* Του Βαγγέλη Βιτζηλαίου, Συντονιστή του Κύκλου Ευρωπαϊκών & Διεθνών Αναλύσεων Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ
Το περιγραφόμενο ως «μέτωπο του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν απέναντι στο ριζοσπαστικό Ισλάμ» αποτελεί μία ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη στρατηγική που ξεπερνά τα γαλλικά σύνορα, σε ένα ούτως ή άλλως ρευστό διεθνές σκηνικό, με κύριο χαρακτηριστικό τις πολλαπλές κρίσεις.
Ο Μακρόν, ο «ισλαμιστικός αυτονομισμός» και οι πραγματικοί στόχοι
Οι κινήσεις Μακρόν, μετά τον βαθιά συμβολικό αποκεφαλισμό του καθηγητή Σαμιέλ Πατί από τζιχαντιστή τσετσένικης καταγωγής στις 17 Οκτωβρίου κι ενώ μαίνεται εδώ και καιρό η κόντρα με τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν -ο οποίος φιλοδοξεί διαρκώς να αποτελεί τον κύριο πολιτικό εκπρόσωπο του Ισλάμ απέναντι στη Δύση- καταδεικνύουν τη διάθεση του Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας να πετύχει έναν διπλό στόχο: Αφενός να εμφανιστεί εκ νέου ως η ηγετική φυσιογνωμία της Ευρώπης και του δυτικού κόσμου και πρωτοστάτης της προώθησης των ιδανικών του Διαφωτισμού απέναντι στο «σκοταδισμό» της Ανατολής και του ριζοσπαστικού Ισλάμ αφετέρου να αποκομίσει πολιτικά οφέλη στο εσωτερικό της Γαλλίας έναντι της ακροδεξιάς Μαρίν Λε Πεν, κυριότερης αντιπάλου του στις προεδρικές εκλογές του 2022, κάνοντας χρήση της συντηρητικής πολιτικής ατζέντας.
Διαβάστε επίσης:
Ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής και η ισλαμιστική απειλή
Το «χάσμα γενεών» από τον Όμηρο στον … Μακρόν
Στο πλαίσιο αυτό, ο Μακρόν προώθησε πρόσφατα νομοσχέδιο με στόχο να καταπολεμήσει τον «ισλαμικό αυτονομισμό» εντός της Γαλλίας, «μια ιδεολογίας που υποστηρίζει ότι οι δικοί της νόμοι υπερβαίνουν αυτούς του δημοκρατικού κράτους», περιλαμβάνοντας μια σειρά μέτρων κατά της ριζοσπαστικοποίησης, μεταξύ άλλων σε δημόσιες υπηρεσίες, ενώσεις πολιτών, σχολεία κοκ. Ωστόσο, μετά το φρικτό συμβάν με τη δολοφονία του Γάλλου καθηγητή -ο οποίος είχε επιδείξει στους μαθητές σκίτσα του Μωάμεθ από το περιοδικό Charlie Hebdo- έδωσε την άδεια σε κυβερνητικά κτίρια να αναρτήσουν σκίτσα του σατιρικού και συχνά αμφιλεγόμενου περιοδικού, το οποίο είχε δεχθεί επίθεση εξτρεμιστών τον Ιανουάριο του 2015 στα γραφεία του στο Παρίσι -επίσης λόγω δημοσίευσης σκίτσων του Προφήτη του Ισλάμ- με αποτέλεσμα να δολοφονηθούν 12 άτομα.
Ο Χάντινγκτον… επιστρέφει (;)
Οι κινήσεις του Μακρόν, με τη Γαλλία να έχει υποφέρει και από το μακελειό στο Bataclan επίσης από φανατικούς ισλαμιστές το Νοέμβριο του 2015, με 129 νεκρούς, αποτελούν μία κίνηση υψηλού πολιτικού ρίσκου, αφού μπορεί να συμβάλει σε μια αναζωπύρωση της «σύγκρουσης των πολιτισμών», κατά τη θεωρία του Σάμιουελ Χάντινγκτον ο οποίος «είδε» από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 τα όσα κορυφώθηκαν την 11η Σεπτεμβρίου 2001 και στην μετέπειτα κήρυξη πολέμου των ΗΠΑ απέναντι στην «ισλαμική τρομοκρατία» σε Ιράκ και Αφγανιστάν.
Υπενθυμίζεται ότι βασική υπόθεση του Αμερικανού πολιτικού επιστήμονα, όπως διατυπώθηκε το καλοκαίρι του 1993 σε άρθρο του στο Foreign Affairs «Η Σύγκρουση των Πολιτισμών;» (“The Clash of Civilizations?”), ήταν ότι η βασική πηγή των συγκρούσεων στον κόσμο της μεταψυχροπολεμικής παγκόσμιας τάξης «δεν θα ήταν κυρίως ιδεολογικής ή οικονομικής φύσης» αλλά «πολιτισμική», με έμφαση στις θρησκείες. «Τα έθνη-κράτη θα παραμείνουν οι πιο ισχυροί δρώντες στις διεθνείς σχέσεις, αλλά οι κύριες συγκρούσεις στην παγκόσμια πολιτική θα συμβαίνουν μεταξύ κρατών και ομάδων διαφορετικών πολιτισμών. Η σύγκρουση των πολιτισμών θα είναι οι γραμμές μάχης του μέλλοντος» έγραφε στο περίφημο και «προφητικό» όπως αποδείχθηκε άρθρο του, το οποίο ήταν απάντηση στο «Τέλος της Ιστορίας» του Φράνσις Φουκουγιάμα.
Ο Γάλλος Πρόεδρος επιβάλλοντας μία νέα παγκόσμια διαιρετική τομή («Εμείς» απέναντι στους «Άλλους») ρισκάρει να προκαλέσει έντονες αναταράξεις και στο εσωτερικό της χώρας του τόσο από άποψη ασφάλειας όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Οι μουσουλμάνοι αντιστοιχούν στο 8,8% του πληθυσμού της Γαλλίας (Pew Research Center 2016) απαριθμώντας πάνω από 5,5 εκατ. σε σύνολο 67 εκατ. ανθρώπων. Το να αντιμετωπίζονται ως δυνάμει «σκοταδιστές» και «αυτονομιστές» τόσοι Γάλλοι πολίτες αποτελεί από μόνη της προβληματική προσέγγιση και πηγή δυνητικών δεινών.
Εποχή πολλαπλών κρίσεων
Η επιστροφή της θεωρίας του Χάντινγκτον, όμως δεν αποτελεί αποκλειστικά γαλλική υπόθεση. Το μέτωπο του Γάλλου Προέδρου απέναντι στον θρησκευτικό φονταμενταλισμό και η ανάδειξη μιας αντιπαράθεσης της Δύσης απέναντι στο ριζοσπαστικό Ισλάμ αποτελεί κίνδυνο τόσο για τη Γαλλία όσο για την Ευρώπη και όλο τον πλανήτη εν τέλει.
Η όξυνση των τόνων και η δημιουργία μετώπων δεν αποτελεί την ενδεδειγμένη λύση, σε αντίθεση με αναγκαίες πρωτοβουλίες ειρήνευσης στην ταραγμένη Μέση Ανατολή και στην ευρύτερη περιοχή, με στόχο την αντιμετώπιση του εξτρεμισμού εν τη γενέσει του. Η Δύση, εξάλλου, δεν είναι καθόλου άμοιρη ευθυνών για την αναταραχή στην περιοχή, με τη Συρία να αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Ακόμη, κινήσεις όπως χρήση των σκίτσων του Charlie Hebdo που αποτελεί «κόκκινο πανί» για τους μουσουλμάνους (σ.σ. με το περιοδικό να έχει σατιρίσει με ιδιαίτερα αιχμηρό και πολλές φορές αμφιλεγόμενο τρόπο όλες τις θρησκείες) δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι μπορούν να συμβάλουν στην καταπολέμηση του θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Αντίθετα, σε αυτήν μπορούν να συμβάλουν ψύχραιμες φωνές και προσεγγίσεις. Τον Ιανουάριο του 2015 ο επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας Πάπας Φραγκίσκος καταδίκασε τις δολοφονίες στο Charlie Hebdo, λέγοντας ότι η βία είναι το προϊόν της παρερμηνείας των θρησκειών, προσθέτοντας ότι οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι έδειξαν πως «η απόρριψη των διαφορετικών θρησκευτικών φρονημάτων οδηγεί στο θάνατο».
Μία νέα περίοδος σύγκρουσης Δύσης-Ισλάμ θα ήταν κάτι παραπάνω από επώδυνη για τον πλανήτη, σε μία περίοδο που χαρακτηρίζεται ήδη από πολλαπλές αναταράξεις. Πέρα από την πανδημική κρίση και τις επιπτώσεις που έχει επιφέρει σε υγειονομικό, οικονομικό και κυρίως κοινωνικό επίπεδο, στο διεθνές σκηνικό σημειώνεται έξαρση των εθνικισμών (επιταχυνόμενη από τη κρίση Covid-19) αλλά και φυλετικών συγκρούσεων, με αποκορύφωμα την αστυνομική βία στις ΗΠΑ που πυροδότησε το κίνημα Black Lives Matter και ανέδειξε τον βαθύ διχασμό της αμερικανικής κοινωνίας. Oι πολιτικές επιλογές με βάση τον εθνικισμό, το ρατσισμό αλλά και τη θρησκευτική μισαλλοδοξία -ακόμη και όταν υποτίθεται ότι έρχονται ως απάντηση στις αντίστοιχες πρακτικές των «Άλλων»- όχι μόνο δεν αποτελούν λύση στα παγκόσμια ζητήματα, αλλά κυρίως αποπροσανατολίζουν από την ανάγκη καταπολέμησης των περιφερειακών ανισοτήτων και της άνισης γεωγραφικής ανάπτυξης που «καταδικάζει» τις κοινωνίες που περιλαμβάνει.