Όταν ο Ταγίπ Ερντογάν εγκαινίασε ένα νέο δικαστικό μέγαρο, αυτό τον μήνα, ο ανώτερος θρησκευτικός ηγέτης της Τουρκίας σφράγισε την τελετή με μια μουσουλμανική προσευχή, προκαλώντας διαμαρτυρίες από επικριτές του Προέδρου που δήλωσαν ότι οι ενέργειές του παραβιάζουν το κοσμικό Σύνταγμα της χώρας.
«Κάντε αυτό το υπέροχο έργο ωφέλιμο και ευλογημένο για το έθνος μας, Θεέ μου», αναφώνησε ο Αλί Ερμπάς, προσθέτοντας ότι πολλοί δικαστές «εργάστηκαν για να αποδώσουν τη Δικαιοσύνη που διέταξε (ο Θεός)».
Η εμφάνιση του Ερμπάς στην τελετή της 1ης Σεπτεμβρίου στην Άγκυρα και το κύμα επικρίσεων της αντιπολίτευσης για τα σχόλιά του, αντικατοπτρίζουν το ολοένα και δυναμικότερο προφίλ του στην ηγεσία μιας κρατικής θρησκευτικής οργάνωσης, καθώς και την αυξανόμενη επιρροή που ασκεί υπό την διακυβέρνηση Ερντογάν.
Ο Πρόεδρος, του οποίου το κυβερνών κόμμα AK έλκει τις ρίζες του από το πολιτικό Ισλάμ, ανέτρεψε τους περιορισμούς δεκαετιών που επέβαλε στη θρησκεία ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, τοποθετώντας το Ισλάμ στο επίκεντρο της πολιτικής ζωής.
Προκάλεσε και στην Αγια Σοφιά ο ισλαμιστής Ερμπάς
Πέρυσι ο Ερμπάς εκφώνησε το πρώτο κήρυγμα στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης, αφού η βυζαντινή εκκλησία που έγινε μουσείο, μετατράπηκε τώρα (και) σε τζαμί. Ο Ερμπάς έκανε κήρυγμα ενώ ταυτόχρονα ύψωσε ένα σπαθί, λέγοντας ότι αυτή ήταν παραδοσιακή χειρονομία για τους ιεροκήρυκες στα τζαμιά που είχαν κατακτηθεί. Ο ναός, ως γνωστόν, καταλήφθηκε από τις Οθωμανικές δυνάμεις το 1453.
Η κρατική οργάνωσή που διοικεί ο Ερμπάς (Diyanet, που σημαίνει «Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων»), έχει το δικό της τηλεοπτικό κανάλι το οποίο απασχολεί 30 νεαρά άτομα. Ο προϋπολογισμός του, που ήδη αντιστοιχεί στον προϋπολογισμό ενός μέσου υπουργείου, θα αυξηθεί κατά ένα τέταρτο το επόμενο έτος στα 16,1 δισεκατομμύρια λίρες (1,86 δισεκατομμύρια δολάρια), δείχνουν τα κυβερνητικά στοιχεία.
Ο Ερντογάν υποστήριξε περαιτέρω τον Έρμπας την περασμένη εβδομάδα, παρατείνοντας τη θητεία του στο Diyanet. Ο Ερμπάς συνόδευσε τον Ερντογάν τη Δευτέρα (20 Σεπτεμβρίου) στη Νέα Υόρκη, απαγγέλλοντας μια προσευχή στα εγκαίνια ενός ουρανοξύστη που θα φιλοξενήσει Τούρκους διπλωμάτες με έδρα εκεί.
Οι πολιτικοί αντίπαλοι του Ερντογάν λένε ότι το ενισχυμένο προφίλ του Έρμπας έρχεται σε αντίθεση με το κοσμικό Σύνταγμα της Τουρκικής Δημοκρατίας και δείχνει ότι ο Πρόεδρος χρησιμοποιεί τη θρησκεία για να αυξήσει την επιρροή του πριν από τις εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για το 2023.
«Είναι εντελώς απαράδεκτο να χρησιμοποιείται η Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων πολιτικά από το ΑΚΡ», δήλωσε ο Μπαχαντίρ Ερντέμ, αναπληρωτής πρόεδρος του αντιπολιτευόμενου κόμματος Iyi.
Πόλωση για το πολιτικό Ισλάμ
«Ο λόγος για τον οποίο ο Αλί Ερμπάς έκανε επανειλημμένα δηλώσεις που πολώνουν το έθνος δείχνουν πολύ σαφώς, ότι η κυβέρνηση χρησιμοποιεί θρησκευτικές ευαισθησίες εκείνων των οποίων πιστεύει ότι μπορεί να κερδίσει τις ψήφους», είπε ο Ερντέμ.
Εκτός από την αυξανόμενη προβολή του Diyanet, οι κοσμικοί ανησυχούν επίσης για την απότομη αύξηση των θρησκευτικών σχολείων «Imam Hatip», την αύξηση του αριθμού των τζαμιών κατά 10% την τελευταία δεκαετία, την άρση της απαγόρευσης των μουσουλμανικών μαντηλιών στα κρατικά ιδρύματα και την «άλωση» του ισχυρού στρατού της Τουρκίας, που ήταν άλλοτε προπύργιο της κοσμικότητας. Όλα αλλάζουν όμως επί διακυβέρνησης Ερντογάν.
Απαντώντας στην κριτική για το Diyanet, η Προεδρία διένειμε μια εικόνα του Ατατούρκ που στέκεται προσευχόμενος δίπλα σε μουσουλμάνο κληρικό, σε μια τελετή έξω από το νέο κοινοβούλιο της Τουρκίας πριν από 100 χρόνια, υποδηλώνοντας ότι ακόμα και ο ιδρυτής της κοσμικής δημοκρατίας έδωσε χώρο στη θρησκεία, παράλληλα με την πολιτική.
Το κοσμικό κόμμα της αντιπολίτευσης - το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) κατηγορεί τον Ερντογάν ότι σκόπιμα χρησιμοποίησε τον Ερμπάς για να αποσπάσει την προσοχή των πολιτών από τα αυξανόμενα οικονομικά δεινά της Τουρκίας.
«Έβαλε τον πρόεδρο της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων στο πεδίο σαν πιόνι«, δήλωσε ο εκπρόσωπος του CHP Φαίτ Οστράκ.
Το Σύνταγμα της Τουρκίας λέει ότι το Diyanet πρέπει να ενεργεί σύμφωνα με τις αρχές της κοσμικότητας, χωρίς να εκφράζει πολιτικές απόψεις.
Ο Ερμπάς, πρώην καθηγητής θεολογίας που ανέλαβε καθήκοντα το 2017, δεν ασχολήθηκε άμεσα με την κριτική, αλλά είπε ότι ο ρόλος του περιορίζεται στη θρησκευτική καθοδήγηση.
«Σύμφωνα με το καθήκον που ορίζεται στο Σύνταγμα για να ”διαφωτίσει την κοινωνία σχετικά με τη θρησκεία”, η διεύθυνσή μας εργάζεται για να μεταφέρει στον λαό μας με τον πιο σωστό τρόπο τις αρχές του Ισλάμ», είπε σε ομιλία του την περασμένη εβδομάδα.
Αυτό το μήνυμα δεν καθησυχάζει τους κοσμικούς επικριτές του.
Eνίσχυση του ρόλου του σουνιτικού Ισλάμ
Η συχνή παρουσία του Ερμπάς στο πλευρό του Ερντογάν αποκαλύπτει μια «πολύ σημαντική ενίσχυση του ρόλου του σουνιτικού Ισλάμ στην κυβέρνηση στην Τουρκία», δήλωσε ο Σόνερ Καγκαπτάι, διευθυντής στο Ινστιτούτο Ουάσινγκτον για την Πολιτική της Εγγύς Ανατολής.
«Το κοσμικό τείχος προστασίας του 20ού αιώνα, που δημιουργήθηκε από τον Ατατούρκ και φυλάσσεται από τους διαδόχους του, που χώρισε τη θρησκεία και την κυβέρνηση, και διαχώρισε τη θρησκεία από την εκπαίδευση, κατέρρευσε εντελώς», είπε.
Ο Ερμπάς έχει αντιμετωπίσει αντιπαραθέσεις στο παρελθόν. Πέρυσι, όταν ανέπτυξε τη θεωρία του, ότι η ομοφυλοφιλία προκαλεί ασθένεια(!) πυροδοτώντας σύγκρουση μεταξύ του κόμματος Ερντογάν και των ενώσεων δικηγόρων της Τουρκίας, σχετικά με τον περιορισμό της ελευθερίας έκφρασης στην Τουρκία.
Έχει κερδίσει όμως την υποστήριξη του εθνικιστή συμμάχου του Ερντογάν Ντεβλέτ Μπαχτσελί.
«Η Τουρκία είναι μια μουσουλμανική χώρα», είπε. «Η αλλεργία ενάντια στην ισλαμική θρησκεία εκείνων των πονηρών ανθρώπων, που έκοψαν τους δεσμούς με τις εθνικές και πνευματικές μας αξίες, είναι μια ανίατη κλινική περίπτωση».