν από κάθε χώρα του ευρώ - και θα συμβουλευτεί το κοινό στην πορεία.
«Το ερώτημα είναι αν οι άνθρωποι έχουν φτάσει αρκετά μακριά ώστε να δεχτούν, για παράδειγμα, την εκπροσώπηση διάσημων ανθρώπων», ακόμη και αν συνδέονται με μια συγκεκριμένη χώρα», λέει ο Κάλινα.
«Μπορεί να προκαλέσει ζήλια;» διερωτάται, υπενθυμίζοντας τις έντονες συζητήσεις που υπήρχαν για το θέμα τη δεκαετία του 1990.
Ο κόσμος της μουσικής μπορεί να είναι ένα καλό μέρος για να αναζητήσετε έμπνευση για τις νότες της επόμενης γενιάς, σκέφτεται ο Κάλινα, αφού «οι σπουδαίοι συνθέτες όπως ο Μπετόβεν ή ο Μότσαρτ δεν μπορούν να περιοριστούν σε μία μόνο χώρα».
Η μουσική «είναι μια γλώσσα που δεν απαιτεί λέξεις και που όλοι μπορούν να κατανοήσουν», καταλήγει.