Πεθαίνετε για αυτή. Τη στιγμή που ανοίγετε τη συσκευασία της, ακούτε εκείνο το υπέροχο κρακ όταν τη σπάτε και κλείνετε τα μάτια για να νιώσετε τη γλύκα της. Ίσως την τρώτε όσο βλέπετε τα περίφημα εργοστάσια με τους φανταχτερούς Ούμπα - Λούμπα στην ΤV, ξαπλωμένοι σε έναν καναπέ τις γιορτινές μέρες. Μπορεί να είναι το διάλειμμα σας στη δουλειά, ή να είναι το δώρο σας σε ένα παιδικό, γεμάτο προσμονή πρόσωπο. Η σοκολάτα είναι κάτι παραπάνω από μια απόλαυση. Είναι συνδεδεμένη με στιγμές γεμάτες χαμόγελα. Και οι μέρες των γιορτών είναι η τέλεια εποχή για να χαμογελάτε. Άλλωστε τι καλύτερο από το να ξεκινήσει το 2019 με ένα γλυκό κομμάτι στη ζωή σας;
2013. Ολλανδία. Ένας τηλεπαρουσιαστής ανοίγει μία συσκευασία σοκολάτας μπροστά στις κάμερες και αφού τη δαγκώσει, πληκτρολογεί τον αριθμό της αστυνομίας.
«Ονομάζομαι Teun van de Keuken, και θα ήθελα να με συλλάβετε. Είμαι ένας εγκληματίας της σοκολάτας».
Εκείνη την ημέρα, ο Teun, ή αλλιώς Tony όπως θα γίνονταν γνωστός μέσα από το όνομα της παγκοσμίου φήμης εταιρίας που επρόκειτο να δημιουργήσει δεν παρέδωσε τον εαυτό του στις αρχές επειδή είχε βουλιάξει στον παράδεισο της σοκολάτας. Ο λόγος ήταν τελείως διαφορετικός, και δεν είχε τίποτα το γλυκό.
Η ιστορία πάει πολύ μακριά. Πολύ πριν το 2001, όταν οι CEO των μεγάλων εταιριών σοκολάτας που φιγουράρουν παντού γύρω μας, υπέγραψαν το Harkin Engel Protocol, ένα σύμφωνο που είχε σκοπό να εξαφανίσει τις χειρότερες μορφές παιδικής εκμετάλλευσης στην οικονομική αλυσίδα όσον αφορά το κακάο, μέσα στα δέκα επόμενα χρόνια από την ημέρα της υπογραφής της. Για την ώρα τα πάντα έδειχναν ότι οι αριθμοί των ανήλικων που αφήνουν το σχολείο για να δουλέψουν δωδεκάωρα, κάπου στη μακρινή Γκάνα και στην Ακτή Ελεφαντοστού, θα μειώνονταν. Πέντε χρόνια μετά, ο Teun ανακάλυψε ότι δεν είχε αλλάξει τίποτα απολύτως. Ζήτησε να δικαστεί, προσέλαβε δικηγόρο εις βάρος του, όμως αυτοί που κάθονταν απέναντι του δε μπορούσαν να τον καταδικάσουν δίχως στοιχεία. Τότε έψαξε και βρήκε. Βρήκε ανήλικα παιδιά που μίλησαν μπροστά στην κάμερα καταγγέλλοντας την εκμετάλλευση που είχαν υποστεί στα αγροκτήματα παραγωγής κακάο. Και δεν ήταν τα μόνα.
Σύμφωνα με την έρευνα του πανεπιστημίου Tulane, το 2013/2014, περισσότερα από 2,3 εκατομμύρια παιδιά δούλευαν τη χρονιά εκείνη στην παραγωγή κακάο εκ των οποίων τα δύο εκατομμύρια βρίσκονταν σε επικίνδυνο περιβάλλον κατά τη διάρκεια της παραγωγής στη Γκάνα και την Ακτή Ελεφαντοστού. Το 2015 περισσότερο από το 90% των 2,3 εκατ. παιδιών δουλεύουν ως σκλάβοι.
Όταν τα νούμερα περισσότερο από μια δεκαετία μετά δεν έχουν συρρικνωθεί ούτε στο ελάχιστο, εύκολα αναρωτιέται κανείς, αν αντέδρασε ο οποιοσδήποτε. Όταν ο «ενοχλητικός» δημοσιογράφος από την Ολλανδία, κατάλαβε ότι δε μπορούσε να κάνει κάτι, τότε αποφάσισε να «χτυπήσει» το σύστημα από μέσα. Έτσι το 2005, η πρώτη μπάρα της Tony’s chocolonely έγινε πραγματικότητα, για να φτάσει σήμερα στο να έχει πουλήσει περισσότερες από 36.500.000 μπάρες. Το μότο που είναι τυπωμένο επάνω στο περιτύλιγμα της αναγράφει και τον σκοπό της. 100% slave free chocolate.
Πώς όμως γίνεται μια εταιρία παραγωγής σοκολάτας να δημιουργήσει έναν αγώνα κατά της παιδικής εκμετάλλευσης;
Ο Ynzo van Zanten δουλεύει στο κομμάτι της προώθησης της Tony’s Chocolonely και μας εξήγησε την αιτία πίσω από το πρόβλημα στην βιομηχανία αυτού του γλυκού και τόσο ποθητού συστατικού. Του κακάο.
«Οι αγρότες που καλλιεργούν τους σπόρους του κακάο πληρώνονται χαμηλότερα και μερικές φορές ζουν σε σοκαριστική φτώχεια για ένα προϊόν που καταναλώνουμε στη Δύση. Τη σοκολάτα. Το 2018, στις φάρμες της Ακτής Ελεφαντοστού και της Γκάνας, περισσότερα από δύο εκατομμύρια παιδιά δουλεύουν σε παράνομες και επικίνδυνες συνθήκες και τουλάχιστον 30.000 παιδιά δουλεύουν σε συνθήκες που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως αυτές της σύγχρονης εκμετάλλευσης.
Η πηγή του προβλήματος είναι ότι οι αγρότες πληρώνονται πολύ λίγα χρήματα για τη σκληρή δουλειά τους κατά την παραγωγή των σπόρων κακάο. Η οικονομική αλυσίδα είναι διαιρεμένη άνισα και αυτό οδηγεί σε μεγάλα προβλήματα. Είμαστε όλοι μας υπεύθυνοι για αυτό. Καταναλωτές, λιανοπωλητές, κατασκευαστές κλπ. Πρέπει να αλλάξουμε την κατάσταση παίρνοντας την πλήρη ευθύνη για την οικονομική αλυσίδα και να πληρώσουμε ένα ποσό για τους σπόρους κακάο, που επιτρέπει στους αγρότες να κερδίσουν ένα αληθινό εισόδημα για τη ζωή τους».
Όπως αναφέρει και ο ίδιος, το πρόβλημα βρίσκεται ακριβώς στην άνιση μορφή της αλυσίδας. Οι μεγάλες εταιρίες που φορτώνουν τόνους κακάο πριν τους περάσουν με πλοία στα εργοστάσια τους, φροντίζουν να κρατάνε χαμηλές τις τιμές στις οποίες και το αγοράζουν. Για την ακρίβεια, για μία μπάρα σοκολάτας που κοστίζει 2,63 ευρώ, δίνεται όσον αφορά το κακάο η τιμή των 0,12 ευρώ στον αρχικό αγρότη. Κάνοντας τα μαθηματικά και με βάση το εισόδημα που επιτρέπει να ζεις πάνω από το όριο της φτώχειας στις περιοχές εκείνες, εύκολα συμπεραίνει κανείς ότι οι αγρότες αυτοί ζουν σε τραγικές συνθήκες. Και τότε τα παιδιά επιστρατεύονται προκειμένου να αυξήσουν την παραγωγή με μηδαμινό κόστος.
Πώς όμως η εταιρία αυτή καταφέρνει και πολεμάει την παιδική εκμετάλλευση στην πράξη, πέρα από το θεωρητικό επίπεδο;
«Θέλουμε να κάνουμε όλη τη σοκολάτα του κόσμου 100% χωρίς εκμετάλλευση, όχι μόνο τη δική μας σοκολάτα. Το κάνουμε ακολουθώντας πέντε αρχές. Προμηθευόμαστε τους σπόρους μας απευθείας από τους αγρότες, πληρώνουμε μία υψηλότερη τιμή για αυτούς τους σπόρους, περισσότερη από την τιμή της αγοράς και του fair-trade premium, χτίζουμε μακροπρόθεσμες σχέσεις με αυτές τις συνεργασίες και με αυτούς τους αγρότες και τους βοηθάμε να έχουν υψηλότερη παραγωγικότητα και λιγότερη εξάρτηση αποκλειστικά στο κακάο. Τους βοηθάμε να γίνουν πιο ”δυνατοί”.
Πάντα λέμε ότι είμαστε τρελοί για τη σοκολάτα, αλλά σοβαροί σχετικά με τους ανθρώπους».
Την επόμενη φορά που θα ρίξετε μέσα στο καρότσι του σούπερ μάρκετ μία από τις προσεκτικά τοποθετημένες δίπλα από τα ταμία μπάρες, την ανοίξετε με βουλιμία και βυθιστείτε στη γλυκιά απόλαυση, μπορεί να νιώσετε μια πικρή γεύση στα χείλη σας. Μπορεί να μη καλέσετε καμία αστυνομία και να μη προσλάβετε κανένα δικηγόρο εναντίον σας. Κανείς μας δε θα το κάνει. Και η σοκολάτα θα συνεχίσει να είναι ένα γλυκό κομμάτι στη ζωή μας. Όμως να έχετε στο μυαλό ή τη γεύση σας, ότι πίσω από το φανταχτερό περιτύλιγμα δεν κρύβεται το χρυσό εισιτήριο για τον κόσμο της ηδονής. Αλλά μερικά νούμερα, χαραγμένα απαλά επάνω στην καφέ επιφάνεια, και καλά κρυμμένα. Έτσι που να περνάν απαρατήρητα.