Ξέρουμε τα «Τρία Γουρουνάκια» και τους «Τρεις Σωματοφύλακες». Αλλά και τις «Τρεις Αδελφές», και τις «Τρεις Χάριτες» στα καθ’ημάς. Ο Ιούλιος Καίσαρας ενημέρωσε τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο για τη νίκη του απέναντι στον βασιλιά Φαρνάκη με το ιστορικό τριπλό «veni, vidi, vici». Ο Thomas Jefferson άλλαξε την αμερικανική ιστορία, προτάσσοντας στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας τρία αναφαίρετα δικαιώματα: ζωή, ελευθερία και αναζήτηση της ευτυχίας. Το κεντρικό σύνθημα της Γαλλικής Επανάστασης ήταν το τρίπτυχο «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη» -και στη χώρα μας όλοι θυμόμαστε συνθήματα που έμειναν στην ιστορία, όπως το «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία».
Τι συμβαίνει με το τρία; Δεν είναι τυχαίο που κυριαρχεί σε μύθους, ιστορίες, σλόγκαν και ρητά. Δεν είναι μόνον ο ιδιαίτερος συμβολισμός του αριθμού, γνωστός καταρχάς από τη θρησκεία, από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας. Είναι η δυνατότητα που έχει να διευκολύνει την επικοινωνία και να υποβοηθήσει τη μνήμη.
Ο «κανόνας του τρία» είναι ένα από τα βασικά μοτίβα της επικοινωνίας. Χρησιμοποιείται σε τίτλους, συνθήματα και ομιλίες, δημιουργώντας ένα πλαίσιο κατανόησης και ενθυμητικότητας. Ο Πάπας Φραγκίσκος τον χρησιμοποιεί σταθερά στις ομιλίες και στα κηρύγματά του, εμπνευσμένος από την παράδοση των Ιησουιτών που χρησιμοποιούν εκτενώς αυτό το λεκτικό σχήμα. Ο Barack Obama τον αξιοποίησε σε πολλές από τις ομιλίες του, όπως στη μνημειώδη αποχαιρετιστήρια ομιλία του στον αμερικανικό λαό. Στον κινηματογράφο αποτελεί την πιο συχνή δομική διάταξη, καθώς τα συνηθισμένα σενάρια χωρίζονται σε τρία μέρη. Το πρώτο εισάγει τον τύπο της ιστορίας που θα ακολουθήσει (κωμωδία, περιπέτεια, δράμα, αισθηματική), με μια σκηνή που γεννά ενδιαφέρον. Στο δεύτερο, οι χαρακτήρες εξελίσσονται και η υπόθεση εμπλουτίζεται από δυσκολίες που δημιουργούν εμπόδια και προσκόμματα στον ήρωα. Στο τρίτο μέρος, η ταινία κορυφώνεται σε δραματική ένταση. Κάτι ανάλογο θυμόμαστε και από το σχολείο και την κλασική δομή μιας έκθεσης με «αρχή, μέση και τέλος».
Η δύναμη της δομής με άξονα το τρία σχετίζεται με τον τρόπο με τον οποίο επεξεργαζόμαστε τα δεδομένα. Ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται κυρίως μοτίβα, κι αυτό μας έχει δώσει μεγάλη ευχέρεια στην αναγνώρισή τους. Ο αριθμός τρία είναι ο μικρότερος ρυθμός επανάληψης που μπορεί να στοιχειοθετήσει ένα μοτίβο. Ο συνδυασμός του μοτίβου με τη συντομία έχει ως αποτέλεσμα να μην ξεχνιέται το περιεχόμενο. Οι ιδέες και οι ιστορίες που παρουσιάζονται σε τριάδες «μένουν» ευκολότερα και περισσότερο στον ακροατή, επειδή τον βοηθούν να συγκρατήσει το μήνυμα.
Στο storytelling, ο κανόνας του τρία παρέχει έναν εύκολο τρόπο να δομήσουμε την ιστορία μας, αλλά και την απλούστευση που βοηθά το κοινό να την κατανοήσει. Παρά την τάση μας να θέλουμε να πούμε τα πάντα για το θέμα μας, το κοινό μας δεν μπορεί να παρακολουθήσει τα πάντα, ούτε χρειάζεται. Αρκεί να γνωρίζει τα τρία πιο σημαντικά. Αυτά που ενδιαφέρουν περισσότερο ή βαραίνουν περισσότερο σε μια επιλογή. Αυτά που ευκολότερα οδηγούν σε δράση. Η εστίαση στον «μαγικό αριθμό» μας αναγκάζει να ιεραρχήσουμε και να επιλέξουμε στρατηγικά, στο πλαίσιο του στόχου μας. Ας θυμηθούμε τον «μάγο» Steve Jobs που το 2011 παρουσίασε το iPad 2 με τρεις μόνον λέξεις (thinner, lighter, and faster), καταφέρνοντας να περάσει στο κοινό ακριβώς όσα χρειαζόταν να ξέρει, με μεγαλύτερη επιτυχία από ότι θα είχε επιλέγοντας το σχήμα «20 λόγοι για τους οποίους το iPad 2 είναι καλύτερο από το προηγούμενο μοντέλο». Ο ίδιος είχε επιλέξει να μοιραστεί τρεις ιστορίες στην πασίγνωστη και βαθιά επιδραστική.
Πώς μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά αυτήν τη γνώση στην πράξη; Η εμπειρία τόσων χρόνων προφορικής παράδοσης συνοψίζεται σε τρεις (τι άλλο;) βασικούς κανόνες χρήσης.
Κανόνας 1: Εστίαση
Υπάρχουν πράγματα που θέλεις να κάνει το κοινό σου μετά από την ομιλία σου; Παραινέσεις που θέλεις να μοιραστείς; Νέους κανόνες που θέλεις να εισαγάγεις; Λόγους για να υποστηριχθεί μια νέα επιλογή; Σπάσε το περιεχόμενο στα τρία και, αν μπορείς, βάλε το πλαίσιο από την αρχή. Παρεμβάλλοντας μια φράση όπως «υπάρχουν τρεις βασικοί λόγοι που βρισκόμαστε εδώ σήμερα» ή «αυτή η πρόταση είναι η καλύτερη για τρεις λόγους», δίνεις στο κοινό ένα βοήθημα για να εστιάσει στο περιεχόμενο και να σε παρακολουθήσει ακόμα καλύτερα.
Κανόνας 2: Επανάληψη
Εάν θέλουμε να μείνει κάτι στο κοινό μας, ο αποτελεσματικότερος τρόπος είναι να το πούμε τρεις φορές. Στις εκλογές του 1997, o Tony Blair προκρίθηκε και εξελέγη για πρώτη φορά δίνοντας έμφαση στην ατζέντα του για την παιδεία, χρησιμοποιώντας το σύνθημα: εκπαίδευση, εκπαίδευση, εκπαίδευση -και η επανάληψη πέρασε το μήνυμα στο κοινό δίχως αμφιβολία (παρόλο που το πολιτικό αποτέλεσμα δεν τον δικαίωσε). Η επανάληψη δεν προϋποθέτει την ακριβή επανάληψη της ίδιας λέξης, αλλά και συνώνυμες λέξεις σε συνδυασμό του τρία.
Κανόνας 3: Διαφοροποίηση
Ένα μυστικό είναι να χρησιμοποιείς τρία μέρη, από τα οποία το τρίτο διαφοροποιείται - είτε είναι λέξεις μόνες, είτε προτάσεις. Όλοι περιμένουμε την αυτούσια επανάληψη, κι έτσι η αλλαγή στο τέλος και το στοιχείο της έκπληξης «μένει» ακόμα περισσότερο.
Ας δούμε ένα παράδειγμα:
«Η Μαρία ήταν μια εξαιρετική μητέρα. Έκανε τα πάντα για τα παιδιά της. Το πρωί τους ετοίμαζε το πρωινό τους πριν το σχολείο. Το απόγευμα τους βοηθούσε να διαβάσουν τα μαθήματά τους. Και το βράδυ τους έβαζε για ύπνο νωρίς, για να μην την ακούσουν να κλαίει, απελπισμένη από τη δυσκολία και την κούραση της ανατροφής τους».
Εδώ ακολουθείται η κλασική διάταξη σε τρία μέρη -πρωί, απόγευμα και βράδυ– κάνοντας εύκολη την κατανόηση στον αναγνώστη, αλλά η τρίτη πρόταση, η οποία νοηματικά είναι μη αναμενόμενη, προσθέτει ένα στοιχείο σοκ, ξυπνώντας το ενδιαφέρον και βάζοντας το συναίσθημα στην εξίσωση.
Επιβεβαιώνοντας την αρμονία αλλά και την δομική υπεροχή του τρία, οι Ρωμαίοι υποστήριζαν πως Omne trium perfectum (κάθε τι σε τριάδα είναι τέλειο). Αιώνες μετά, το επιχείρημά τους επιβεβαιώνεται στην κατανόηση, τον ρυθμό της γλώσσας και την επιτυχημένη άσκηση της πειθούς.